Zasady i metodyka pobierania,

transportu i przechowywania

materiału do badań

laboratoryjnych

Dr n. med. Jolanta Czyżewska

Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Klinicznej

Transport materiału do

badań

*

materiał do badań powinien być transportowany przez
upoważnione do tego osoby lub za pomocą poczty
pneumatycznej

*

w

zamkniętych

probówkach

lub

pojemnikach,

w

nieprzeźroczystym

pojemniku

zbiorczym

oznakowanym

„Materiał Zakaźny” razem ze skierowaniem, w pozycji
pionowej

*

w pojemniku zapewniającym odpowiednią temperaturę

*

pojemniki do transportu powinny mieć gładkie, sztywne,
wytrzymałe ściany

*

powinien być dostarczony do laboratorium w jak najkrótszym
czasie (do 30 min od pobrania, o ile nie ma wymagań
specjalnych)

*

żółć, bez względu na temp. powietrza, powinna być
transportowana w 36-37

o

C

Transport do innej

placówki

*

kurier

*

w kopertach pocztowych zabezpieczonych przed
wysychaniem materiału, zmianą temp., oznakowany:
PRÓBKI DIAGNOSTYCZNE/ MATERIAŁ ZAKAŹNY

*

opakowanie: wewnętrzne, wypełnienie absorbujące,
zewnętrzne

*

opakowanie zewnętrzne: nieprzeciekające, chroniące
przed zgnieceniem, wykonane z odpowiedniego
materiału

Wykaz badań szczególnie

wrażliwych na czas

transportu

Mleczany

5 min

Amoniak

15 min

Insulina

15 min

RKZ i gazometria pO

2

15 min

pH, pCO

2

, HCO

3

-

30 min

Potas

60 min

LDH

60 min

Przechowywanie materiału do

badań

*

materiał powinien być przechowywany w warunkach
zapewniających stabilność próbki

*

próbki wymagające przechowywania w temp. 4-8

o

C

należy przechowywać w lodówce, natomiast próbki
wymagające mrożenia w zamrażarkach (-20

o

C lub -70

o

C

- -80

o

C)

*

w zamkniętych pojemnikach

*

próbki przechowywać w pozycji pionowej

*

unikać przechowywania krwi pełnej

*

unikać ekspozycji próbek na światło słoneczne

Maksymalny czas oraz

warunki

przechowywania

próbek

Próbki dla

Czas
przechowywania

Temp.
przechowywania

chemii klinicznej

1 tydzień

lodówka

immunologii

1 tydzień

lodówka

hematologii

2 dni

lodówka

koagulologii

1 dzień

temp. pokojowa

toksykologii

1 tydzień

lodówka

serologii

1 tydzień

lodówka

KREW

Przygotowanie pacjenta

*

rano (7

oo

-9

00

)

*

na czczo

*

w stanie spokoju fizycznego i psychicznego

*

przed rozpoczęciem leczenia

Przygotowanie sprzętu:

*

rękawiczki

*

igły i strzykawki, strzykawko-porobówki

*

staza

*

środek odkażający

*

gaziki

Krew

*

czas zaciśnięcia stazy nie powinien przekraczać 1
min

*

nie pobierać krwi z żyły do której podłączona jest
kroplówka

*

nie pobierać krwi ze zrostów, krwiaków i
zmienionych chorobowo miejsc

*

welflon przed pobraniem krwi przemyć 0,9% r-
rem NaCl, pierwsze 5 ml krwi odrzucić

*

kolejność pobierania: badania biochemiczne,
hemostaza, hematologia

Pobieranie krwi żylnej- system

aspiracyjno próżniowy

*

założyć rękawiczki ochronne

*

połączyć igłę ze strzykawko-probówką

*

sprawdzić czy ramię pacjenta jest właściwie ułożone

*

zacisnąć opaskę uciskową (7-10 cm nad zgięciem łokciowym)

*

wyszukać żyłę odpowiednią do pobrania krwi

*

odkazić miejsce nakłucia

*

igłą ustawioną pod kątem około 15 stopni (wlotem do góry) przekłuć skórę i ścianę
żyły (2 opory)

*

powoli cofać tłok strzykawko-probówki, aż do końcowego oporu (strzykawka
napełnia się krwią)

*

odłączyć napełnioną strzykawkę od igły

*

tuż powyżej miejsca nakłucia żyły umieścić jałowy gazik

*

ostrożnie („po skórze”) wyjąć igłę; miejsce nakłucia docisnąć gazikiem

*

krew w strzykawce wymieszać, odłamać tłok

Pobieranie krwi tętniczej

*

pobiera lekarz lub pielęgniarka anestezjologiczna

*

miejsce nakłucia: tętnica promieniowa, udowa lub
ramienna

*

do strzykawki z heparyną sodową miareczkowaną
wapniem

*

bez dostępu powietrza

*

pacjent

w

stanie

spoczynku

fizycznego

i

psychicznego

*

u pacjentów, u których włączono lub odłączono
oddychanie wspomagające lub kontrolowane- krew
pobrać nie wcześniej niż po 20 min

Mocz-badanie

ogólne/albuminuria/erytrocyturia

dysmorficzna

PRZYGOTOWANIE SPRZĘTU

*

jednorazowy pojemnik na mocz z zakrętką, opisany: imię i nazwisko
pacjenta, oddział/poradnia, rodzaj materiału i rodzaj badania, data
pobrania

Wykonanie

*

próbkę do badań pobrać po nocnym odpoczynku (8-10 godz przerwa
w oddawaniu moczu)

*

na czczo

*

po porannej toalecie ciepłą wodą

*

ze środkowego strumienia

Transport

*

do 2 godz.

*

w kierunku erytrocyturii dysmorficznej- do 30 min (tzw. „mocz
ciepły”)

Mocz-DZM

*

przygotować czyste naczynie z podziałką o poj. 2-3l z dopasowanym
nakryciem

*

zbiórkę moczu rozpoczyna się o godz. 6 rano, w dniu poprzedzającym
badanie. Pierwszy mocz po nocy oddać do ubikacji i zapisać czas jego
oddania

*

od tej pory każdą porcję moczu zbierać do jednego naczynia do godz.
6 rano dnia następnego

*

mocz przechowywać w chłodnym miejscu lub dodać środek
konserwujący np. 30 ml 6N HCL, kryształki tymolu

*

zebrany mocz wymieszać, zmierzyć objętość. Dostarczyć do badania
50-100 ml moczu

*

pojemnik opisać: imię i nazwisko, obj. DZM (w ml), czas rozpoczęcia i
zakończenia zbiórki, oddział/poradnia

*

dostarczyć do badania w przeciągu 2 godz.

PMR- punkcja

*

komór bocznych mózgu

*

podpotyliczna (zbiornika wielkiego)

*

lędźwiowa (L4/L5)

Wskazaniem

do

badania

płynu

mózgowo-

rdzeniowego jest obecność lub podejrzenie

jakiejkolwiek choroby układu nerwowego pod

warunkiem braku przeciwwskazań.

Przeciwwskazania do

nakłucia lędźwiowego

*

wzrost ciśnienia śródczaszkowego

*

miejscowe zakażenie skóry w miejscu punkcji

*

zaburzenia krzepliwości krwi

*

ciężka niewydolność krążeniowo- oddechowa u
noworodków

Pobieranie płynu mózgowo- rdzeniowego

*

płyn mózgowo- rdzeniowy należy pobierać do 2-3 probówek z

polipropylenu , z zależności od ilości oznaczanych parametrów

*przed rozpoczęciem leczenia lub 2-3 dni po wstrzymaniu leczenia

Badanie

Dorośli

Dzieci

Mikrobiologia*

~ 2 ml

~ 1 ml

Cytologia

Supernatant

przeznacza się

do badań

biochemicznyc

h

> 5 ml

> 2ml

> 1 ml

> 1ml

W sumie

6-9 ml

1-2 ml

Pobieranie płynu mózgowo-

rdzeniowego

Pobraniu

płynu

mózgowo-rdzeniowego

powinno

towarzyszyć pobranie krwi żylnej (około 5 ml; surowica

ok. 2 ml) w możliwie krótkim odstępie czasu (max.12

godz), w celu ilościowego i jakościowego porównania

białek płynu i krwi pacjenta.

Transport płynu

mózgowo-rdzeniowego

*

po pobraniu tak szybko jak to możliwe przesłać do

laboratorium (do 30 minut, nie ochładzać)

*

próbki pmr należy przesłać jak najszybciej do

laboratorium mikrobiologicznego i zabezpieczyć w

cieplarce w 37ºC, próbek pmr nie należy wystawiać

na działanie promieni słonecznych, wysokiej lub

niskiej temperatury

*

pmr można transportować na lodzie do 3 godz

(przesyłanie materiału na duże odległości)

Rodzaje płynów z jam

ciała

*

płyn z jamy opłucnej

*

płyn z jamy otrzewnej

*

płyn stawowy

*

płyn z worka osierdziowego

*

ok. 50 ml płynu z jamy ciała do oceny cech fizycznych i biochemicznych

(do pojemnika na mocz)

*

ok.10 ml płynu do probówki morfologicznej (EDTA K2) lub pojemnika na

mocz przepłukanego heparyną (badanie cytologiczne - ocena ilościowa i

cytologiczna komórek zawartych w płynie)

*

do badań mikrobiologicznych płyn należy pobrać do sterylnych probówek

lub na podłoża transportowe

*

płyn stawowy należy pobrać do pojemnika na mocz przepłukanego

heparyną i/lub probówki na antykoagulant (EDTA K2)

*

około 5ml krwi pobranej na skrzep

*

pobrany płyn powinien być jak najszybciej dostarczony do laboratorium

( 30 minut)

Torakocenteza

Nakłucie worka

osierdziowego

(perikardiocenteza)

Wodobrzusze (Ascites)

KAŁ

1. PRZYGOTOWANIE SPRZĘTU

*

pojemnik na kał z łopatką

2. PRZYGOTOWANIE PACJENTA

*

pacjent powinien pobrać kał do badań laboratoryjnych przed

rozpoczęciem leczenia

*

kał na badanie w kierunku wykrycia cyst Giardia lamblia można pobrać

po podaniu środka obkurczającego i powodującego wyrzut żółci do

przewodu pokarmowego

*

w przypadku wystąpienia chronicznych zaparć dopuszcza się pobranie

kału po zastosowaniu środków przeczyszczających

Wykonanie

*

kał pobrać za pomocą łopatki do czystych, suchych pojemników

*

nie pobierać kału do badań bezpośrednio z muszli klozetowej

*

kał pobrać do badania z 4- 5 różnych miejsc

*

jeżeli makroskopowo widoczna jest krew lub śluz, z tego miejsca również pobrać

kał do badania

*

kał pobrać w ilości wystarczającej do wykonania zleconych analiz (tzn. nie

mniejszej niż 10 g)

*

do badania kału w kierunku wykrycia jaj i cyst pasożytów zaleca się 3-krotne

pobieranie próbek w odstępach co 2-3 dni

*

w przypadku biegunki kał pobierać do kilku, kolejno ponumerowanych

pojemników

*

pobrany kał przetransportować jak najszybciej do laboratorium (w przeciągu 30-

60 min), a jeżeli jest to niemożliwe kał przechowywać w lodówce do 24 godz.

TREŚĆ DWUNASTNICZA (ŻÓŁĆ)

PRZYGOTOWANIE PACJENTA

*

badanie wykonywane jest rano, na czczo

*

przed rozpoczęciem leczenia

Wykonanie

*

po wprowadzeniu zgłębnika do dwunastnicy powinna zacząć wypływać frakcja A

(frakcja z dróg żółciowych)

*

po zebraniu frakcji A (około 15-20 ml), podać środek obkurczający pęcherzyk

żółciowy (np. do wypicia pół szklanki oliwy z oliwek, siarczan magnezu, lub
dożylnie cholecystokininę)

*

następnie zbierać frakcję B (z pęcherzyka żółciowego) w ilości około 40 ml

*

kolejno zbierać frakcję C (żółć świeżo wyprodukowaną w wątrobie; około 15-20

ml)

*

po zakończeniu badania usunąć zgłębnik

*

transport od laboratorium w czasie 30 minut w temperaturze 36- 37

o

C