Le

ki

pr

ze

ciw

ba

kt

er

yjn

e

Za

kła

d

Fa

rm

ak

ol

og

ii

Dr

n

. f

ar

m

. A

nn

a

W

ik

to

ro

ws

ka

-O

wc

za

re

k

Klasyfikacje antybiotyków

Wg efektu działania

Wg miejsca działania

Wg zakresu działania

Antybiotyki bakteriobójcze

• Beta –laktamowe
• Glikopeptydy
• Bacytracyna
• Daptomycyna
• Aminoglikozydy
• Fluorochinolony

• Tetracykliny
• Makrolidy
• Linkozamidy
• Chloramfenikol
• Linezolid
• Streptograminy
• Sulfonamidy
• Kotrimoksazol

Antybiotyki

bakteriostatyczne

Czynniki decydujące o wyborze

antybakteryjnego leku

•Drug specific

– Rodzaj bakterii

powodującej infekcje

– Spektrum działania i

wpływ na florę
niecelowaną

– Dawkowania
– Farmakokinetyczne

właściwości

– Farmakodynamiczne

właściwości

– Side effects
– Interakcje
– Koszt

•Patient specific

– Anatomiczna

lokalizacja
infekcji

– Antimikrobiologic

zna historia

– Alergiczna

historia

– Renal and

hepatic function

– Stosowane inne

leki

– Ciąża i laktacja
– Bezpieczeństwo

stosowania

Pseudomembranous colitis (PMC)

High risk

Medium risk

Low risk

Clindamycin
Cephalospori

n (2&3)
Penicillins

with beta-
lactamase

inhibitors
Chinolones

Macrolides
Tetracyclines
Aminoglycosid
es

Metronidazol
e
Vancomycin

•Leki, które
przechodzą
przez bariere
krew: mózg

Właściwości farmakokinetyczne/

miejsce infekcji

Farmakokinetyka

antybiotyków

• Przenikanie do płynu mózgowo

rdzeniowego

– Dobrze penetrują do oun

• Metronidazol
• Mezlocylina
• kotrimoksazol

– Nie przenikają lub bardzo słabo:

• amfoterycyna B,
• linkozamidy, makrolidy, ketokonazol,

itrakonazol

Farmakokinetyka

antybiotykoterapii

• Penetrujące do oun w stanie

zapalnym

– Amikacyna
– Penicylina G
– Karbenicylina
– Aztreonam
– Cefolosporyny III generacji:

–Cefotaksym, ceftriakson

– Chinolony
– Gentamycyna

Farmakokinetyka

antybiotyków

• Penetracja do kości

– Bardzo dobrze: linkomycyna,

klindamycyna, kloksacylina,
cefalosporyny III generacji

– Nie penetrują: penicylina

benzylowa, aminoglikozydy

Farmakokinetyka

antybiotyków

• Penetracja do tkanki płucnej

Inhibitory cytochromu P450 CYP3A4

•Erytromycyna
•Klarytromycyna
•Chinupristyna/dalfopristina

•Ketokonazol

Induktor cytochromu P450

• Rifampicyna

Synergizm działania

Kotrimoksazol

• Trimetoprim (1)

• +

• Sulfametoksazol (5)

• =

• Kotrimoxazole

Wiek pacjenta: dzieci

Antybiotyki przeciwwskazane u dzieci

• Tetracykliny –do 8r.ż. – odkładają się w

kościach i zębach

• Fluorochinolony – do 18 r.ż. -z powodu erozji

chrząstki stawowej (artropatia)

• U noworodków

• Sulfonamidy – wypierają z połączeń z

białkami bilirubinę i powodują

„KERNICTERUS” – żółtaczkę jąder

podkorowych mózgu

• Chloramfenikol - zespół dziecka szarego

Działania niepożądane po

antybiotykach

• Uczulenia

• Dysbektariozy i tego następstwa

• Bezpośrednie działanie toksyczne na narządy:

– Nefrotoksyczne

– Hepatotoksyczne

– Ototoksyczne

– Neurotoksyczne

– Mielotoksyczne

– Uszkodzenia kości i zębów

– Teratogenne

– Chondrotoksyczne

– Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego

Sposoby antybiotykoterapii

• Konwencjonalna
• Intensywna
• Przewlekła
• Profilaktyka

Antybiotykoterapia

• Wybór drogi podania
• Rozwój oporności
• Czas stosowania antybiotyku
• Dawka stosowanego antybiotyku

Antybiotyki a ciąża

• Ryzyko stosowania w czasie ciąży

antybiotyków:

– Tetracykliny
– Aminoglikozydy – ryzyko uszkodzenia

ucha wewnętrznego płodu

– Sulfonamidy
– Nitrofurantoina – może powodować

anemię hemolityczną noworodka

Antybiotykoterapia

• Stosowana tylko podczas infekcji

bakteryjnej

• Identyfikacja bakterii i zastosowanie

odpowiedniego antybiotyku

– Oparte na statystycznym

prawdopodobieństwie (infekcja układu
moczowego u kobiet – E.coli)

– Oparte na antybiogramie

Rozwój oporności na

antybiotyki

•Produkcja enzymów

rozkładających antybiotyk
•Enzymatyczna modyfikacja

antybiotyku do struktur

nieaktywnych
•Zmniejszenie napływu

antybiotyku do wnętrza komórki

bakteryjnej
•Modyfikacja miejsca wiążącego

antybiotyk (PBP)
•Modyfikacja miejsc aktywnych

(rybosomy)

Penicyliny - podział

• Standardowe penicyliny

– Penicylina krystaliczna (i.v.)
– Penicylina V (p.o.)
– Penicylina prokainowa (i.m.)
– Penicylina benzatynowa (i.m.)

Penicyliny - podział

• Antystaphylococcal penicyliny –

oporne na działanie β-laktamaz, ale

są wrażliwe na metycylinooporne

ziarenkowce

– Metycylina (i.v.)
– Nafcylina (i.v.)
– Penicyliny izoksazolilowe

• Kloksacylina
• Dikloksacylina
• Floksacylina

Penicyliny - podział

• Aminopenicyliny – wrażliwe na

działanie β-laktamaz

– Ampicylina
– Amoksycylina

Penicyliny - podział

• Penicyliny antypseudomonal -

wrażliwe na działanie β-laktamaz

– Karboksypenicyliny

• Karbenicylina (i.v.)
• Tykarcylina (i.v.)

– Ureidopenicyliny

• Piperacylina (i.v.)
• Azlocylina (i.v.)
• Mezlocylina(i.v.)

Cefalosporyny I generacja

Działają na : paciorkowce, gronkowce, pałeczki G-: E.coli, Klebsiella pneumoniae, Proteus

mirabilis

Nie są aktywne wobec: pozostałych członków Enterobacteriacae, Pseudomonas, H.influenzae

• Doustne

• Cefaleksyna

(250-500 mg co
6h)

• Cefradyna (0,5

co 6h)

• Cefadroksyl (1g

co 12h)

• Parenteralne

• Cefazolina (0,5-

1,0 co 6-12h)

• Cefradyna (0,5-

1,0 co 6h)

Cefalosporyny II generacja

Działają na : paciorkowce, gronkowce, Neisseria, pałeczki G-: E.coli, Klebsiella pneumoniae,

Proteus mirabilis, a także na

H. influenzae

Nie są aktywne wobec: pozostałych członków Enterobacteriacae, Pseudomonas

• Doustne

• Cefaklor
• Cefuroksym

aksetyl

• Cefprozil

• Parenteralne

• Cefamandol
• Cefuroksym

Cefalosporyny III generacja

Działają na : paciorkowce, gronkowce, Neisseria, pałeczki G- - cała rodzina Enterobacteriacae, a

także na

H. influenzae

,

Pseudomonas

(Ceftazydym)

Są stabilne wobec β-laktamaz

• Doustne

• Cefiksym
• Cefetamet

piwoksyl

• Ceftibuten
• Cefpodoksym

• Parenteralne

• Cefotaksym
• Ceftriakson
• Cefoperazon
• Ceftazydym

Cefalosporyny IV generacja

Działają na : paciorkowce, gronkowce, Neisseria, pałeczki G- - cała rodzina

Enterobacteriacae, a także na

H. influenzae

,

Pseudomonas

• Doustne

• Parenteralne

• Cefepim
• Cefpirom
• Cefklidyna

Monobaktamy

• Aztreonam (Azactam – amp. 0,5 i 1,0,

stosuje się 1-2 g co 6-12h oraz i.m.
1g co 8h)

– Działają na G-: w tym rodzina

Enterobacteriacae i P. aeruginosa

– Nie wchłaniają się z przewodu

pokarmowego

Karbapenemy

–

Nie przenikają do oun

–

Najszersze Spektrum działania:

•

Streptococci, Staphylococci

•

Gatunki Haemophilus

•

Enterobacteriaceae

•

P.aeruginosa

•

Działa na bakterie oporne na β-laktamazy

•

Aktywne wobec wszystkich beztlenowców

Nie działają wobec:
Enterococcus
L. monocytogenes i wobec metycylinoopornym

gronkowcom

Glikopeptydy

• Wankomycyna
• Tejkoplanina

• Zastosowanie i działania

niepożądane

Daptomycin

• Bactericidal
• Gram-positive bacteria (MRSA, VRE,

penicillin-resistant Streptococcus
pneumoniae)

• Is inactivated by pulmonary surfactants; thus

it is not indicated in the treatment of
pneumoniae

• Constipation, nausea, headache, insomnia
• Increased hepatic transaminases
• Interaction with statin

Polymyxin

Activity Spectrum

Gram-Negative bacteria:
• Pseudomonas aeruginosa
• Enterobacter
• Eschericha coli
• Haemophilus influenzae
• Salmonella spp.
• Shigella spp.

Antybiotyki

aminoglikozydowe

• Streptomycyna
• Neomycyna
• Kanamycyna

• Gentamycyna
• Amikacyna
• Netylmycyna
• Tobramycyna

Zakres działania

• Rodzina Enterobacteriacae
• Neisseria
• H.influenzae
• Brucella
• Pseudomonas aeruginosa
• Mycobacteria
• Działają także na S.aureus
• Enterococcus species
• Bardzo słabo wobec paciorkowców

Makrolidy

• Erytromycyna
• Spiramycyna

• Azytromycyna
• Klarytromycyna
• Roksytromycyna

Zakres działania

• S. pyogenes, Staphylococcus, Enterococci
• Neisseria
• Corynebacterium diphteriae
• Campylobacter jejuni
• Listeria monocytogenes
• Bordetella pertusis
• Mycoplasma, Chlamydiae, Rickettsiae
• Treponema pallidum
• Beztlenowce: Actinomyces,

Bacterioides,Clostridium perfringens

Makrolidy

• Zastosowanie
• Działania niepożądane
• Informacje o poszczególnych lekach

Linkozamidy

• Linkomycyna
• Klindamycyna

• Bakteriostatyczne
• Hamują syntezę białek

Clindamycin

Activity Spectrum

• Tlenowe bakterie Gram dodatnie

– Streptococci
– Staphylococci

• Bakterie beztlenowe
• Mykoplazma, Chlamydia
• Pierwotniaki:

– Toxoplasma gondi
– Plasmodium

Tetracykliny

• Tetracyklina
• Oksytetracyklina
• Doksycyklina
• Metacyklina
• Rolitetracyklina
• Minocyklina

Zakres działania

• Bakterie G- i G+
• Słabo na P. aeruginosa
• Mycoplasma, Chlamydiae, Ricketsiae
• Dżuma, Cholera
• Stosowane w zakażeniach dróg

żółciowych florą mieszaną

Chloramphenicol

Activity Spectrum

Gram-positive and Gram-negative

bacteria:

• Streptococcus pneumoniae
• Neisseria meningitidis
• Haemophilus influenzae
• Salmonella typhi
• Salmonella paratyphi
• Rickettsiae

Streptograminy

antybiotyki ostatniej szansy

• Pristynamycyna
• Chinupristina/Dalfopristina =Synercid

– Metycylinooporne szczepy gronkowców
– Streptococcus pneumoniae oporne na

penicyliny, makrolidy i wankomycynę

– Enterococcus (VRE)
– Clostridium perfringens,N. gonorrhoeae,

H. influenzae, Mycoplasma, Chlamydiae

Linezolid

Activity Spectrum

• Staphylococci

(including methicillin-resistant staphylococci)

• Streptococci

(including penicillin-resistant pneumococci)

• E. faecium and E. faecalis

(including vancomycin-

resistant enterococci)

Kotrimoksazol

Biseptol, Bactrim, Duo-Septol

•Sulfametoksazol +

Trimetoprim

(5 : 1)

•Stosowany w zakażeniach

dróg moczowych, dróg
oddechowych, przewodu
pokarmowego (dury,
paradury)

Sulfonamidy

• Sulfafurazol (zakażenia dolnych dróg

moczowych)

• Sulfacetamid
• Sulfadiazyna i Sulfatiazol – sole

srebrowe

• Sulfasalazyna – działanie

bakteriostatyczne i przeciwzapalne

• Sulfaguanidyna

Pochodne nitroimidazolu

• Metronidazol
• Tynidazol
• Ornidazol

• Działąją na beztlenowe bakterie

(Bacteroides, Clostridium, Fusobacterium)

• Stosowany w zakażeniach Clostridium

difficile – rzekomobłoniaste zapalenie jelita
grubego

Pochodne nitroimidazolu

• Stosowane w zakażeniach rzęsistkiem

pochwowym i jelitowym

• W eradykacji choroby wrzodowej żołądka
• Działania niepożądane:

– Zaburzenia gastryczne
– Zaburzenia czynności oun i nerwów

obwodowych

– Metronidazol wywołuje nietolerancję na alkohol

Fluoroquinolones

• First generation

– Nalidixic acid

• Gram (-): Enterobacteriaceae

• Second generation

– Ciprofloxacine
– Norfloxacine
– Ofloxacine

• Enterobacteriaceae
• Pseudomonas aeruginosa (Cipro)
• Mycoplasma pneumoniae
• Chlamydia pneumoniae
• N. gonorrhoe (Cipro)
• Legionella
• Bacillus anthracis

Fluoroquinolones

Fluoroquinolones

• Third generation

– Levofloxacin

• Gram (-)
• Gram (+) cocci; S. pneumoniae
• Atypical organisms

Fluoroquinolones

• Fourth generation

– Moxifloxacin

• Gram (-)
• Gram (+) cocci; S. pneumoniae
• Gram (+) bacilli
• Anaerobic organisms