Etyka/pedagogika/I

rok/

rok akademicki 2013/2014

Gabriela Besler, Instytut

Filozofii

1.

2.

Etyka jako nauka

filozoficzna.

Podstawowa

terminologia etyczna.

Spór o normę

moralności

Eudajmonizm,

deontonomizm i

personalizm

Czy etyka może nam

powiedzieć, jak żyć?

Dlaczego wybieram dobro, a

unikam zła?

3.

Kłamstwo

Czy mogę skłamać mając na

uwadze dobro drugiego człowieka

i co z tego wynika?

4.

Kara śmierci

Jeżeli karzę, to dlaczego?

5.

Bioetyka: transplantacje,

eutanazja, status

ludzkiego embrionu

Czy wszystko, co fizycznie

możliwe jest moralnie

dopuszczalne?

6.

Etyka a prawa zwierząt

Czy można mówić o bytowej

wyższości człowieka nad

zwierzętami i co wynika z tych

ustaleń?

7.

Test zaliczający

14.01

Etyka

• Gr. ethos - zwyczaj, obyczaj;
• „ojciec” etyki - Sokrates (469-399 p.n.e.);
• Dział filozofii, którego przedmiotem jest ludzkie

działanie, badane w aspekcie moralnym (jego
dobra lub zła),

• Naczelnym zadaniem etyki jest wskazanie i

uzasadnienie kryterium ludzkiego działania;
następnie, stosując to kryterium analizować
ludzie działania w aspekcie moralnym

• Odpowiada na pytanie: co i dlaczego jest

moralnie dobre?

• Odwołuje się do poznania rozumowego;

Etyka nie jest:

• Teologią moralności, która odwołuje

się do Biblii i nauczania Kościoła;

• socjologią moralności, która opisuje,

co ludzie uważają za moralnie dobre
(złe);

Etyka:

• Nauka filozoficzna, odwołuje się m.in. do

antropologii filozoficznej;

• nauka normatywna, bo określa normy

zachowania;

• nauka autonomiczna, bo wszyscy mamy

doświadczenie poczucia dążenia do dobra i
unikania zła;

• ale także wspomagana przez inne nauki

zajmujące się człowiekiem (psychologia,
pedagogika itd..)

• Ryszard Wiśniewski: rola etyki przypomina

szalonego krawca, który nie szyje na miarę, ale
ma gotowe ubrania i nas przycina.

Spór o normę moralności

•Eudajmonizm
•Deontonomizm
•Personalizm

Eudajmonizm

• Hedonizm: Arystyp z Cyreny (435

- 366 p.n.e.), Epikur (341-271
p.n.e.) i Demokryt (470-360
p.n.e.);

• eudajmonizm transcendentny:

Platon (427-347 p.n.e)

• perfekcjonizm: Arystoteles (384-

322 p.n.e.

• utylitaryzm: Jeremy Bentham

(1748-1832) i John Stuart Mill
(1806-1873).

Co to jest szczęście?

• Arystoteles: „szczęśliwy jest ten, kto dobrze

żyje i komu dobrze się wiedzie, gdyż tak
niemal określiliśmy szczęście jako pewnego
rodzaju dobre życie i powodzenie” (Etyka
nikomachejska, 1956, s. 24-27)

• Boecjusz: stan doskonały na wskutek

osiągnięcia wszelkich dóbr;

• Stanisław Olejnik: posiadanie dobra

najwyższego, w pełni zaspakajającego
potrzeby i aspiracje człowieka;

• Władysław Tatarkiewicz: pełne i trwałe

zadowolenie z całości życia (O szczęściu, s.
31)

Władysław Tatarkiewicz

• Szczęście jako pomyślność lub

powodzenie;

• Szczęście jako stan intensywnej

radości;

• Szczęście jako posiadanie

największych dóbr dostępnych
człowiekowi;

• Szczęście jako zadowolenie z życia

wziętego w całości

Tadeusz Gadacz: dziś rozumiemy
szczęście jako odniesiony sukces

Sukces ma charakter powszechny.

Wiemy, co za sukces uważać i jakie

życie jest miernikiem sukcesu.

Wstydzimy się nie dążyć do

sukcesu albo przynajmniej

przyznawać, że sukcesu nie

cenimy.[...] sukces wyklucza

porażkę, pomyłkę, doświadczenie

słabości i cierpienia.

(„Dziennik”, 19.07.2007)

Deontonomizm

• Heteronomiczny
• autonomiczny: I. Kant (1724-1804)

Deontonomizm

autonomiczny

Postępuj tak, jak gdyby maksyma twojego

postępowania przez wolę twą miała się stać

ogólnym prawem przyrody” (Kant, Uzasadnienie

metafizyki moralności, 1971, s. 50-51).

Postępuj tak, byś człowieczeństwo tak w twojej

osobie, jak też w osobie każdego innego uważał

zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako

środka (tamże, s. 62-63)

Krytyka deontonomizmu

heteronomicznego:

- nie uwzględnia podmiotowości

człowieka;

- powinność moralna jest związana

zawsze z naciskiem;

- ktoś wie ode mnie lepiej, co jest dla

mnie dobre;

- może grozić fanatyzmem;
- problem zgodności z nakazem

sumienia

Normy moralne wg Karla Poppera

(1902-1994)

Działaj raczej na rzecz eliminacji zła

konkretnego, niż na rzecz realizacji

abstrakcyjnego dobra.

Nie zdążaj do zapewnienia szczęścia

środkami politycznymi.

Zdążaj raczej do eliminacji konkretnych

cierpień

Personalizm

• Godność, o jakiej mówi się w

personalizmie jest różna od: doskonałości
moralnej, godnych okoliczności życia,
godności pojętej jako dobre imię;

• Godność osoby ludzkiej posiada

następujące cechy: przyrodzoność,
niezbywalność, nienabywalność,
powszechność, dynamiczny charakter;

• podstawowe inklinacje: do zachowania

życia; do przekazania życia; do życia w
wolności, społeczeństwie i prawdzie;

Albert Schweitzer (1875-

1965)

• W 1953 otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za

założenie szpitala na terenie obecnego
Gabonu;

• Pisał: jestem życiem, które pragnie żyć, pośród

życia, które pragnie żyć; Istotą dobra jest:
utrzymywać życie, sprzyjać życiu, pomagać
życiu rozwinąć swe najwyższe wartości. Istotą
zła jest: unicestwiać życie, szkodzić życiu,
hamować rozwój życia;

• Głosił, że cześć dla życia wymaga od człowieka

szacunku, wobec ludzi, zwierząt, a nawet
roślin, zakazując ich bezmyślnego niszczenia.

Osoba ludzka w

personalizmie

• Byt rozumny i wolny, który w pełni odnajduje

się w życiu społecznym;

• Boecjusz: indywidualna substancja natury

rozumnej;

• Arystoteles: jeżeli żyjesz poza społeczeństwem

, to jesteś albo bestią albo bogiem;

• Kant: Postępuj tak, byś człowieczeństwo tak w

twojej osobie, jak też w osobie każdego innego
uważał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko
jako środka.