POLITYKA RACHUNKOWOŚCI

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

DEFINICJA

Ustawa o rachunkowości w art. 3 ust. 1 pkt 11
definiuje zasady (politykę) rachunkowości jako
wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania
dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSR,
zapewniające

wymaganą

jakość

sprawozdań

finansowych. Dokonując wyboru zasad i metod oraz
sposobów prowadzenia ksiąg rachunkowych spośród
dopuszczonych

ustawą

o

rachunkowości

i

dostosowując je do potrzeb jednostki, należy
zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich
zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i
finansowej oraz wyniku finansowego jednostki.

Za podstawowe zasady rachunkowości
ustawa uznaje:



- zasadę wiarygodności (rzetelnego
obrazu);



- zasadę przewagi treści nad ;



- zasadę ostrożności (ostrożnej wyceny);



- zasadę kontynuacji;



- zasadę memoriału:



- zasadę współmierności przychodów i
związanych z nimi kosztów:



- zasadę istotności:



- zasadę indywidualnej wyceny.

Polityka bilansowa w praktyce sprowadza się
do

wykorzystywania

możliwości

wyboru

rozwiązań alternatywnych w rachunkowości
przez przedsiębiorstwo do wpływania na swój
wizerunek gospodarczy prezentowany w
sprawozdaniach finansowych. Oznacza to, że
polityka ta jest jednym z elementów
całościowej

polityki

przedsiębiorstwa,

rozumianej

jako

„wszelkie

celowe

przedsięwzięcia zmierzajże do kształtowania
odpowiednich

warunków

działalności

przedsiębiorstwa umożliwiających osiągnięcie
przyjętych celów”.

W praktyce zakres celów polityki bilansowej jest szeroki. Mogą
nimi być:
- osiągnięcie odpowiedniej wielkości wyniku finansowego;
- obniżenie obciążeń podatkowych (np. przez przesunięcie
podatków w czasie lub uzyskanie preferencji podatkowych);
- wywarcie wpływu na właścicieli w kwestii podziału zysku po
opodatkowaniu;
- poprawa płynności finansowej;
- poprawa wskaźników finansowych uwzględnianych w ocenie
dokonywanej przez jednostkę nadrzędną, kredytodawców,
kontrahentów cz też nabywców przedsiębiorstwa lub akcji
przed zamierzoną subskrypcją nowej emisji;
- maksymalizacja wynagrodzeń kierownictwa jednostki czy
utrzymanie przez nich stanowisk;
- pozytywne postrzeganie przedsiębiorstwa przez klientów;
- skuteczne przeprowadzenie kampanii reklamowej.

INSTRUMENTY

Istnienie prawa wyboru w rachunkowości
jest podstawą wyodrębniania
instrumentów polityki bilansowej.
Najczęściej spotykany jest podział tych
instrumentów na



materialne,



formalne



czasowe.

INSTRUMENTY MATERIALNE

Instrumenty materialne to przedsięwzięcia wpływające na wartość pozycji
aktywów i pasywów, przychodów i kosztów, zysków i strat.
Przy wyborze metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku
finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia wybór, jednostka powinna
w szczególności określić:
- kryteria ustalania odpisów aktualizujących poszczególne składniki aktywów;
- metody tworzenia rezerw;
- zasady amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i
prawnych wraz z określeniem stawek amortyzacyjnych wynikających z okresu
ekonomicznej ich użyteczności;
- kryteria zaliczania środków trwałych do tzw. „niskocennych”, które będą
amortyzowane w momencie ich wydania do użytkowania;
- kryteria zaliczania do materiałów przedmiotów o niskiej wartości, które są
używane powyżej roku;
- metody wyceny rozchodu zapasów;
- metody wyceny inwestycji długoterminowych i krótkoterminowych;
- przyjęte metody rozliczania kosztów i przychodów dotyczących przyszłych
okresów sprawozdawczych;
- okres amortyzowania wartości firmy, szczególnie jeśli okres ten jest dłuższy
niż 5 lat.

INSTRUMENTY FORMALNE

Podstawą istnienia instrumentów formalnych są prawa wyboru układu
i szczegółowości pozycji bilansu oraz sposobu publikowania
sprawozdania

finansowego.

Zadysponowany

w

ustawie

o

rachunkowości układ pozycji bilansu jest układem niezbędnym i
minimalnym. Jeżeli przedsiębiorstwo chce dokładniej zaprezentować
swoją gospodarkę, może dokonać dalszego podziału pozycji,
respektując przy tym przepisowy układ. Prawem przedsiębiorstwa
jest również możliwość określenia sposobu publikowania (ogłoszenia)
sprawozdań finansowych. Przepisy ustawy o rachunkowości nadają
przedsiębiorstwom pewną swobodę co do szczegółowości treści
zawartych w tym sprawozdaniu. Pole manewru dają również
przedsiębiorstwom niektóre określenia znajdujące się w wykazie
dodatkowych informacji i objaśnień. Wśród formalnych instrumentów
polityki bilansowej wyróżnia się ponadto możliwość wyboru wariantu
rachunku zysków i strat, a także prawo decydowania o podziale zysku
netto czy też pokryciu straty netto.

INSTRUMENTY CZASOWE

Wśród instrumentów czasowych polityki bilansowej
za najważniejszy uznaje się wybór momentu
bilansowego. Prawo zezwala w sposób dowolny
wybrać moment bilansowy w ciągu trwania roku
kalendarzowego.

W

grupie

instrumentów

czasowych wyróżnia się również możliwość wyboru
terminu

przedłożenia,

zatwierdzenia

oraz

ogłoszenia sprawozdania finansowego. Wybór tych
terminów jest ważny ze względu na to, iż
sprawozdania finansowe są przedmiotem analizy
dokonywanej

przez

podmioty

z

otoczenia

przedsiębiorstwa.

Pozycja bilansowa

Polityka rachunkowości

ukierunkowana na rentowność

Polityka rachunkowości

ukierunkowana na sytuację

finansową

Środki trwałe

- maksymalne aktywowanie szeroko

rozumianych kosztów zakupu

- minimalna granica wartościowa

środków trwałych niskocennych

- amortyzacja liniowa przy stawkach

minimalnych

- ustalenie ceny nabycia na poziomie

minimalnym

- maksymalna granica wartościowa

środków trwałych niskocennych

-

amortyzacja

degresywna

przy

maksymalnych stawkach

Zapasy

- wycena w cenie nabycia

-

maksymalnie

szeroka

definicja

kosztów pośrednich produkcyjnych

- wycena rozchodu materiałów i

produktów wg zasady FIFO (przy

rosnących kosztach i cenach

- wycena w cenie zakupu

- stosowania odpisów aktualizujących

(z tytułu utraty wartości)

- wycena produkcji w toku na poziomie

niższym od kosztu wytworzenia

- wycena rozchodu materiałów i

produktów

metodą

LIFO

(przy

wzroście cen i kosztów)

Należności i zobowiązania

- należności – naliczanie odsetek za

nieterminową spłatę

- zobowiązania – wycena w wartości

nominalnej

- należności – wycena w wartości

nominalnej

- zobowiązania – naliczanie odsetek za

zwłokę w zapłacie

Rozliczenia międzyokresowe kosztów

czynne

- maksymalny (dopuszczony przez

prawo bilansowe) zakres rozliczeń

kosztów w czasie (czynnych)

- brak lub ograniczony zakres rozliczeń

czynnych

(zaliczanie

kosztów

w

maksymalnym stopniu do kosztów

okresu)

Rezerwy i rozliczenia międzyokresowe

kosztów bierne

- ograniczony zakres uznawania

- maksymalny zakres uznawania

KREATYWNA
RACHUNKOWOŚĆ

Rachunkowość

„kreatywna”

polega

na

umiejętnym

manipulowaniu

zasadami

rachunkowości, dokonywaniu zmian w polityce
rachunkowości

i

klasyfikowaniu

kategorii

finansowych. Przykładem takich działań jest
zmiana stawek amortyzacji, zmiana klasyfikacji
kosztów, ujawnianie niepełnych informacji na
temat udzielonych gwarancji, zobowiązań
warunkowych, brak szczegółowych informacji
na temat zasad wyceny aktywów itp.  

Poglądy na temat tzw. kreatywnej rachunkowości są
bardzo różne. Niektórzy traktują ją jako zjawisko
pozytywne inni jako negatywne. Uważa się, że
„kreowanie”

rachunkowości

jest

konieczne,

ponieważ

jednostki

odnośnie

do

systemu

rachunkowości mają prawa wyboru i tzw. wolne
obszary. „Kreatywna” rachunkowość nie jest ani
oszustwem, ani nadużyciem, ani błędem lub
przejawem niewiedzy. Jest natomiast narzędziem
realizacji

przyjętej

przez

jednostkę

polityki

rachunkowości. „Kreatywna” rachunkowość jest
zjawiskiem pozytywnym, ale jedynie do momentu,
gdy regulacje finansowo-księgowe są interpretowane
prawidłowo, a co więcej, zgodnie z zasadami etyki.