Sławni matematycy i

ich odkrycia

Pitagoras

•(ok. 572-497 p.n.e),matematyk i filozof grecki. Pochodził z wyspy Samos, czyli wschodniej

kolonii jońskiej. Mając lat 40 opuścił Jonię, która walczyła z Persami, i odbył liczne podróże,

również do Indii, gdzie zetknął się z tamtejszymi systemami filozoficzno-religijnymi.

•Przebywał w Tracji, ostatecznie osiadł jednak w Wielkiej Grecji, gdzie w Krotonie założył szkołę

filozoficzno-religijną i związek pitagorejski. Nie pozostawił po sobie żadnych dzieł, a te, które

później rozpowszechniano w Grecji, były, jak podają historycy filozofii, apokryfami.

•Stworzył system poglądów naukowych, nazwanych jego imieniem. Był to prawdopodobnie

rezultat pracy wielu uczonych, określanych powszechnie mianem pitagorejczyków. Z literatury

filozoficznej Greków wynika, że Pitagoras jako pierwszy użył określenia filozofia w rozumieniu

"miłość mądrości", dla zaznaczenia, że mądrość jest rzeczą boską, a jedynie umiłowanie jej

dostępne jest dla ludzi.

•Pitagoras był kontynuatorem i reformatorem religii orfickiej, którą później zaczęto nazywać

pitagoreizmem. Wprowadził pojęcie podobieństwa figur oraz ideę przeprowadzania

systematycznych dowodów w geometrii.

•Przeprowadził dowód twierdzenia nazwanego twierdzeniem Pitagorasa (znanego wcześniej

jako reguła bez dowodu), odkrył niewspółmierność boku i przekątnej kwadratu, przypisywał

magiczne własności liczbom, wierzył w harmonię w Kosmosie.

Kopernik Mikołaj

•Copernicus (1473-1543) wybitny polski astronom, matematyk, lekarz, prawnik, tłumacz poezji

włoskiej i ekonomista, pochodził z rodziny wywodzącej się z mieszczan krakowskich. Urodzony w

Toruniu studiował w Krakowie (1491-95), natępnie w Bolonii, Padwie i Ferrarze, gdzie w 1503

doktoryzował się z prawa kanonicznego. Po powrocie do Polski zamieszkał w Lidzbarku

Warmińskim jako lekarz i sekretarz swojego wuja, Łukasza Watzenrode, biskupa warmińskiego.

•W 1510 został kanonikiem warmińskim i zamieszkał we Fromborku, prowadził tam obserwacje

astronomiczne i pisał swe główne dzieło. W czasie wojny polsko-krzyżackiej był zaangażowany w

obronę Olsztyna (1520-1521). W latach 1517-1526 publikował prace o reformie moneternej,

sformułował w nich prawo wypierania lepszego pieniądza przez gorszy (nazywane prawem

Greshama-Kopernika).

•Kopernik jako pierwszy w czasach nowożytnych opracował heliocentryczny model Układu

Słonecznego (heliocentryczna teoria), model ten oparty był na trzech założeniach: planety biegną

po torach kolistych dookoła Słońca, Ziemia jest jedną z planet oraz Ziemia obraca się wokół

własnej osi. Heliocentryczny model Kopernika opublikownany drukiem w dziele De revolutionibus

orbium coelestium (O obrotach ciał niebieskiech) w Norymberdze w roku jego śmierci,

opracowany był ok. 20 lat wcześniej i pojawiał się w odpisach rękopisów lub skrótach już przed

1543.

•Teoria Kopernika stała się podstawą rozwoju nauk ścisłych w okresie renesansu jej zwolennikami

byli m.in. J. Kepler i Galileusz, jej idee w dziedzinie kosmologii rozszerzyli Thomas Digges (w

Anglii) i Giordano Bruno (we Włoszech).

•Pomimo że dzieło Kopernika było dedykowane papieżowi Pawłowi III, zwolennicy idei

Kopernikańskich popadali w konflikty z Kościołem, a samo dzieło w 1616 znalazło się na indeksie

ksiąg zakazanych, skąd zostało usunięte w 1828. Doświadczalne potwierdzenie ruchu orbitalnego

Ziemi uzyskano dopiero w latach 20. XVIII w., po odkryciu przez J. Bradleya aberracji

astronomicznej.

Archimedes

•Archimedes (ok. 287-212 p.n.e.), najwybitniejszy fizyk i matematyk

starożytnej Grecji, jeden z największych uczonych starożytności,

pochodzący z Syrakuz na Sycylii. Opracował wzory na pole powierzchni i

objętość walca, kuli i czaszy kulistej oraz rozważał objętości paraboloidy,

hiperboloidy i elipsoidy obrotowej. Poprawnie oszacował wartość liczby π,

którą oznaczył pierwszą literą greckiego wyrazu "permetros" - obwód

koła. Sformułował prawo Archimedesa.

•Wprowadził pojęcie siły, podał zasadę dźwigni. Wynalazł udoskonalony

wielokrążek i tzw. śrubę Archimedesa. Był również konstruktorem machin

wojennych, wykorzystanych do obrony Syrakuz przed Rzymianami w

latach 214-212 p.n.e., podczas II wojny punickiej. Zginął po zdobyciu

miasta, zabity przez rzymskiego żołnierza.

•Zachowane prace Archimedesa: O ciałach pływających, Elementy

mechaniki, O kuli i walcu, O figurach obrotowych, O kwadraturze odcinka

paraboli, O metodzie, O ślimacznicach, Liczba ziarnek piasku (przedstawił

tu możliwość tworzenia dowolnie wielkich liczb na przykładzie wypełnienia

piaskiem Wszechświata jako wydrążonej kuli).

Banach Stefan

•Banach Stefan (1892-1945), jeden z najwybitniejszych matematyków

polskich, samouk, wykładowca Instytutu Technologicznego we Lwowie

(od 1919) i Uniwersytetu Lwowskiego (od 1922), od 1927 prof.

zwyczajny matematyki na Uniwersytecie Lwowskim, członek Polskiej

Akademii Umiejętności i Akademii Nauk Ukraińskiej SSR. Jeden z

twórców tzw. lwowskiej szkoły matematycznej. Laureat Wielkiej

Nagrody PAU w 1939.

•Zapoczątkował współczesną analizę funkcjonalną, wniósł istotny wkład

w rozwój teorii topologicznych przestrzeni wektorowych, zajmował się

ponadto teorią liczb rzeczywistych i szeregów ortogonalnych.

•W czasie okupacji niemieckiej był karmicielem wszy w lwowskim

Instytucie Badań nad Durem Plamistym R. Weigla. Zmarł przed

repatriacją.

•Za najważniejszą pracę Banacha uważa się Thorie des oprations

linaires (Teoria operacji liniowych, 1932). Był jednym z inicjatorów

wydawnictw Studia Mathematica i Monografie Matematyczne.

Bartel Kazimierz

•Bartel Kazimierz (1882-1941), matematyk, polityk. Profesor

geometrii wykreślnej Politechniki Lwowskiej od 1913. W czasie I

wojny światowej 1914-1918 w wojsku austriackim.1919 uczestnik

obrony Lwowa, 1919-1920 minister kolei żelaznych. Poseł na sejm

1922-1930 - do 1925 z ramienia PSL “Wyzwolenie”,kiedy to opuścił

szeregi stronnictwa z grupą innych posłów przeciwnych zbyt

radykalnym tezom głoszonym przez kierownictwo partii w sprawie

reformy rolnej. Stanął w sejmie na czele Klubu Pracy, który poparł

przewrót majowy 1926 J. Piłsudskiego.

•1926-1930 trzykrotnie premier i w okresie pełnienia tej funkcji przez

Piłsudskiego 1926-1928 wicepremier. Przeprowadził w sejmie w VIII

1926 nowelę konstytucyjną, znacznie powiększającą rolę prezydenta

w państwie. 1930 odsunięty od władzy zrezygnował także z mandatu

poselskiego i poświęcił się pracy naukowej. 1937-1939 senator. Po IX

1939 przebywał we Lwowie, gdzie nawiązał kontakty z radzieckimi

władzami okupacyjnymi. Rozstrzelany przez Niemców.

Bolzano Bernard

•Bolzano Bernard (1781-1848), filozof, historyk, teolog i matematyk

czeski, ksiądz katolicki. 1805-1819 profesor historii religii i filozofii

na Uniwersytecie Karola w Pradze. Głosił ideę niekonieczności

wojen i marnotrawstwa nimi spowodowanego, domagał się

gruntownej reformy systemu nauczania, ustroju społecznego i

stosunków ekonomicznych. Za radykalizm poglądów został

pozbawiony katedry. Poświęcił się wówczas pisarstwu na tematy

społeczne, religijne, filozoficzne, logiczne i matematyczne. W

refleksji filozoficznej na temat czasu i przestrzeni sprzeciwiał się

poglądom I. Kanta. Jako pierwszy sformułował wiele twierdzeń

teorii mnogości i analizy matematycznej, głównie dotyczące

zagadnień nieskończoności, granic i ciągłości, jednak twierdzenia

te są znane zazwyczaj jako twierdzenia in. autorów, gdyż

najważniejsze matematyczne prace Bolzano opublikowano dopiero

1930 (Paradoksy nieskończoności, 1851, wyd. pol. 1966).

Tales z Miletu

•Tales z Miletu – filozof (uczony) grecki okresu przedsokratejskiego, przedstawiciel jońskiej filozofii

przyrody. Powszechnie uznawany za pierwszego filozofa cywilizacji zachodniej oraz za inicjatora badań

nad przyrodą jako nauki. Należy też do kanonu siedmiu mędrców. Talesa postrzega się jako pierwszego

filozofa głównie dlatego, że zainicjował wyjaśnianie rzeczywistości przez odwoływanie się do natury i

rozumu bardziej niż do mitologii i tradycji – Grecy widzieli w nim jednak raczej mędrca, niż filozofa.

•Działał w Milecie, głównym ośrodku kultury i gospodarki Greków w VI w. p.n.e. Jego kontynuatorami byli

Anaksymander i Anaksymenes. Filozofów tych określa się niekiedy łącznie terminem "szkoła

milezyjska", nie ma jednak dowodów, że rzeczywiście tworzyli "szkołę", zaś personalne powiązania

Talesa z pozostałymi filozofami jońskimi nie są znane. Tym niemniej późna starożytność [Aug. Hipp.

Civ.Dei VII.2.7] przekazuje takie oto następstwo w szkole milezyjskiej: "jako ucznia i następcę swego

pozostawił on Anaksymenesa", "Anaksagoras znów, [był to] uczeń Anaksymenesa" , "Także Diogenes,

drugi uczeń Anaksymenesa", "Następcą Anaksagorasa był z kolei uczeń jego, Archelaus", "Uczniem

Archelausa był, jak się utrzymuje, Sokrates, mistrz Platona"; (zob. również [Diog.Laert. II.23].

Anaksymander i Anaksymenes znacznie rozszerzyli zapoczątkowany przez Talesa racjonalny sposób

wyjaśniania rzeczywistości, jak i jego konkretne zastosowania, stawiając w ten sposób fundamenty

dalszego rozwoju filozofii przedsokratejskiej i myśli europejskiej w ogóle. Jest wątpliwe, by pozostawił

po sobie jakieś pisma, za autora pierwszego greckiego dzieła filozoficznego uchodzi Anaksymander.

Nasza wiedza o Talesie pochodzi z przekazów późniejszych: wiadomości o jego życiu są dość skąpe,

mają w dużej mierze charakter tradycji o charakterze anegdotycznym; wiadomości o jego myśli

filozoficznej przekazał przede wszystkim Arystoteles, są one jednak w dużym stopniu anachroniczne i

odkształcone. Wśród Greków znany był zresztą głównie z działalności praktycznej i politycznej – m.in.

miał przewidzieć zaćmienie słońca (28 maja 585 p.n.e), skłaniać Jonów do zawarcia unii politycznej,

współdziałać z Krezusem, odwrócić bieg rzeki Halys i obliczyć wysokość piramidy (tzw. "twierdzenie

Talesa").

Newton Isaac Sir

•Newton Isaac Sir (1643-1727), fizyk, matematyk, filozof i astronom

angielski. Profesor fizyki i matematyki uniwersytetu w Cambridge 1669-

1701, członek Royal Society od 1672 i jego prezes od 1703, członek

paryskiej AN od 1699. W 1705 otrzymał tytuł szlachecki.

•W 1687 opublikował pracę Philosophiae naturalis principia

mathematica, w której sformułował podstawy fizyki klasycznej

(Newtona zasady dynamiki) i przedstawił ich zastosowanie w

zagadnieniach mechaniki, astronomii i fizyki. Sformułował prawo

powszechnego ciążenia (Newtona prawo grawitacji), wyjaśnił precesję

osi Ziemi i pływy morza, uzasadnił prawa Keplera.

•W optyce opracował korpuskularną teorię budowy światła (spór z Ch.

Huygensem), określił zasady optyki geometrycznej oraz odkrył

interferencję światła (Newtona pierścienie). Dał początek badaniom nad

ciepłem (wprowadził skalę stopni ciepła, podał prawo stygnięcia ciał).

•Niezależnie od G.W. Leibniza odkrył rachunek różniczkowy i całkowy,

podał metodę przybliżonego rozwiązywania równań (tzw. metoda

stycznych), podał wzór interpolacyjny dla wielomianu n-tego stopnia

określonego w n-punktach, badał własności krzywych. W filozofii twórca

mechanicyzmu.

Prezentacje zrobili :

•Maciek Klimek
•Szymon Kępka
•Kamil Weszka
•IIIc