Fizykalne zabiegi
przeciwzapalne.
działanie zimna i ciepła
w postaci okładów,
kompresów oraz baniek.

Zapalenie {inflammatio) jest to

miejscowa odpowiedź ustroju na
bodziec zapaleniotwórczy. Odczyn
zapalny jest próbą obrony ustroju przed
czynnikiem szkodliwym.

Przyczyny zapalenia:



uraz mechaniczny,



czynniki chemiczne egzogenne (kwasy,
zasady) i endogenne,



czynniki fizyczne (np. promieniowanie
nadfioletowe, jonizujące i ciepło),



ciała obce,



czynniki biologiczne (wirusy, bakterie,
grzyby, tkanka martwicza).

Zimno suche

Zastosowanie:
-w miejscu przebiegu dużych tętnic np. w

pachwinach, pod pachami,

-przy krwiakach,
-w zapobieganiu wysiękom i obrzękom

np. przy ukąszeniu owada.

Powodują:
-zwężenie powierzchniowych naczyń

krwionośnych, tym samym zmniejszenie
przepływu krwi i tamowanie krwawienia,

-miejscowe zmniejszenie przemiany materii
-złagodzenie bólu(np. w razie stłuczenia),
-hamuje rozwój stanu zapalnego,
-zmniejsza obrzęk pourazowy i pooperacyjny.

Zimno suche stosuje się w postaci:
-worka z lodem
-kompresów żelowych( wykonane z

nietoksycznych, organicznego żelu i
folii, są bardzo wygodne i ekonomiczne
w użyciu, dają się modelować do ciała
pacjenta).

Worek z lodem/kompres
żelowy

-polega na stosowaniu zimna suchego,
-stosowany na małe powierzchnie ciała,
-stosowanie worka z lodem przez 30-60

minut z godzinną przerwą.

Wskazania:
-krwawienie wewnętrzne, np. po porodzie,
-stłuczenia,
-świeże urazy,
-stany zapalne,
-bóle głowy,
-rany zapalne jamy brzusznej,
-gorączka,
-bóle menstruacyjne.

Przeciwwskazania:
-odmrożenia,
-tętnicze zaburzenia dopływu krwi,

Zagrożenia podczas stosowania worka z

lodem:

-odmrożenie, wychłodzenie,
-podrażnienie skóry.

Zimno wilgotne

Ma szerokie zastosowanie w postaci:



okładów chłodzących,



okładów wysychających .

Okład chłodzący

Zabieg terapeutyczny polegający na

miejscowym stosowaniu zimna
wilgotnego na małe powierzchnie.
Okład zakładamy na czas nie dłużej niż
15-20 minut, w razie konieczności
można powtórzyć po upływie 2-3
godzin.

Cel stosowania okładu

chłodzącego:



Obniżenie temperatury,



-obniżenie aktywności metabolicznej tkanki,



-zahamowanie krwawienia,



zapobieganie krwawieniom,



hamowanie procesu zapalnego, ropnego,



zmniejszenie aktywności drobnoustrojów we
wczesnym okresie inkubacji,



-zapobieganie i ograniczenie obrzęku,



-zmniejszenie przekrwienia tkanek,



-działanie przeciwbólowe.

Wskazania do wykonywanie

okładu chłodzącego:

-umiejscowione ostre stany zapalne,
-stłuczenia mięśni, ścięgien, stawów,
-urazy,
-krwawienie i krwotoki, obrzęki,
-gorączka.

Okład wysychający

Jest to zabieg terapeutyczny polegający

na miejscowym stosowaniu zimna
wilgotnego na małe powierzchnie.
Okład działa rozgrzewająco i
uspokajająco. Obniża on temperaturę
ciała o około 1 stopień C w czasie 2-3
godzin. Czas ten w gorączce ulega
skróceniu, a w zaburzeniach krążenia
obwodowego wydłużeniu.

Okład chłodzący składa się z 2 warstw:
-mokrej,
-suchej.



Stosuje się je na:



nerwobóle w klatce piersiowej,



przewlekłe nieżyty oskrzeli,



zapalenie płuc,



zapalenie płucnej



grypę,



astmę oskrzelową,



kamicę nerkową i wątrobową,



bolesne miesiączki.



guzki krwawnicze,



krocze i narządy płciowe.

Celem stosowania okładu wysychającego

jest:



działanie przeciwbólowe i uspokajające,



-zahamowanie procesu zapalnego,



obniżenie napięcia mięśni.

Ciepło suche ma zastosowanie w postaci:
-termoforów,
-ciepłych kompresów żelowych,
-poduszek elektrycznych.

Termofor/ ciepły kompres żelowy.

Jest to zabieg terapeutyczny

polegające na stosowaniu ciepła
suchego na małe powierzchnie ciała.
Największe nasilenie działania
następuje po 20-30 minutach. Nie
powinno się go stosować dłużej niż 1
godzinę

Podczas zabiegu może powstać:
-wzrost tętna,
-pogłębienie oddechu,
-obniżenie ciśnienia tętniczego krwi,
-wzmożone wydzielanie potu.

Wskazania do stosowania termoforu/

kompresu żelowego:



bóle miesiączkowe,



kolka jelitowa,



bóle mięśniowe,



wzdęcia,



przykurcze,



nerwobóle,



oziębienie.

Przeciwwskazania do stosowania

termoforu/ ciepłego kompresu
żelowego:

-krwotoki,
-ostre stany zapalne grożące perforację,

np. ostre zapalenie wyrostka
robaczkowego,

-oparzenia.

Ciepło wilgotne to okład rozgrzewający pod

ceratka i ciepłą kąpielą.

Stosujemy w celu:



zwiększenia odporności komórek,



zmniejszenie bólu,



Zmniejszenie napięcia mięśni,



pobudzenie czynności jelit,



przyspieszenie powstania ropy,



przerwanie procesu zapalnego,



rozszerzenie naczyń krwionośnych i
chłonnych,



zwiększenie przepuszczalności naczyń
krwionośnych.

Okład rozgrzewający jest zabiegiem

terapeutycznym polegającym na
miejscowym stosowaniu ciepła
wilgotnego.

Składa się z 3 warstw:
-wilgotnej,
-ceratki,
-suchej.

Warstwa mokra utrzymuje swą wilgotność

od 6 do 8 godzin i tyle też czasu okład
powinien być utrzymywany na miejscu
leczonym.

Wskazania do stosowania okładu

rozgrzewającego:

-stany zapalne żył,
-zrosty po wstrzyknięciach,
-zakrzepowe zapalenie żył,
-czyraki, zastrzały, ropowiec,
-angina,
-stan zapalny ucha środkowego,
-zapalenie płuc i oskrzeli, jeśli temp. C
ciała nie przekracza 38 stopni C.

Zimny okład brzucha- stosowany w

zaparciach, osłabieniu perystaltyki jelit, jest
przeciwwskazany podczas miesiączki.

Do jego założenia niezbędne są:
-ręcznik lniany,
-ręcznik bawełniany,
-kawałek tkaniny wełnianej,
-naczynie z ok. 2l zimnej wody.
Ręcznik lniany składamy 8-krotnie,

zanurzamy w wodzie i wyżymamy. Kładziemy
go na brzuch, następnie nakładamy ręcznik
bawełniani i tkaninę wełnianą. Okład
utrzymuje się 45-75 minut i zdejmuje z
chwilą powrotu do dobrego samopoczucia.

Zimny kompres na serce- zwalnia czynność

serca. Stosowany w takich stanach jak, np.
ogólny niepokój, kołatanie serca.

Do jego wykonanie niezbędne są:
-ręcznik lniany,
-ręcznik bawełniany, kawałek tkaniny

wełnianej.

Ręcznik lniany składamy kilkakrotnie ,

zanurzamy w zimnej wodzie i nakładamy
na okolice serca. Następnie nakładamy
suchy ręcznik bawełniany a na niego
tkaninę wełnianą. Kompres pozostawić na
10-15 minut, można go kilka razy zmienić.

Okład gorący- wywołuje przekrwienie

skory, działa przeciwzapalnie,
przeciwbólowo i rozluźniająco na mięsnie
gładkie oraz ułatwia wchłanianie
wysięków. Stosuje się go na, np.
nerwobóle, zapalenie pęcherza
moczowego. Okład polega na
zamoczeniu płóciennej tkaniny w wodzie
o temp. 40-45 stopni C. Po wyciśnięciu
wody nakłada się go na określoną część
ciała, przykrywając go suchą tkanina
bawełniana lub wełnianą. Dla
utrzymania wysokiej temp. można użyć
dodatkowo termofor do ogrzania.

Kompresy parowe stanowią odmianę

gorących okładów. Wykorzystywane do
leczenia, np. stawów skurczowych.
Ręcznik lniany składa się takim aby jego
wielkość odpowiadała powierzchni ciała,
na które chcemy je nałożyć. Zanurzamy
ręcznik w gorącej wodzie, po paru
minutach wyjmujemy i np. klamerkami
do bielizny, kładzie się na 2 ręczniku, za
pomocą którego wyciska się go . Taki
kompres kładziemy na suchy ręcznik. Na
całość kładzie się 4 ręcznik i koc
wełniany. Po zabiegu wypoczynek od 0,5-
1 godziny

Kataplazmy to ciepłe okłady wykonane

z nasion roślin oleistych. Dobrze również
działają kataplazmy wykonane z innych
produktów. Główne zastosowanie to
wspomaganie przy pozbywaniu się
toksyn z organizmu objawiającym się za
pomocą czyraków, zapalenia, opuchlizny
skóry, bólu oraz przy usuwaniu urazów,
stłuczeń itd. Ich celem jest zapewnienie
długotrwałego rozgrzewania, które ma
na celu przyniesienie ulgi w bólach praz
przyśpieszenie procesu ropienia.

Wskazania do stawiania

baniek



1. Ostre infekcje górnych dróg oddechowych czyli tzw. przeziębienie: infekcje kataralne,
zapalenie



gardła, zapalenie tchawicy, grypa.



2. Przewlekłe choroby górnych dróg oddechowych – przerost migdałków podniebiennych
i nawracające



anginy.



3. Ostre infekcje dolnych dróg oddechowych – zapalenie oskrzeli, opłucnej, płuc.



4. Przewlekłe choroby dolnych dróg oddechowych – przewlekłe zapalenie oskrzeli, astma
oskrzelowa,



nadreaktywność poinfekcyjna dróg oddechowych objawiająca się przewlekłym kaszlem.



5. Profilaktycznie (wzmocnienie układu odpornościowego) - u dzieci często zapadających
na



infekcje dróg oddechowych oraz u osób obłożnie chorych, długotrwale
unieruchomionych



(również jako profilaktyka odleżyn).



6. Ostre zapalenie korzonków nerwowych.



7. Moczenie nocne.



8. Zespół nadwrażliwego jelita grubego.

Wskazania do stawiania

baniek c.d.



9. Brak lub bolesne menstruacje.



10. Ostre i podostre mięśniobóle.



11. Ostre i podostre nerwobóle.



12. Ostry i przewlekły ból w okolicy krzyżowo -
lędźwiowej.



13. Rwa kulszowa.



14. Ostre i przewlekłe zapalenia stawów.



15. Bóle głowy, migrena.



16. Nerwice wegetatywne (narządowe).

Przeciwwskazania



1. Rozległe zmiany zapalne skóry (alergiczne, ropne
lub grzybicze).



2. Wzmożona kruchość naczyń krwionośnych.



3. Skazy krwotoczne (zespoły złej krzepliwości krwi
np. hemofilia).



4. Duszność (np. stan astmatyczny, niewydolność
oddechowa i/lub krążeniowa).



5. Choroby autoimmunologiczne (tzw. choroby z
autoagresji).



6. Stwardnienie rozsiane w okresie nowego rzutu.



7. Anemia i stany ogólnego wyniszczenia.



8. Wysoka gorączka (powyżej 38,5°C).

Przeciwwskazania c.d.



9. Nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze ze skokami ciśnienia
skurczowego > 200 mmHg.



10. Kobietom ciężarnym nie wolno stawiać baniek do 4-go miesiąca ciąży
ze względu na ryzyko



poronienia. Od 5-go miesiąca ciąży nie stawiamy baniek na podbrzusze
oraz okolicę



lędźwiową oraz gdy ciąża jest zagrożona. W ciąży nie należy stosować
dużego podciśnienia.



11. W przypadku wylewów podskórnych i obrzęków spowodowanych
stłuczeniem lub skręceniem



nie powinno się stawiać baniek przed upływem 24 godzin od urazu.



12. Czynna choroba nowotworowa.



13. Gruźlica.



14. Drgawki.



15. Stan po spożyciu alkoholu.



16. Baniek nie należy stawiać bezpośrednio po posiłku.

Przygotowanie zabiegu



1. Pozamykać okna i drzwi uprzednio przewietrzonego pokoju, w
którym wykonywany ma być



zabieg (prawidłowa temperatura pomieszczenia to 20–22°C).



2. Chory może wygodnie siedzieć lub leżeć.



3. Ogolić zbyt intensywny zarost w miejscu gdzie mają stać
bańki.



4. Skórę należy umyć ciepłą wodą z mydłem i wysmarować ją
substancją natłuszczającą (wazeliną,



kremem, oliwką, maścią z witaminą A, oliwą z oliwek lub pestek
winogron), szczególnie



u osób zbyt szczupłych lub wychudzonych.



5. Bańki przed użyciem należy zanurzyć całkowicie w ciepłej
wodzie.



Uwaga! Baniek nie wolno zaparzać ani gotować!

Stawianie baniek



Pompkę ssącą należy połączyć z bańką
wciskając zawór bańki w gumową część
pompki. Bańkę przyciskamy lekko do
miejsca gdzie mamy ją przyssać. Jedną
ręką przytrzymujemy bańkę w miejscu
połączenia z pompką tak, aby
uniemożliwić rozłączenie się bańki i
pompki, a drugą ręką wykonujemy
ruchy do góry i w dół trzymając
pompkę za korpus.

Stawianie baniek c.d.



Wykonujemy tyle ruchów pompki ile potrzeba do uzyskania
odpowiedniego stopnia wessania skóry, który musi być
określany indywidualnie. W tym względzie należy kierować się
wskazaniami lekarza. Często wystarcza jeden, niepełny ruch
pompki.



U osób z delikatną skórą, cienką podściółką tłuszczową, u osób
szczupłych i dzieci wystarczy, gdy wybrzuszenie będzie
wynosiło 3-4 mm. U osób o mocnej budowie ciała, ze skórą
twardszą z grubszą tkanką tłuszczową należy uzyskiwać
większe podciśnienie, większy stopień wessania skóry do bańki.



Należy pamiętać, by u osób w podeszłym wieku i
niemowląt podciśnienie nie było zbyt duże bez względu
na grubość podściółki tłuszczowej, gdyż naczynia
krwionośne są u ich zazwyczaj bardzo kruche!

Uwaga!



1. W miejscu stawiania bańki pacjent
powinien odczuwać ciepło oraz rozciąganie,
a nie ból. Jeżeli pacjent podczas zabiegu
odczuwa ból należy natychmiast usunąć
bańki.



2. W niektórych przypadkach (np. przy zbyt
silnym lub za długim postawieniu baniek)
na skórze mogą się pojawiać pęcherze.
Należy wtedy natychmiast usunąć bańki i
skontaktować się z lekarzem.

Czas trwania zabiegu



U dzieci poniżej 7 roku życia należy stosować bańki
najwyżej przez 5 minut, a u dzieci od 7 do 14 lat oraz osób
wątłych, osłabionych i starszych – do 10 minut.



Jeżeli bańka odpadnie przed czasem, ze względu na zbyt
niskie podciśnienie i nie uzyskamy widocznego
wynaczynienia krwi, zabieg można powtórzyć w tym samym
miejscu.



Zabieg kończymy uciskając opuszkiem palca skórę
wokół bańki w celu jej rozszczelnienia i bezbolesnego
zdjęcia.



Pacjent, podobnie jak po zabiegu akupunktury powinien
odpocząć przez 15-20 minut. Pozostanie w domu czy
leżenie w łóżku wskazane jest tylko wtedy, gdy wymaga
tego stan chorego.

Masaż próżniowy bańkami



Zalecane środki ostrożności oraz przeciwwskazania do
masażu próżniowego bańkami sątakie same jak w przypadku
zabiegu stawiania baniek.



Masaż bańkowy jest specjalną formą masażu stosowaną do leczenia
miejscowego i ogólnego. Wywiera on o wiele głębszy efekt od
klasycznego masażu ręcznego. Jego działanie lecznicze związane jest
z silniejszym ukrwieniem tkanek w obszarze poddanym zabiegowi i
ich lepszym odżywieniem oraz przyspieszeniem odpływu krwi żylnej i
limfy, co ułatwia usuwanie zbędnych produktów przemiany materii
oraz innych substancji szkodliwych. Ponadto zabieg ten jest jednym z
najlepszych istniejących sposobów odprężenia i rozluźnienia mięśni.
Masaż próżniowy wywiera korzystny wpływ nie tylko bezpośrednio na
mięśnie i skórę, ale na drodze odruchowej działa na narządy
wewnętrzne, jak również wzmacnia układ odpornościowy oraz
uwalnia organizm od toksyn wnikających do niego z powietrza, wody,
pokarmów i niektórych farmaceutyków.

Masaż próżniowy bańkami
c.d.



Zabieg ten wskazany jest głównie w następujących schorzeniach :



1. Choroby mięśni (m.in. mięśniobóle, wzmożone napięcie
mięśniowe).



2. Bóle stawów (reumatyczne, zwyrodnieniowe, pourazowe).



3. Bóle głowy, migrena.



4. Bóle kręgosłupa, karku.



5. Nerwobóle.



6. Zaburzenia ukrwienia (np. kończyn).



7. Astma oskrzelowa, zapalenia oskrzeli (najlepsze wyniki
uzyskuje się łącząc masaż bańkowy z klasycznym stawianiem
baniek).



8. Jako zabieg rozluźniający, odprężający, rozgrzewający w
stanach przemęczenia, stresu i wzmożonego napięcia nerwowego
– masaż wykonuje się po obu stronach kręgosłupa

.

Masaż próżniowy bańkami
c.d.



Masaż bańkowy może być również pomocny w
rozpoznaniu choroby. Miejsce, które podczas
masażu najbardziej boli, wskazuje na lokalizację
procesu chorobowego. Jeżeli po masażu występują
dodatkowe dolegliwości w zupełnie innym miejscu,
wskazuje to na istnienie odległego ogniska
zakłócającego.



Aby ułatwić przesuwanie bańki przed zabiegiem
należy natłuścić skórę oliwką lub maścią.
Następnie stawia się bańkę na skórze sposobem
tradycyjnym, po czym przesuwa się ją po
powierzchni ciała lub wykonuje nią ruchy okrężne.

Masaż próżniowy bańkami
c.d.



Zabieg powinien trwać 3–5 minut. Można go powtarzać co drugi
dzień. Długość serii zabiegów uzależniona jest od charakteru
choroby. W ostrych procesach chorobowych (np. zapalenia mięśni,
nerwobóle) wystarcza zazwyczaj 1–3 zabiegów; w stanach
przewlekłych 5–7 zabiegów. Prawidłowo wykonany masaż bańką
wywołuje niekiedy tylko nieznaczne zaczerwienienie lub zasinienie,
a czasami nie wywołuje żadnej reakcji. Nie należy jednak
przekraczać zalecanego czasu. Aby zwiększyć intensywność i
zakres działania masażu próżniowego można wykonać go w
połączeniu z kąpielami leczniczymi (z dodatkiem odwaru lub
naparu z ziół lub z dodatkiem leczniczych olejków aromatycznych).
Kąpiele mogą obejmować całe ciało lub wybrane jego części np.
ręce lub nogi. Masaż bańkami w kąpieli z odwarem z siana
zalecany jest szczególnie osobom z dolegliwościami
reumatycznymi oraz osobom z zaburzeniami krążenia np. w
kończynach dolnych.

Czyszczenie i dezynfekcja



Po przeprowadzonym zabiegu zaleca się
mycie baniek ciepłą wodą z niewielkim
dodatkiem środka do mycia naczyń, a
następnie dokładne wypłukanie czystą
wodą. W razie konieczności dezynfekcji
należy zastosować promieniowanie UV.



Do dezynfekcji nie stosować
wysokiej temperatury ze względu
na możliwość uszkodzenia zaworu!

Bibliografia



1. Aleksandrowicz J., Duda H.: U progu
medycyny jutra. Warszawa 1988.



2. Ibrachimowa W.: Masaż punktowy. Warszawa
1990.



3. Kondraciuk H.: Zastosowanie baniek
lekarskich. Kraków 1995.



4. Piotrowski H.: Sztuka stawiania baniek. Zarys
teorii i zastosowanie w praktyce lekarskiej.
Warszawa 2000.



5. Talik H., Talik W.: Nie tylko o leczeniu
bańkami. Kraków 1996