Pielęgnowanie pacjenta

z katatonią

hipokinetyczną

Katatonia

•

termin ten określa zespół objawów z
dominacją niedostosowanej, nadmiernej
lub ograniczonej aktywności ruchowej,
przy znacznie ograniczonym lub
zniesionym kontakcie werbalnym i
niewerbalnym. Można wyróżnić dwa
podstawowe typy katatonii:
hipokinetyczną i hiperkinetyczną.

•

Stany katatoniczne występują przede
wszystkim w przebiegu schizofrenii
(schizofrenii katatonicznej), chorób
afektywnych oraz mogą pojawiać się
również w przebiegu zaburzeń
somatycznych takich jak: ciężkie
zaburzenia metaboliczne, neuroinfekcje ,
zatrucia, zaburzenia neurologiczne.

Sylwetka psychofizyczna pacjenta z

katatonią hipokinetyczną

•

W postaci hipokinetycznej dochodzi do całkowitego
znieruchomienia i osłupienia (stuporu). Początkowo u pacjenta
obserwuje się stopniowe spowolnienie ruchów ciała, ociężałość w
wykonywaniu prostych czynności dnia codziennego, spowolnienie
tempa wypowiedzi i wydłużenie czasu odpowiedzi na zadane
pytanie. U chorych może również występować tzw. mutyzm czyli
całkowite zahamowanie wypowiedzi. Oprócz ilościowych zmian
napędu psychoruchowego, można zaobserwować w motoryce
pacjenta również zmiany jakościowe. U chorego występuje
sztywność mięśni oraz wzmożone napięcie mięśniowe, które
prowadzi do zjawiska tzw. koła zębatego, objawiającego się
skokowymi zmianami oporu mięśni zginaczy podczas próby
rozprostowania zgiętej kończyny.

•

W skrajnych przypadkach, pacjent we wzmożonym
napięciu mięśniowym może całkowicie, nieruchomo
zastygnąć (stan ten określany jest jako katalepsja) i
pozostać w nietypowej, skrajnie niekomfortowej pozycji.
U chorych obserwuje się również zjawisko giętkości
woskowej i pseudowoskowej. Giętkość woskowa
charakteryzuje się możliwością plastycznego
kształtowania zastygłego w bezruchu ciała pacjenta,
a giętkość pseudowoskowa samoistną zmianą położenia
części ciała chorego do poprzedniej formy. U pacjentów
powszechnie występuje również tzw. echolalia czyli
naśladownictwo wypowiedzi wraz z powtarzaniem fraz i
końcówek zdań oraz zjawisko echopraksji, polegające na
naśladowaniu ruchu innych osób. Zaburzenia ruchowe
tego rodzaju mogą współwystępować ze stanami
oneirodalnymi (podobnymi do snu) oraz z żywymi
halucynacjami scenicznymi.

Problemy pielęgnacyjne pacjenta z

katatonią hipokinetyczną

1. Zaburzenia komunikowania
Celem opieki jest podtrzymywanie i rozwijanie procesu komunikowania.
Można to osiągnąć poprzez:

•

zaakceptowanie pacjenta i jego metod komunikowania się z otoczeniem,

•

utrzymanie indywidualnego werbalnego i niewerbalnego kontaktu
terapeutycznego z chorym, w szczególności, jeśli obserwuje się u niego
mutyzm (niechęć lub niezdolność do mówienia) polegającego m.in. na
informowaniu go o wykonywanych i planowanych czynnościach oraz
staraniu o uzyskanie aprobaty na ich wykonanie,

•

przewidywanie i zaspokajanie potrzeb chorego, do momentu uzyskania
zadowalającego sposobu komunikowania się z otoczeniem,

•

korzystanie każdorazowo podczas kontaktu z chorym technik
terapeutycznych, które ułatwiają indywidualny kontakt i komunikację, a
w miarę wzrostu zdobycia zaufania u chorego, stosować z metod
podtrzymujących proces komunikacji.

2. Trudności w wykonywaniu podstawowych czynności

dnia codziennego

Celem opieki jest przywrócenie samodzielności pacjenta w

codziennym funkcjonowaniu oraz dbałości o zaspokajanie
podstawowych potrzeb.

Można tego dokonać poprzez:

•

przygotowanie warunków, które umożliwią choremu
prawidłowy poziom samodzielnego funkcjonowania w
codziennym życiu. Możliwe jest to do osiągnięcia dzięki:

•

a) określeniu stopnia deficytu w zakresie możliwości
pacjenta do samodzielnego funkcjonowania,

•

b) identyfikacji przyczyn trudności chorego w zakresie
samoopieki (spowolnienie psychomotoryczne),

•

c) doborze odpowiedniego modelu pielęgnowania pacjenta
na podstawie stanu, w którym się znajduje.

Przy znacznym deficycie samoopieki u pacjenta będącego w stanie stuporu:

•

dokumentowanie przyjmowanych przez pacjenta posiłków i płynów:

-

w przypadku występowania zaburzeń gospodarki wodno- elektrolitowej u
pacjenta- podanie na zlecenie lekarza wlewów kroplowych, prowadzenie
bilansu wodno- elektrolitowego ( założenie cewnika do pęcherza moczowego,
jeśli chory nie oddaje moczu) i obserwacja chorego,

-

pomoc w karmieniu chorego, gdy może połykać- karmienie łyżeczką, a w
sytuacji uzyskania współpracy pacjenta i dobrego kontaktu z nim-
prowadzenie jego ręki z łyżką w czasie posiłku; w przypadku pogorszenia
stanu pacjenta – założenie sondy do żołądka przez nos,

•

dbanie o higienę pacjenta - pomoc przy wykonywaniu toalety,

•

zauważanie i pozytywne wzmacnianie każdego wysiłku chorego,

•

w przypadku katalepsji- pomoc pacjentowi w zmianie pozycji co 2 godziny-
zapobieganie odleżynom, przykurczom, odparzeniom, zakrzepowemu
zapaleniu żył, zapaleniu płuc.

Gdy stopień samodzielności chorego wzrośnie:

•

Zachęcenie chorego do brania udziału w rehabilitacji psychiatrycznej i
terapii zajęciowej,

•

Ustalenie wspólnie z chorym planu codziennych aktywności

3. Nawiązanie kontaktu z rodziną pacjenta
Celem opieki jest udzielenie wsparcia rodzinie pacjenta.
Możliwe jest to poprzez:
- powzięcie działań, których celem będzie obniżenie poziomu stresu

u członków rodziny chorego. Zalicza się do nich:

•

stworzenie przyjaznych warunków i odpowiedniej atmosfery,
ułatwiających najbliższym pacjenta otwarte wyrażanie swoich
emocji, myśli i uczuć,

•

zapoznanie się z poziomem zapotrzebowania rodziny pacjenta na
udzielenie wsparcia informacyjnego i emocjonalnego,

•

edukacja najbliższych pacjenta w zakresie: umiejętności i
sposobów komunikowania się z chorym, istoty rozpoznanej u niego
choroby, pielęgnowania pacjenta na różnych etapach choroby,
technik radzenia sobie ze stresem oraz umiejętności zadbania o
samych siebie,

•

zapewnienie wsparcia emocjonalnego,

•

przekazanie informacji rodzinie pacjenta dotyczących instytucji
leczniczych, ośrodków pomocy społecznej oraz grup wsparcia dla
chorych psychicznie i ich rodzin.

Piśmiennictwo

1.

Krzywotulski M., Wójciak P., Rybakowski J.: Przypadek
schizofrenii katatonicznej- korzystny wynik leczenia
aripriprazolem i klozapiną. Farmakoter Psychiatr
Neurol 2009, 2, 109- 112.

2.

Wciórka J.: Psychozy schizofreniczne. W: Psychiatria,
Bilikiewicz A. (red). Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 2006, 270- 307.

3.

Furgal M.: Psychozy schizofreniczne i z kręgu
schizofrenii. W: Psychiatria. Heitzman J. Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, 79- 97.

4.

Górna K.: Opieka nad pacjentem ze schizofrenią. W:
Podstawy pielęgniarstwa psychiatrycznego, Wilczek-
Rużyczka E. (red). Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007,
135- 144.