Międzynarodowy

rynek finansowy

Dr Magdalena Kąkol

• 1. Pojęcie m-narodowego rynku

finansowego

• 2. Instrumenty MRF
• 3. Podmioty MRF
• 4. Główne cechy różniące MRF od

krajowych rynków finansowych

• 5. Przyczyny powstania i rozwoju

eurorynków pieniężnych i
kapitałowych

• 6. Rodzaje międzynarodowych

rynków finansowych

• 7. Globalizacja rynków finansowych

Co rozumiemy pod pojęciem MRF?

Z jakich segmentów się on składa?

• MRF sensu largo:



MRW



MRP



MRK

•

MRF sensu stricto:



MRP



MRK

• Na międzynarodowym rynku

pieniężnym

odbywa się handel

płynnymi

aktywami

finansowymi, takimi samymi jak
na krajowych r.p. bądź podobnymi,
ale opiewającymi na waluty
obce.

• Czyli będzie to rynek, na którym

przeprowadzane

są

operacje

depozytowe i odbywa się obrót
instrumentami

kredytu

krótkoterminowego (do 1 roku).

• Na międzynarodowym rynku

kapitałowym

odbywa się obrót

instrumentami kredytu średnio- i
długoterminowego

(powyżej

1

roku). Przedmiotem transakcji na
tym rynku będą akcje i obligacje.

• Na międzynarodowym rynku

walutowym

przedmiotem

transakcji są waluty obce.

Instrumenty MRF: rynek

pieniężny

• Lokaty i pożyczki międzybankowe

• Weksle handlowe (trade bills, echange

bills)

• Weksle i akcepty bankowe (bank bills)

• Weksle i bony skarbowe

(treasury

bills/bonds)

• Zbywalne certyfikaty depozytowe
• Eurocertyfikaty depozytowe
• Euronoty

• Rynek lokat i pożyczek międzybankowych

ma

swe

źródło

w

nadwyżkach

ponadobowiązkowych

rezerw

gotówkowych

banków. Banki mogą ulokować nadwyżki rezerw
gotówkowych w banku centralnym lub mogą je
odpożyczać na wyższy procent innym bankom.

• Transakcje te zawiera się w bardzo dużych

okrągłych sumach, na okres od dnia do roku, z
tym że dominują pożyczki jednodniowe
(ang. overnight money) i pożyczki z
siedmiodniowym

wypowiedzeniem.

Po

gotówce najbardziej płynne są właśnie pożyczki
o jednodniowym terminie wypowiedzenia.

• Międzybankowy rynek nadwyżek gotówkowych

może być zorganizowany przez instytucję
prywatną lub przez bank centralny. Pierwsze
rozwiązanie przyjęto w Wielkiej Brytanii i Francji,
drugie w Stanach Zjednoczonych.

• Rynek pieniądza międzybankowego w Wielkiej

Brytanii rozwinął się w latach sześćdziesiątych.
Jest on obsługiwany przez domy dyskontowe.
Transakcje międzybankowe rozwinęły się w
Wielkiej Brytanii na tak dużą skalę, że zaczęły
wręcz przeważać nad transakcjami z klientami,
jednostkami prywatnymi. W 1983 r. lokaty
krótkoterminowe przyjmowane od innych banków
stanowiły w Wielkiej Brytanii aż 60% zobowiązań
banków rozliczeniowych.

• Oczywiście

dany

bank

może

być

pożyczkodawcą

lub

pożyczkobiorcą,

w

zależności od tego, czy ma nadwyżkę czy
niedobór rezerw gotówkowych.

• Stopa procentowa na rynku międzybankowym

w Londynie, tzw. londyńska stopa pożyczek
międzybankowych

(London

interbank

bid/offered rate)

, kształtuje się w zależności

od podaży i popytu na tego rodzaju nadwyżki i
ma bardzo duże znaczenie ekonomiczne. Jest
podstawą określania stóp procentowych
na wielu innych segmentach krajowego i
zagranicznego rynku pieniężnego.

• LIBOR

– stopa bazowa od depozytów

dziennych, 1-mies., 3-mies., 6-mies. i rocznych

• BID RATE – stopa zakupu
• OFFERED RATE – stopa sprzedaży

• W

Stanach

Zjednoczonych

rynek

nadobowiązkowych

rezerw

gotówkowych

skoncentrowany jest w 12 bankach Rezerwy
Federalnej.

Jest

to

tzw.

rynek

funduszy

federalnych.

• Amerykańskie banki handlowe mogą lokować

rezerwy nadobowiązkowe w bankach Rezerwy
Federalnej na odrębnych od obowiązkowych
oprocentowanych rachunkach.

• Rachunki obowiązkowe, które banki handlowe

muszą utrzymywać, są nieoprocentowane.

• Wkłady nadobowiązkowe są odpożyczane na

procent innym bankom handlowym, w danej
chwili odczuwającym niedobór rezerw.

• Stopa oprocentowania funduszy

federalnych

zmienia

się

w

zależności od relacji podaży do
popytu na te fundusze. Jest to inna
stopa procentowa aniżeli stopa
dyskontowa, według której banki
handlowe

zaciągają

pożyczki

krótkoterminowe w bankach Rezerwy
Federalnej.

• Relacja stopy oprocentowania

funduszy federalnych do stopy
dyskontowej ma duży wpływ na
postępowanie

banków

handlowych

odnośnie

do

gospodarowania aktywami.

• Istnieje

zasadnicza

różnica

między

pożyczkami

zaciągniętymi

w

banku

centralnym

a

pożyczkami

zaciągniętymi

na

rynku

międzybankowym.

• Te pierwsze zwiększają rezerwy

gotówkowe banków.

• W drugim przypadku istniejące już

rezerwy są tylko przesuwane do
innych banków.

•Kolejnym segmentem rynku pieniężnego jest

rynek

weksli własnych przedsiębiorstw

. Emitują je

duże przedsiębiorstwa o uznanej pozycji
finansowej.

•Weksel własny jest dokumentem, na podstawie

którego

emitent,

czyli

przedsiębiorstwo,

zobowiązuje

się

wypłacić

posiadaczowi

weksla określoną sumę, w określonym czasie.

•Walory te są zbywalne, prawo własności może być

przeniesione

z

osoby

na

osobę

poprzez

odpowiednią adnotację na grzbiecie weksla.

•Terminy wykupu weksli wynoszą od 3 do 270

dni, ale ta druga granica jest częściej stosowana

.

•Prócz

przedsiębiorstw

produkcyjnych,

weksle

własne emitują także przedsiębiorstwa użyteczności
publicznej oraz firmy czysto finansowe zajmujące się
wyłącznie handlem papierami wartościowymi.

•Jeżeli chodzi o przedsiębiorstwa produkcyjne, to weksle

własne mogą służyć finansowaniu zapasów sezonowych,
nie sprzedanych jeszcze zapasów wyrobów gotowych itp.
W szczególnych wypadkach mogą finansować

nawet

długookresowe potrzeby przedsiębiorstwa

, jeżeli

wykupowi starych weksli towarzyszy emisja nowych.

•Weksle własne przedsiębiorstw zakupują najczęściej

inne firmy, które akurat dysponują wolnymi zasobami
pieniężnymi oraz banki handlowe.

•Generalnie jednak

ta metoda pozyskiwania funduszy

nie ma większego znaczenia

.

• Z rynkiem weksli łączy się

rynek akceptów

bankowych

(weksli akceptowanych przez

bank). Akceptując weksle innych jednostek,
niejako

pożyczając

swoją

nazwę,

banki

pobierają

tzw.

opłatę

akceptacyjną.

Wysokość opłaty waha się w zależności od
ryzyka i stopnia zaufania do dłużnika
wekslowego. Banki na ogół mają dobre
rozeznanie co do sytuacji finansowej wystawcy
weksla, tak że ewentualne straty z tytułu
bankructwa dłużnika wekslowego są mało
prawdopodobne. Banki w swej działalności
akceptacyjnej wykazują dużą ostrożność.

• Akcepty bankowe nie muszą być przez bank

przechowywane do momentu wykupu weksla.
Są zbywalne. Jeżeli bank potrzebuje w danej
chwili gotówki, to może sprzedać akcepty
maklerowi specjalizującemu się w tego rodzaju
transakcjach. Akcepty są również kupowane
przez banki centralne.

• Ważnym instrumentem kredytowym

rynku pieniężnego są weksle skarbowe.

• Weksle skarbowe

jako instrument

finansowania

wydatków

rządowych

wyemitowano po raz pierwszy w Anglii
w 1870 roku.

• Weksle emituje się na okresy 3 i 6

miesięcy

oraz

roczne.

Weksle

skarbowe są sprzedawane co tydzień na
drodze aukcji.

Ich ilość nieustannie

wzrasta

w związku z rosnącym

długiem rządów, chociaż nie są
jedynym instrumentem finansowania
deficytów budżetowych, które są
pokrywane także w drodze emisji
długoterminowych obligacji.

• Finansowanie

narastających

deficytów

budżetowych wymaga ciągłego wykupywania
starych weksli i emitowania nowych. Ale
operacja ta nie jest ani ryzykowna, ani
kosztowna.

• Dlaczego

jednak

potrzeby

w

istocie

długoterminowe finansuje się kredytem
krótkoterminowym?

• Czyni się tak dlatego, że weksle skarbowe są

relatywnie nisko oprocentowane, a koszt
kredytu ma duże znaczenie dla zadłużonego na
dużą skalę skarbu państwa. Ponadto, dla
kupujących weksle skarbowe są dobrą lokatą
chwilowo

wolnych

środków

finansowych.

Utrzymywane są zamiast gotówki przez banki
rozliczeniowe,

inne

instytucje

pośrednictwa

finansowego, przez przedsiębiorstwa, władze
lokalne, wreszcie banki i rządy zagraniczne.

• Banki centralne, kupując i sprzedając

weksle, są w stanie regulować obieg
pieniężny w kraju.

• Instytucjami

pośredniczącymi

w

transakcjach kupna-sprzedaży weksli
między skarbem państwa a rynkiem
pieniężnym są w Stanach Zjednoczonych
wyspecjalizowane firmy maklerskie, a w
Wielkiej Brytanii domy dyskontowe. W
niektórych

przypadkach

mogą

to

być

wyspecjalizowane

departamenty

banków

handlowych (rozliczeniowych).

• Skarb państwa gotów jest zawrzeć

transakcję z każdym maklerem, który
oferuje cenę sprzedaży czy cenę zakupu
zgodną z jego preferencjami.

Dochodem

maklera

jest różnica między ceną zakupu

weksla a ceną, po jakiej makler weksel sam
sprzedaje (bid and ask spread). Maklerzy
mogą ponadto zyskać na zmianie stopy
oprocentowania, czyli inaczej na zmianie
rynkowej ceny weksla.

• Zupełnie nowym rodzajem instrumentu

kredytowego jest

zbywalny certyfikat

depozytowy

.

• W

Stanach

Zjednoczonych

przedsiębiorstwa na coraz szerszą skalę
zaczęły lokować wolne środki pieniężne
nie na nieoprocentowanych rachunkach
w bankach, ale w wekslach skarbowych.
To z kolei ujemnie odbiło się na
dochodach banków. Aby więc ponownie
przyciągnąć fundusze przedsiębiorstw,
banki w Stanach Zjednoczonych zaczęły
w

1961

r.

emitować

zbywalne

certyfikaty

depozytowe.

Są

one

odmianą wkładów terminowych.

• Wkłady terminowe

mogą być ulokowane

na różne okresy, od 3 miesięcy do kilku lat.
Są one więc po części instrumentami
rynku pieniężnego, a po części
instrumentami rynku kapitałowego.

• Zbywalne certyfikaty depozytowe są

instrumentami

wyłącznie

krótkoterminowymi

.

Certyfikaty

te

emituje się w dużych okrągłych sumach. W
Stanach Zjednoczonych najniższa wartość
jednego certyfikatu wynosi 100 tys.
dolarów. Są łatwo zbywalne na rynku
pieniężnym. Okres spłaty może wynosić
od 1 do 12 miesięcy, jednak przeciętny
okres

wykupu

wynosi

3

miesiące.

Oczywiście, im dłuższy jest termin wykupu,
tym wyższe jest oprocentowanie.

• Certyfikat

depozytowy

to

po

prostu

wydawane

przez

banki

zbywalne

pokwitowanie wkładu, potwierdzające wkład
pieniędzy na określony czas wg podanej %.
Certyfikat opiewa zwykle na okaziciela i może być
przenoszony w sposób nieograniczony, tj. zbywany
przed terminem płatności po obowiązującej w
danym momencie cenie rynkowej.

• Z punktu widzenia banków CD są metodą

sekuratyzacji wkładów

, a dla klientów są bardzo

wygodne ze względu na możliwość obrotu nimi na
rynku pieniężnym i upłynnia go przed terminem
wykupu bez utraty odsetek.

• Największy

popyt

na

zbywalne

certyfikaty

depozytowe

zgłaszają

przedsiębiorstwa. Ich stopa oprocentowania
jest wyższa od stopy oprocentowania weksli
skarbowych. Wynika to stąd, że ryzyko
niewypłacalności banków jest wyższe aniżeli
ryzyko niewypłacalności rządu.

• Poza tym

stopa oprocentowania musi

kształtować się po prostu na konkurencyjnym
poziomie

,

inaczej

bowiem

zbywalne

certyfikaty depozytowe nie byłyby kupowane.

• Znaczenie CD rośnie

.

• Obrotem tymi instrumentami

zajmują się domy dyskontowe
(specjalne domy zajmujące się
sprzedażą

papierów

wartościowych),

najbardziej

rozpowszechnione w Wielkiej
Brytanii.

• Eurocertyfikaty

depozytowe

pojawiły się 22 czerwca 1966 roku za
sprawą londyńskiej filii First National
City Bank z NY. Jest to odmiana
certyfikatów

depozytowych,

która pojawiła się na rynku
eurowalutowym (np. CD emitowane
w Europie opiewające na dolary).

• Konkurencyjne dla nich są tzw.

eurocommercial papers, tj weksle
handlowe emitowane przez instytucje
niebankowe.

• Coraz powszechniejsze w obiegu są tzw.

euronoty

.

• Są to zobowiązania dłużne z okresem ważności

do 1 roku, emitowane przez rządy i wielkie
korporacje, denominowane w walutach innych niż
waluta kraju, który je emituje, z możliwością
przedłużenia (wykupienia w dłuższym terminie).

• Są powszechnie przedmiotem handlu, w ich

sprzedaży pośredniczą banki, które kupują je od
emitentów i sprzedają inwestorom.

• Instrumenty te nie mają i nie muszą mieć

zabezpieczenia, sama pozycja emitenta stanowi
gwarancję.

• Ich znaczenie rosło od lat 80.

Instrumenty MRF: rynek kapitałowy

• Na rynku kapitałowym dokonuje się

transakcji kupna i sprzedaży walorów
będących instrumentami kredytowania,
których termin wykupu jest dłuższy niż rok.

• Najbardziej popularne instrumenty:



akcje



obligacje.

Znaczenie tego rynku rośnie (szczególnie od
lat 80.) ze względu na akcje korporacji
międzynarodowych

oraz

obligacje

wykorzystywane do finansowanie deficytów
budżetowych.

Różnica między akcją a

obligacją

• polega na tym, że akcja daje tytuł

własności w stosunku do majątku
spółki, a obligacja daje prawo do
dochodu

z

tytułu

wykupu

obligacji.

• Akcja przynosi dochód zmienny w

zależności od kondycji spółki i zasad
podziału

zysku,

oprocentowanie

obligacji

jest

zazwyczaj

stałe,

ustalone z góry.

• Obligacje

na

rynku

międzynarodowym:



zagraniczne



euroobligacje



emitowane

w

jednostkach

umownych, takich jak SDRy i
ECU

(b.

popularne

przed

utworzeniem UGiW)

• Obligacje

zagraniczne

to

zagraniczne papiery dłużne o stałym
oprocentowaniu, emitowane przez
cudzoziemców

na

krajowym

rynku

kapitałowym.

Są

denominowane w walucie krajowej i
rozprowadzane

oraz

poręczane

przez konsorcja banków krajowych.

• (czyli

obligacje

jakiegoś

kraju

emitowane na inny rynek w jego
walucie)

•Euroobligacje

–

są

emitowane

w

eurowalutach i nie są przywiązane do
rynku konkretnego kraju. Subskrybowane
poza granicami kraju i nie sprzedawane w kraju
waluty, w której są denominowane.

•Eurowaluta

to

waluta,

która

jest

wykorzystywana na rynku pieniężnym i
kapitałowym innym niż rynek macierzysty, np.
eurodolar to dolar podlegający obrotowi na
rynku innym niż rynek USA.

•Eurokredyt dolarowy

to np. kredyt w

dolarach udzielony przez bank brytyjski
bankowi niemieckiemu.

Podmioty MRF



Banki



Skarb państwa



Przedsiębiorstwa, głównie
międzynarodowe zasobne w kapitał



Instytucje ubezpieczeniowe



Fundusze powiernicze i emerytalne



Kasy budowlane



Giełdy



Gospodarstwa domowe

Gwałtowny

rozwój

rynków

finansowych

w

minionych

dekadach

w bilionach USD

1980

1993

2000

2005

PKB globalne (nominalne)

10.1

24.4

31.7

44.5

Globalna kapitalizacja rynku obligacji

4.0

22.3

36.0

58.0

- rządowe papiery dłużne

2.0

10.6

14.0

23.0

- prywatne papiery dłużne

2.0

11.7

22.0

35.0

Globalna kapitalizacja rynku akcji

3.0

14.3

32.0

44.0

Globalne depozyty bankowe

5.0

16.4

25.0

38.0

Aktywa funduszy hedgingowych

n.a.

0.1

0.5

1.5

Aktywa funduszy emerytalnych

n.a.

5.3

10.3

17.9

Globalny rynek instrumentów pochodnych

n.a.

94.2

109.5

355.5

Rezerwy walutowe Banków Centralnych

0.4

0.9

1.9

4.2

Aktywa SWF (sovereign wealth funds)

N/A

N/A

N/A 2.1-2.5

Rozwój rynków finansowych (w bilionach USD)

Źródło: BIS, OECD, McKinsey Global Institute, IMF, Morgan Stanley, obliczenia własne.

Gwałtowny rozwój rynków

finansowych w minionych dekadach

33

% of nominal global GDP

1980 1993 2000 2005

Global bond market
capitalization

39.6

91.4 113.6 130.3

- government debt securities

19.8

43.4

44.2

51.7

- private debt securities

19.8

48.0

69.4

78.7

Global equity market
capitalization

29.7

58.6 100.9

98.9

Global bank deposits

49.5

67.2

78.9

85.4

Global derivative markets
(notional outstanding)

n.a. 386.1 345.4 798.9

Source: Rybinski K., Opala P., Holda M. (2008) „Gordian knots of the 21st century”,
book published by Ministry of Regional Development and Rewasz, June 2008

Główne waluty świata

34

Złoty, Polska
1998 – 3 mld, 0.2%
2001 – 5 mld, 0.3%
2004 – 6 mld, 0.3%
2007 – 9 mld, 0.2%

Korona, Czechy
1998 – 5 mld, 0.3%
2001 – 2 mld, 0.1%
2004 – 2 mld, 0.1%
2007 – 5 mld, 0.1%

Rubel, Rosja
1998 – 7 mld, 0.4%
2001 – 10 mld, 0.6%
2004 – 30 mld, 1.2%
2007 – 50 mld, 1.3%