SCHIZOFRENI

A

epidemiologia,

etiopatogeneza,

uwarunkowania genetyczne

UM
WWL 4/I

Rys historyczny



1856 Morel –

„demence preacoce” (opisał występującą u młodych osób chorobę.
Dot. pełne życia i błyskotliwe osoby  postawa wycofania i spadku
aktywności.



1868 Kahlbaum -

opisał katatonię



1871 Hecker -

opisał hebefrenię



1896 Kraepelin –

wyróżnił poszczególne rodzaje obłędu i stworzył system klasyfikacji
ciężkich zab. psychicznych, min. odróżniał psych. m.-d. Od „otęp.
wczesnego” (niedostosowanie emocjonalne trudności w koncentracji,
urojenia). Przewlekły przebieg, niekorzystne zejście.



1911 E.Bleuler –

schizofrenia  „rozszczepienie umysłu”. Zaobserwował, że w nie
każdym przypadku muszą występować objawy psychotyczne. Opisał
przypadki bez objawów psychotycznych.

Czy schizofrenia istnieje?



1979 – Szasz:

uważał, że nie tylko schizofrenia, ale i cała koncepcja choroby psychicznej nie

istniej, poza umysłami psychiatrów.



1990 – Pilgrim:

mit choroby psychicznej, nie jest niczym innym, niż medykalizacją obłędu.



1979 – Scull:

dowodził, że praktyka psychiatryczna jest usankcjonowana formą społecznej

kontroli, która posługuje się terminami medycznymi jak („leczenie”, „choroba”,

„diagnoza”) po to, by pozbawić „cierpiących” wolności.



1990 – Boyle:

uznała, że istnieje choroba psychiczna. Jednak uważała, że pojęcie schizofrenii

należy odrzucić, gdyż cierpień psychicznych nie można w sposób rzetelny i

uprawniony zaliczyć do kategorii i rozpoznań klinicznych.



1988 – Bentall:

pojęcie schizofrenii nie jest ani rzetelne, ani trafne i dlatego jest bezużyteczne dla

praktyki klinicznej i nauki.



1991 – Birchwood i Preston:

schizofrenie należy traktować jako pojęcie abstrakcyjne, które pozwoli klinicystom

formułować hipotezy.



1996 – Chadwick, Trower:

nie można przekreślić pojęcia schizofrenii jako zespołu ponieważ termin ten jest

użyteczny w takim samym stopniu co i wadliwy.

Epidemiologia

Schizofrenia występuje na całym świecie i choruje 45

mln

Nowa Gwinea 

Irlandia cz. zach. 

Częstość występowania: 15-20 przypadków na 100 tys.

osób rocznie.

Ryzyko wystąpienia choroby w ok. całego życia 1%.
POLSKA choruje ok. 400 tys.
Częstość zachorowania w latach 1800 – 1960 nie uległa

zasadniczym zmianom.

Pewne fakty wskazują na spadek zachorowań w ostatnich 20-

30 latach.

(Prawdopodobnie  płodności chorych).
Na schizofrenię zapadają przede wszystkim osoby młode (15-

30 r.ż.)

Częściej zapadają na schizofrenię mężczyźni i u nich choroba

ma zwykle

cięższy przebieg. U mężczyzn choroba zaczyna się wcześniej.
W ok. 8% przypadków zaburzenia rozpoczynają się ok. 65 r.ż.

Etiopatogeneza

Brak jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o przyczyny schizofrenii.

Powstało kilka hipotez dotyczących etiologii:
Uwarunkowania genetyczne: największe kontrowersje.
Ryzyko wystąpienia wzrasta (populacja ogólna 1%)



Chorowało jedno z rodziców lub rodzeństwa  10%



Bliźnięta dwujajowe

 17%



Bliźnięta jednojajowe

 30%



Oboje rodzice

 46 – 50%

Jeżeli istnieje genetyczne ryzyko schizofrenii, to dotychczasowe wyniki badań
wykazują, że jest to proces złożony i nieregularny.
Dziedziczenie poligeniczne i wieloczynnikowe  cechy złożone powstają w
wyniku wzajemnych oddziaływań kilku różnych genów, przy równoczesnym
współudziale czynników środowiskowych.
Dziedziczy się skłonność do zachorowania. Model ten wskazuje, że

geny + czynniki środowiskowe działają stymulująco.

Skłonność do wystąpienia zaburzenia ujawnia się tylko wtedy, gdy skłonność
przekroczy ok. wartość progową.

Etiopatogeneza

Zdrowi

Chorzy

W skali roku ubywało istoty

szarej kory mózgowej (apoptoza)

1%

5%

Masowe obumieranie neuronów

rozpoczynało się w okolicy płatów

--

ciemieniowych,

przenosiło się falą w

kier. płatów czołowych i

skroniowych

Tej apoptozie towarzyszyło

--

nasilenie objawów

psychopatologicznych

Badacze z University of California Los Angeles i z National Institute of

Mental Health prześledzili zmiany zachodzące w mózgach młodych osób
(13-18 r.ż.) cierpiących na schizofrenię i porównali z osobami zdrowymi
met. neuroobrazowymi.

Podejrzewano, że przyczyną były geny uczestniczące w rozwoju

mózgu, które nieprawidłowo się uaktywniły pod wpływem hormonów
rozrodczych wydzielających się w znacznym stężeniu w okresie
dojrzewania.

Etiopatogeneza

Zaobserwowano też, że na ryzyko wystąpienia

schizofrenii wpływa sezon urodzenia.

Na półkuli północnej najczęściej zapadają na nią

osoby urodzone w pierwszych 3 miesiącach roku (I-III), a
najrzadziej osoby urodzone pomiędzy czerwcem a wrześniem.

Na półkuli południowej choroba częściej występuje u

osób urodzonych pomiędzy czerwcem a wrześniem.

Etiopatogeneza

Inna hipoteza sugeruje, że w patogenezie schizofrenii

mogą uczestniczyć retrowirusy, które wbudowują się w
genom człowieka i mogą przekazywać się jako geny
następnym pokoleniom.

Karlsson i wsp. z Uniwersytetu Hopkinsa – znaleźli

retrowirusy w płynie mózgowo-rdzeniowym ok. 30% osób,
które niedawno zachorowały oraz w mózgach zmarłych
schizofreników.

Hipoteza ta zakłada, że początkowo „uśpione” wirusy

mogą uaktywnić się pod wpływem m.in. hormonów
rozrodczych. Tłumaczyłoby to nasilenie zaburzeń
psychopatologicznych, które manifestują się u części chorych
na schizofrenię w ok. dojrzewania. Wirusy mogą też prowadzić
do wywołania procesów zapalnych mózgu i przyspieszyć
apoptozę neuronów.

Etiopatogeneza

Schizofrenicy znacznie rzadziej pozostawiają potomstwo, niż osoby

zdrowe. Skąd więc „geny schizofrenii” przetrwały?

Malspina i wsp. z Columbia University zbadali 2 gr. dużych populacji

chorych na schizofrenię z Nowego Jorku i Izraela.

Wykazano, że schizofrenicy, u których w rodzinie ta choroba nie

występowała byli dziećmi ojców średnio starszych o 5 lat, niż populacja osób
zdrowych.

Dowiedziono, że:

występuje ryzyko schizofrenii

potomstwo poczęte przez ojców

poniż. 25 r.ż. do 1/141

30 – 34  do 1/100
30 – 34  do 1/80
30 – 34  do 1/47

Ryzyko wystąpienia schizofrenii u potomstwa ojców 50-cio letnich jest 3

x wyższe, niż u potomstwa 25-cio latków.

Piętno genetyczne starszych ojców wynika z defektów plemników, które

powstają w wyniku podziałów komórkowych. U 20-to latków komórki
rozrodcze ulegają 200 podziałom, a spermatogonia 40-to latka przechodzi już
660 podziałów, co powoduje, że z każdym podziałem wzrasta w plemnikach
prawdopodobieństwo mutacji.

Etiopatogeneza

Badania neuroradiologiczne CT i MRI wykazały szereg

nieprawidłowości w strukturach mózgu (powiększenie komór
bocznych oraz komory trzeciej, a także poszerzenie bruzd korowych).

Wpływ czasu trwania choroby, leczenia oraz przebyte urazy

głowy mogły mieć na te zmiany wpływ. Zmiany o.u.n. korelowały z
gorszym przedchorobowym funkcjonowaniem tych osób, złym
rokowaniem, gorszą reakcją na leki, nasileniem się objawów
negatywnych.

Choć prawie każda ze struktur mózgu chorych na schizofrenię

była uznawana w którymś momencie za strukturę nieprawidłową to
najnowsze badania przeprowadzone metodą skanowania wykazały, że
zmiany strukturalne dotyczą tylko niektórych obszarów mózgu.
Również przeprowadzone badania patomorfologiczne okazały się
niejednoznaczne. W badaniach CT i MRI nie wykazano różnic w
objętości całego mózgu. Uznano, że jeśli w mózgu występują poważne
zmiany strukturalne, to nie mogą mieć charakteru rozlanego lecz
ogniskowy.

Etiopatogeneza - Podsumowanie

Istnieją dowody na to, że w etiopatogenezie schizofrenii ma poważny
udział czynnik biologiczny, a jego znaczenie dotyczy całego spektrum
psychozy, a nie tylko schizofrenii.
Wykazano, że u znacznej części osób do zmian dochodzi jeszcze
przed wystąpieniem psychozy (objawy pozytywne)
Żadnego z prezentowanych mechanizmów etiopatogenezy nie udało
się dotychczas wystarczająco udowodnić. Są one traktowane obecnie
jako „czynniki ryzyka”.
W formie koncepcji można przypuszczać, że czynniki biologiczne, a
szczególnie ryzyko genetyczne, urazy okołoporodowe, czy też
zaburzenia neurorozwojowe przyczyniają się do indywidualnej
skłonności do rozwinięcia psychozy. Endogenna podatność na
wystąpienie psychozy wzajemnie oddziałuje ze stresem.
Z kolei wydarzenia życiowe i stres związany ze środowiskiem
rodzinnym mogą zwiększyć ryzyko nawrotu. Trudne sytuacje rodzinne
same w sobie nie są przyczyną schizofrenii. Można je traktować jako
czynnik ryzyka.