Surowice i szczepionki

immunoprofilaktyka chorób

zakaźnych

Rodzaje

immunoprofilaktyki

czynna (podanie

antygenu)

czynna (podanie

antygenu)

bierna (podanie

przeciwciał)

bierna (podanie

przeciwciał)

czynno-bierna

Rodzaje

immunoprofilaktyki

czynna:

wprowadzenie

do organizmu

antygenu lub

antygenów

drobnoustrojó

wprowadzenie

do organizmu

antygenu lub

antygenów

drobnoustrojó

stymulacja

swoistej

odpowiedzi

immunologiczn

ej (humoralnej

i komórkowej)

stymulacja

swoistej

odpowiedzi

immunologiczn

ej (humoralnej

i komórkowej)

ochrona przed

zakażeniem

lub

zachorowanie

ochrona przed

zakażeniem

lub

zachorowanie

Rodzaje

immunoprofilaktyki

czynna

• szczepienie podstawowe

(indukcja odpowiedzi

immunologicznej)

• szczepienie

przypominające

(mobilizacja komórek

pamięci)

Rodzaje

immunoprofilaktyki

Przedekspozycyjna

• (przed kontaktem z

drobnoustrojami

chorobotwórczymi)

• (przed kontaktem z

drobnoustrojami

chorobotwórczymi)

Poekspozycyjna

• (po ekspozycji na

zakażenie

nieuodpornionych

osób, w przypadku

chorób o dłuższym

okresie wylęgania

(np. wścieklizna,

tężec, WZW B i A,

odra, ospa wietrzna)

• (po ekspozycji na

zakażenie

nieuodpornionych

osób, w przypadku

chorób o dłuższym

okresie wylęgania

(np. wścieklizna,

tężec, WZW B i A,

odra, ospa wietrzna)

Szczepionki – klasyfikacja

Zależy od kryterium ;-)

Rodzaj antygenu

Liczba antygenów różnych drobnoustrojów w jednej
szczepionce

Regulacje prawne i
status szczepienia w
Programie Szczepień
Ochronnych

Szczepionki – klasyfikacja

Ze względu na rodzaj antygenu:

żywe

nieżywe

żywe

• Gruźlica (BCG)

• Odra
• Świnka
• Różyczka
• Ospa wietrzna
• Półpasiec
• Poliomyelitis (doustna; OPV)
• Grypa (szczepionka donosowa)
• Żółta gorączka

nieżywe

• Błonica
• Tężec
• Krztusiec
• Hemophilus influenzae typu b
• Pneumokoki
• Meningokoki

• Grypa (szczepionka

inaktywowana)

• WZW typu A
• WZW typu B
• Wścieklizna
• Poliomyelitis (pozajelitowa; IPV)
• Ludzki wirus brodawczaka (HPV)

Szczepionki – klasyfikacja

1. skojarzone

antygeny co najmniej 2 różnych gatunków drobnoustrojów w
jednej szczepionce

2. monowalentne

antygeny tylko jednego typu serologicznego jednego gatunku w
jednej szczepionce

3. poliwalentne

antygeny więcej niż jednego typu serologicznego tego samego
gatunku w jednej szczepionce

Szczepionki – klasyfikacja

1. obowiązkowe
2. zalecane

Skład szczepionek

Antygeny

Adiuwanty

• 0,9% NaCl może zawierać śladowe ilości substancji stosowanych w

produkcji szczepionki np. białka jaja kurzego

• 0,9% NaCl może zawierać śladowe ilości substancji stosowanych w

produkcji szczepionki np. białka jaja kurzego

Płyn

• (tiomersal, fenol, 2-fenoksyetanol, antybiotyki)

Środki konserwujące

• (stabilizacja wpływu temperatury niskiej/wysokiej)

Substancje pomocnicze i stabilizujące

Adiuwanty

• Adiuwanty – substancje dodawane do

szczepionek „nieżywych”
przyspieszające i zwiększające
dynamikę odpowiedzi
immunologicznej na podany w
szczepionce antygen.

– Substancje, które podane ze

szczepionką, w sposób nieswoisty
zwiększają jej immunogenność

Mineralne

• Wodorotlenek i sole glinu

• Jako pierwsze zastosowane w szczepionkach dla ludzi.
• Pobudzają dobrze odpowiedź humoralną, słabo komórkową.

Bakteryjne

• Kompletny adiuwant Freunda (emulsja Mycobacterium

z olejem i wodą).
• Toksyczny ( dla ludzi nie stosowany)
• Indukuje silną odpowiedź komórkową

• Bakterie z rodz. Corynebacterium, zymosan.
• Dwupeptydy muramylowe i ich pochodne

• są zmodyfikowaną składową budowy prątka grużlicy

Cytokiny

• IL-2, IL-12 i Interferon-gamma.

Adiuwanty

Monofosforylolipid A (MPL)

• Pochodna LPS bakterii Gram- AS04 np. w

dwuwalentnej szczepionce przeciwko HPV

• Stosowana z QS 21 (z Quil A saponin) indukuje

zmianę odpowiedzi z TH2 do TH1.

Motywy CpG-ODN

• bakterio - pochodne , unmethylated: 5’-purine

(x2)------pyrimidine (x2)3’

• syntetyczne oligodezoksynukleotydy z motywami

CpG są silnymi adiuwantami stymulującymi

lokalną i układową odpowiedź TH1 po

pozajelitowym, doustnym, doodbytniczym i

donosowym podaniu z antygenem .

Adiuwanty nowej generacji

Niepożądany odczyn

poszczepienny (NOP)

Def: każde zaburzenie stanu zdrowia,

występujące po szczepieniu.

Def: każde zaburzenie stanu zdrowia,

występujące po szczepieniu.

• Jeśli nie podano inaczej, z wyjątkiem odczynów po

szczepieniu BCG, za związane czasowo ze szczepieniem

uznaje się zaburzenia stanu zdrowia, które wystąpiły w

okresie 4 tygodni po podaniu szczepionki.

• Mogą one być wynikiem indywidualnej reakcji organizmu

człowieka szczepionego na podanie szczepionki, błędu

wykonania szczepionki lub błędu podania szczepionki

albo też zjawisk od szczepienia niezależnych, a tylko

przypadkowo pojawiających się po szczepieniu.

• Obowiązek zgłoszenia do powiatowej Stacji San-Epid

właściwej dla miejsca jego wystąpienia.

• ciężki: zagraża życiu i może wymagać

hospitalizacji w celu ratowania zdrowia lub
prowadzi do trwałego ubytku sprawności fizycznej
bądź umysłowej albo kończy się śmiercią.

• poważny: charakteryzuje się dużym nasileniem

objawów w postaci znacznego obrzęku kończyny,
silnego jej zaczerwienienia, wysokiej gorączki, ale
nie wymaga zwykle hospitalizacji w celu ratowania
zdrowia, nie prowadzi do trwałego uszczerbku na
zdrowiu i nie stanowi zagrożenia dla życia.

• łagodny: reakcje o niewielkim nasileniu, które

charakteryzują się występowaniem miejscowego
obrzęku kończyny lub silnego miejscowego
zaczerwienienia bądź gorączki.

Niepożądany odczyn

poszczepienny

Przeciwwskazania do

szczepień szczepionka

„żywa” i „nieżywa”

1. Bezwzględne (trwałe)
2. Względne (czasowe)

Bezwzględne

przeciwwskazania do

szczepień

1. Układowa reakcja anafilaktyczna po

poprzedniej dawce szczepionki

2. Układowa reakcja anafilaktyczna na

substancje wchodzące w skład
szczepionki

Przeciwwskazania

względne

1. Ostra choroba o ciężkim lub średnio

ciężkim przebiegu, w tym wysoka
gorączka

2. Zaostrzenie choroby przewlekłej
3. Wstrząs anafilaktyczny w wywiadzie

Przeciwwskazania do

szczepień szczepionka

„żywa”

ciężkie wrodzone i nabyte niedobory odporności,

białaczki, chłoniaki, nowotwory

białaczki, chłoniaki, nowotwory
Immunosupresja (też przeszczepienia szpiku,

transplantacji narządów)

Immunosupresja (też przeszczepienia szpiku,

transplantacji narządów)
ciąża

ciąża

Zbyt krótki odstęp:

• „żywa”- „żywa” min 4 tyg. lub jednocześnie
• Po szczepieniu przez ≥2 tyg nie można podawać preparatów

immunoglobulin i preparatów krwi zawierających immunoglobuliny.

Kwalifikacja do szczepień

Każde szczepienie ochronny składa się
z lekarskiego badania kwalifikacyjnego
oraz podania szczepionki.

Kwalifikacja do szczepień

1. Wywiad lekarski (ostre choroby

infekcyjne, choroby przewlekłe,
reakcje alergiczne –anafilaksja),
dotychczasowy przebieg szczepień

2. Wywiad rodzinny i środowiskowy
3. Badanie lekarskie

Uwaga: zaświadczenie lekarskie z datą i
godziną szczepienia „ważne” 24 godz

Strategie szczepień

Kalendarz szczepień 2012

http://szczepienia.pzh.gov.pl/main.php

Program szczepień dla

dorosłych

Szczepienie przeciwko

grypie

• Inaktywowane szczepionki przeciwko grypie tj.:

• szczepionki zawierające rozszczepione wiriony wirusa grypy
(typu „split”),
• szczepionki podjednostkowe (typu „subunit”), zawierające
jedynie powierzchniowe białka wirusa grypy,
• szczepionka wirosomalna.

W Polsce szczepienia przeciwko grypie są zalecane (niefinansowane z

budżetu MZ)

Szczepienie przeciwko Wzw

typu B

u osób które nie były uprzednio zaszczepione:

Streptococcus

pneumoniae

• Zalecane (niefinansowane z budżetu MZ)

Streptococcus

pneumoniae cd.

Szczepienia dla podróżnych

Choroby, którym zapobiegają obowiązkowe i zalecane szczepienia
dla podróżujących według WHO.

http://www.mp.pl/artykuly/?aid=53017

Wroczyńska A

, Nahorski L

Aktualny stan prawny

szczepień ochronnych w

Polsce

• Zasady tworzenia i realizacji programu szczepień

w Polsce regulują przepisy Ustawy o zapobieganiu
i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z
2008 r oraz rozporządzenia wykonawcze Ministra
Zdrowia.

• Rozporządzenie z dn. 18 sierpnia 2011 w sprawie

obowiązkowych szczepień ochronnych

• Rozporządzenie z dn. 16 września 2010 w sprawie

zalecanych szczepień ochronnych

Aktualny stan prawny

szczepień ochronnych w

Polsce

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 3 stycznia

2012 w sprawie wykazu rodzajów czynności
zawodowych oraz zalecanych szczepień
ochronnych wymaganych u pracowników,
funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych
podejmujących pracę, zatrudnionych lub
wyznaczonych do wykonywania tych czynności.

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 21 grudnia

2010 w sprawie niepożądanych odczynów
poszczepiennych oraz kryteriów ich
rozpoznawania.

• Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie

komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra
właściwego do spraw zdrowia, Program
Szczepień Ochronnych na dany rok w terminie
do dn. 31 października roku poprzedzającego
realizację tego programu

Profilaktyka bierna

• Antytoksyna botulinowa

– Antytoksyna wieloważna A, B, E, końska
– Wskazania z ChPL: Zapobiegawczo i

leczniczo w przypadkach zatrucia jadem
kiełbasianym. W ogniskach
epidemicznych podaje się antytoksynę
zapobiegawczo osobom, które spożyły
zakażony pokarm, ale nie wykazują
objawów chorobowych. Leczniczo
stosuje się natychmiast po rozpoznaniu
choroby.

Antytoksyna jadu żmiji

– Surowica końska
– Wskazania z ChPL: Stosowana u osób

pokąsanych przez żmije.

www.herpetologia.waw.
pl

Pozyskiwanie Ig ludzkich

• immunoglobuliny, głównie klasy IgG oraz

śladowe ilości IgA i IgM. Otrzymywane z
osocza pochodzącego od wielu dorosłych
dawców, u których występuje duże miano
przeciwciał przeciw przeciwko danemu
patogenowi, poddanego procesom
oczyszczania i inaktywacji patogenów.

• Do jego produkcji używa się wyłącznie

osocza, w którym nie stwierdzono
antygenu HBs, przeciwciał przeciwko HIV-
1, HIV-2 i HCV, niskie ALT, AST