Wprowadzenie
1. Znaczenie klasyfikacji teorii i krytyki kary
Karanie sprawców przestępstw było od dawien dawna ściśle powiązane z refleksjami filozoficznymi i teoretycznymi.
Penologia jako dyscypliną pokrewną nauce prawa karnego. Badania integralnokulturowe prowadzone w ramach obszarów
zainteresowań współczesnej penologi prowadzone są w nawiązaniu do nauk nie tylko prawniczych i filozoficznych, ale także w
nawiązaniu do socjologii, antropologii, politologii, psychologii, historii, kryminologii oraz edukacji, ekonomii i zarządzania.
Zachodzi potrzeba klasyfikacji teorii kary, które stanowią podstawę rozwoju określonych modeli polityki kryminalnej. Niespójność
terminologiczna w obrębie tego tematu utrudnia naukowa analizę. Pisali o tym już Bronisław Wróblewski oraz Leszek Lernell. W
ostatnich latach wyzwaniem dla nauki prawa karnego stało się także zjawisko punitywnego populizmu, które jest
współodpowiedzialne za chaotyczność w polityce kryminalnej państw zachodnich.
Dla potrzeb teoretycznych rozważań i badań na temat kary opracowano w penologii nową integralnokulturową teorię kary oraz
klasyfikację teorii penologicznych co ma ułatwić racjonalizację dyskusji w nauce prawa karnego i polityce kryminalnej.
W innym znaczeniu używa się słowa penologia na określenie poglądów danego autora, prawnika, filozofa socjologa czy
antropologa.
1.1. O potrzebie nowej klasyfikacji teorii i krytyki kary.
Prawo karne w sensie najogólniejszym to przepisy prawne regulujące stosowanie kary. Jednak zdaniem Mariana Cieslaka prawo
karne nie powinno być już badane ogólnoteoretycznie tylko szczegółowo. Oczywiście powinny być teoretyczne studia
podstawowej kategorii prawa karnego, jednak współczesne reformy a co za tym idzie nowe spojrzenia na karę dają możliwości na
wiele praktycznych rozwiązań szczegółowych. Reformy te można przestawić na przykładzie Anglii : zmiany podstaw sądowego
wymiaru kary, zmiany nazw instytucji pk, nowe formy kar, zmiany programu kształcenia służb wymiary sprawiedliwości itp.
Zmiany te związane są z przyjęciem nowej  filozofii karania i są przedmiotem rozważań opartych na szczegółowych analizach
najbardziej ogólnych teorii.
Wielu współczesnych uczonych uważa, że dawne klasyfikacje budzą wątpliwości, co jest zachętą do tworzenia nowych klasyfikacji
i koncepcji związanych z funkcjonowaniem jednej z podstawowych kategorii prawa karnego  kary.
1.2. Założenia nowoczesnej penologicznej klasyfikacji teorii kary.
Kryteria nowej klasyfikacji kary można określić jako poznawcze. Dokonywana jest na podstawie interdyscyplinarnych, prawno-
społecznych studiów kary, na potrzeby nauki prawa karnego oraz funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Ułatwia
pozyskiwanie i systematyzację wiedzy.
W wielu poglądach na karę, we wszystkich ustawodawstwach oraz sądownictwie znalez
ć możemy różne często odmienne
koncepcje kary. Zaliczenie określonej koncepcji kary do pewnej kategorii klasyfikacyjnej jest z jednej strony umowne ale z drugiej
strony ma ogromne znaczenie interpretacyjne. Kategoria klasyfikacyjna określa nam skale odniesień, która stwarza nowe
możliwości interpretacyjne. Stan ten jest ważny do dalszych badań i wiedzy penologicznej.
I. Racjonalizacja Kary
1. Synteza tradycyjnych modeli klasyfikacyjnych racjonalizacji kary
Istnieje wiele koncepcji kary, które są opracowywane głównie po to aby wskazać celowość kary i ją usprawiedliwić. W polskim
prawie karnym takie uzasadnienie stosowanie kary nazywamy racjonalizacją (termin ten zapoczątkował Bronisław Wróblewski).
Tradycyjne racjonalizacje dzieli się na dwie główne kategorie, jednak wyróżnia się także teorie mieszane zwane także
koncyliacyjnymi. Ten podział jest punktem wyjścia do klasyfikacji teorii kary. Wymaga krytycznej analizy oraz rozbudowania
kryteriów klasyfikacji, aby odpowiadały sposobom badania kary w penologii (interdyscyplinarnej nauce o karze jako o zjawisku
prawno-społecznym).
1.1. Racjonalizacje imperatywne
imperatyw -  nakaz, reguła, norma moralna
Cechą wspólną tych teorii jest twierdzenie iż z faktu wcześniejszego popełnienia przestępstwa wynika moralny lub polityczny
postulat wymierzenia jego sprawcy określonej dolegliwości karnej.
Teorie kary są imperatywne jeśli kara jest zadawaniem określonej dolegliwości, która jest usprawiedliwiona i określona co do
swojej formy i wymiaru w sposób konieczny i wystarczający zarazem wcześniejszym zawinionym i bezprawnym oraz szkodliwym
społecznie naruszeniem normy prawa karnego typizujących przestępstwa.
1.1.1. Racjonalizacje imperatywne kary a funkcja sprawiedliwościowa prawa karnego.
Funkcja sprawiedliwościowa prawa karnego jest obok funkcji gwarancyjnej i ochronnej najważniejsza. Należy zauważyć, że czym
innym jest imperatywne uzasadnienie kary a czym innym uznanie sprawiedliwościowej funkcji prawa karnego. Zwolennicy
racjonalizacji kary uznawali proponowane przez siebie uzasadnienia kary za zgodne z uznawaną przez siebie koncepcją
sprawiedliwości podobnie też w imię sprawiedliwości występowali zróżnicowani przeciwnicy posługiwania się karami w polityce
kryminalnej. Wielu z nich odrzucało jednak imperatywne uzasadnienia kary i robi to do dziś uznając, że takie uzasadnienie
prowadzi do niesprawiedliwości.
1.1.2. Racjonalizacje imperatywne kary a definicja kary
Kara kryminalna to orzeczone przez sąd w imieniu władzy politycznej intencjonalne potępienie wyrażone prawnie określoną
dolegliwością sprawcy przestępstwa. Jest to zatem złożone działanie podejmowane na podstawie prawa przez uprawnione
organy. Działania te mają zapewnić poczucie bezpieczeństwa ładu i sprawiedliwości. Kara z definicji jest odpowiedzią na
przestępstwo i nie jest to w żadnym stopniu związane z taką lub inną racjonalizacją kary. Czym innym jest określenie czym jest
kara i jakie ma cechy a czym innym uzasadnienie i określenie podstaw jej wymiaru. Nierozróżnienie tych kwestii było w historii
z
ródłem wielu nieporozumień w XX w.
1.1.3. Racjonalizacje imperatywne kary a funkcja gwarancyjna prawa karnego
Jest jedną z najważniejszych funkcji prawa karnego i wiąże prawo karne z ogólnymi zasadami ustrojowymi, których zadaniem jest
ochrona jednostki przed naruszeniem jej praw podmiotowych.
Muszą być jasne i określone podstawy i granice interwencji kary w prawie.
Z funkcji gwarancyjnej wprowadzono między innymi zasadę domniemania niewinności (XVIIIw) oraz zasadę karnoprocesową.
-� Zasada domniemania niewinności zostało opracowana już wcześniej w XVI jako reguła oceny dowodów in dubio pro
reo. Jej początków doszukuje się także w reskrypcie Trajana z II w. n.e. Na początku XIX w zasada ta została opracowana na
użytek nowożytnego procesu karnego przez Stubla (1805r.), a w 1848r. Weszła na stałe do wszystkich ustawodawstw
europejskich.
-� Zasada karnoprocesowa to prawomocność materialna zabraniająca dwa razy sądzić a więc i karać za to samo
przestępstwo.
Jednym z elementów funkcji gwarancyjnej w p.k. Jest także
-� zasada ścisłego oznaczania czynu zabronionego pod groz
bą kary w ustawie obowiązującej w chwili jego popełnienia.
Jej z
ródeł można szukać w starożytności w pismach Cycerona, jednak istotna dla p.k. Stała się w Oświeceniu. P.k. Musi określić
znamiona czynu zabronionego ze wzg. na materialną szkodliwość społeczną in abstracto ( typ zachowania) i in concreto
(szkodliwość konkretnego zachowania), winę oraz bezprawność. Wypierało to stare germańskie zasady karania za sam skutek.
Wina to możliwość postawienia człowiekowi zarzutu z tytułu zachowania zabronionego w ustawie pod groz
bą kary wymierzanej
na zasadzie odpowiedzialności prawnokarnej zawartej w nauce prawa karnego i formalnie spisanej w kodeksie karnym. Pozwala
na powiąznie kary z prawami podmiotowymi jednostki.
Bezprawność jako niezbędna przesłanka odpowiedzialności karnej musiała zostać opracowana teoretycznie i umiejscowić się w
p.k. Ze względu na zasadę nullum crimen i ujęcia odpowiedzialności.
-� semiimperatywności zakazu karnego - Coraz bardziej było widać, ze nie każdy czyn noszący znamiona czynu
zabronionego był sprzeczny z prawem (np. obrona konieczna).
-� Zasada nullum poena sine lege (podobna rola do zasady nullum crimen)  nie ma kary bez ustawy; ze względu na
funkcję gwarancyjną nakazuje stosowanie tylko form kary przewidzianych prawem, w wymiarze zgodnym z regułami tego prawa.
Stosowanie i ustanowienie kar musi być zgodne z ustawą i konstytucją.
-� Kolejna zasada do poszanowanie godności człowieka, system kar musi być dostosowany do standardów ochrony
godności ludzkiej, zamieszczonych w prawach międzynarodowych, europejskich i konstytucyjnych oraz w sądownictwie.
-� Do godności człowieka w kontekście tych standardów odwołuje się zasada humanitaryzmu zawarta w konstytucji,
kodeksie prawa karnego materialnego i k.p.k.wykonawczego. Humanistyczne są działania, których celem jest dobro każdego
człowieka. Jednak kara z definicji jest dolegliwa i dlatego zadanie kary nie może być określone jako humanistyczne. Mimo to w
czasie wykonywani kary można starać się działać po ludzku. Jednak samo to działanie nie uczyni kary działaniem
humanistycznym.
Ze względu na gwarancyjną funkcję prawa karnego tak fundamentalną kwestią jest określenie definicji kary kryminalnej i
oddzielenie jej od innych środków kontroli społecznej. Zdefiniowanie ogólnych cech instytucji kary kryminalnej ma więc doniosłe
znaczenie praktyczne dla naszych praw i wolności. Nie bez powodu Franz von List (przedstawiciel szkoły socjologicznej) oraz
Bronisław Wróblewski za naczelne zadanie penologii uznali  przyczynowe określenie zjawiska które zwie się karą oraz ustalenie
jego pojęcia, w szczególności oddzielenia kary od innych społecznych środków zabezpieczających.
Funkcja kary i sposoby jej stosowania są przedmiotem penologii, czyli nauki o karze.
1.2. Racjonalizacje instrumentalne
Nazwa z łaciny znaczy sprzęt , narzędzie, badać, szykować, poinformować.
Teorie instrumentalne poszukują uzasadnienia kary w studiach na temat metod osiągania różnie dookreślanych celów
społecznych jakie chce się karą osiągnąć w zakresie zapobiegania przestępczości na przyszłość. Usprawiedliwieniem kary jest
zatem wyłączni konieczność ukarania sprawcy przestępstwa, zgodnie z obowiązującym stanem wiedzy na temat skutecznych
konstytucyjnych i dopuszczalnych metod oddziaływania na przestępczość, w celu ochrony porządku prawnego przed
przestępstwami w przyszłości.
1.2.1. Funkcja ochronna prawa karnego a racjonalizacje instrumentalne kary
Szkodliwość społeczna powinna być wymierna społecznie zgodnie z obowiązującymi standardami a także powinna być taka, że
mniej drastyczne niż kara sposoby reagowania na nią byłyby uznane za niewystarczające.
Kryminalizacja  uznanie pewnych zachowań za zabronione pod groz
bą kary
Penalizacja  proces uznawania określonych kryminalizowanych zachowań za zagrożone pod groz
bą kary za przestępstwom czyli
kary kryminalnej w odróżnieniu od kary za wykroczenia.
Depenalizacja przez kontrawelizację  proces przenoszenia pewnych czynów zabronionych z zakresu prawa karnego do prawa
wykroczeń.
Dekryminalizacja  uznanie czynu za dopuszczalny
W starszej literaturze anglosaskiej podział na:
ń� mala per se  przestępstwa z natury rzeczy (zabójstwo)
ń� mala prohibita  czyny umowne uznane na pewnym etapie rozwoju społecznego za przestępstwa ze względu na wysoki
poziom szkodliwości (sprzedaż zakazanych towarów)
Z perspektywy penologi za nieporozumienie uznaje się pogląd, że prawnokarny zakaz zabójstwa wynika wyłącznie z imperatywu
moralnego czy politycznego karania mordercy, a nie ma uzasadnienia jako ochrona społeczeństwa przed bezprawnym
pozbawieniem ludzi życia. Taki pogląd doprowadzać może filozofia Kanta, która zajmowała się bardziej uzasadnieniem kary niż
całego p.k.
Arystoteles (pisał o naturalności niewolnictwa)
Monteskiusz uznawał tylko niewolnictwo ludow kolorowych, głównie czarnych, opierając się na rasizmie. ( O duchu praw ).
Te uwagi są potrzebne ze względu na stanowisko w spawie poglądów Kanta jakie prezentował Armstrong. Uważał on, że jeżeli
teoria odwetu odnosi się do ogólnych teorii moralności, np. Kanta to jeśli nie odrzucimy całego systemu moralnego będącego
tego uzasadnienia podstawą nie będzie powodu do jej kwestionowania. Nie zgadzamy się z tym i chociaż wciąż ważne są poglądy
Kanta na temat państw i prawa to jeśli chodzi o poglądy na kare nie są one uzasadnione. Należy odróżnić argument Kanata na
poszanowanie praw człowieka (panstwo celów) od jego argumentów na rzecz odwetu. Kara nie jest jedynym typem sankcji
prawnej ani jedyną formą kontroli społecznej, a więc wcale nie jest niezbędna ani w stosunku wymierzania ani wymiaru tak jak
mówił o tym Kant.
Jego filozofia kary była bardziej estetyczna niż naukowa, a już na pewno nie była penologiczna. Można przypuszczać iż jego
koncepcja była po prostu inspirowana biblijną zasadą talionu, a ta zaś odnajduje swoje uzasadnienie przede wszystkim w
czynniku pozaracjonalnym.
Dlaczego mamy prawo karne?
ń� odpowiedz odwołuje się do funkcji ochronnej p.k.. Niezależnie od ważnej ustrojowo i socjologicznie funkcji
sprawiedliwościowej p.k. Posługujemy się nim przede wszystkim, aby ograniczyć szkodliwe zjawiska społeczne. Ze
względu na funkcję ochronną te zjawiska są typizowane w ustawie karnej jako przestępstwa, Typizacja ta pozwala także
pogodzić funkcje ochronną z gwarancyjną.
Dlaczego karzemy indywidualnie oznaczonego sprawcę X za konkretne przestępstwo Y?
ń� Odpowiadając możemy powołać się na teorie i instrumentalne i imperatywne. Teorie instrumentalne w niczym nie
zagrażają funkcji gwarancyjnej p.k. Jednocześnie fakt, ze prawo karne pełni funkcję ochronną, samo z siebie w niczym
nie podważa racjonalności i legitymizmu odwołania się w uzasadnieniu kary do teorii imperatywnych.
1.3. Racjonalizacje imperatywno  instrumentalne (mieszane)
Teorie mieszane tzw. koncyliacyjne, czyli imperatywno  instrumentalne. Stosowana do koncepcji zbyt elektrycznych.
Usprawiedliwieniem kary jest już sam fakt wcześniejszego popełnienia przestępstwa, o jej wymiarze i formie współdecyduje
natomiast wzgląd na jej wpływ na ochronę społeczeństwa przed przestępczością na przyszłość.
2. Klasyfikacja racjonalizacji kary  perspektywa historyczna
2.1. Racjonalizacje imperatywne
Poglądy różnych autorów zaliczane do teorii imperatywnych określano jako teorie odwetowe, absolutne, retrospektywne,
sprawiedliwościowe i retrybutywne.
2.1.1. Krytyka pojęcia kategorii racjonalizacji odwetowej
Odwet w karze nigdy nie powinien być zemstą, powinien go wymierzać sędzia w imieniu sprawiedliwości państwa i racjonalności
prawa, a oddane zło powinno być proporcjonalne ze złem wcześniej zadanego przez sprawcę. Odwet to że kara jest odpłata
zawartą w niej dolegliwością za dolegliwość wynikającą z przestępstwa jest zasadniczo jej cechą definicyjną. Odwet jest cechą
konstytutywną kary niezależnie od tego czy opiera się ona na racjonalizacji instrumentalnej (jak u Benthama), imperatywnej
(Kant) lub imperatywno-instrumantalnej(Grocjusz). Odwet nie jest natomiast cechą środków zabezpieczających znanych prawu
karnemu. A środek zabezpieczający nie jest karą. W penologi krytykowano środki zabezpieczające nie tyle dlatego że nie mają
cechy odwetu ale dlatego że nie realizują funkcji sprawiedliwościowej i gwarancyjnej. Np. leczenie człowieka nie jest odwetem
nawet jeśli jest dolegliwe. Kara, która ma cechę odwetu, nigdy nie jest środkiem leczniczym.
Lady Wooton postulowała by więzienia nie różniły się od szpitali, gdyż jej zdaniem przestępstwo jest symptomem swoistej
choroby. Jej stanowisko zmierzało więc do zstąpienia kary środkami leczniczymi i ochronnymi.
Podobnie wychowanie nie może wiązać się z odwetem. Środki wychowawcze nawet te, które można określić jako kary w
wychowaniu stosujemy dla dobra wychowanka, które jest podstawowym kryterium ich zasadności, a ład bezpieczeństwo i
sprawiedliwość powinny być pożądanym skutkiem a nie celem oddziaływań czy resocjalizacją. Ustalenie granicy między karą za
przestępstwo a karą w wychowaniu należy w większym stopniu do nauk o wychowaniu.
Także restytucja, naprawienie szkody, zadośćuczynienie nie zawiera w sobie odwetu, są dopełnieniem kary lub jej alternatywą.
Choćby były dolegliwe nie są karą.
Uzasadnienia stosowania środków zabezpieczających ich legitymizm i aksjologia, są inne niż w przypadku kary, jeszcze inne jest
uzasadnienie leczenia i terapii lub oddziaływań wychowawczych inne niż restytucja.
2.1.2. Krytyka pojęcia racjonalizacji retrospektywnych
Kara musi być retrospektywna (nie ma kary w prawie karnym bez przestępstwa). Retrospektywność jest cechą kary niezależnie od
tego, czy racjonalizacja kary maiłaby charakter imperatywny, instrumentalny czy mieszany. Cechą każdej kary jest to, że nie ma jej
dopóki osoba nie zostanie ukarana. Kara przynajmniej na użytek p.k. Nie istnieje dopóki nie zostanie zgodnie z procedurami
przeprowadzone odpowiednie postępowanie skutkujące prawomocnym skazaniem przez sąd. Uznanie sprawcy ze winnego ma
charakter deklaratywny a określenie kary konstytutywny.
Można przyjąć deklaratywny charakter prawomocnego orzeczenia o winie, ale nie można tego zrobić w odniesieniu do kary, którą
wymierzy sąd. Decyzja sądu ma charakter konstytutywny, określa karę nawet jeśli jej potencjalność negatywnie oddziałuje już w
toku postępowania przygotowawczego. Można więc powiedzieć żartobliwie, ze każda kara jest nie tylko retrospektywna ale i
równocześnie prospektywna. Mówiąc poważnie kategorię klasyfikacyjną kary retrospektywnej można próbować uzasadnić
rozróżnieniem kwestii definicji kary od jej usprawiedliwienia, czym innym jest przecież retrospektywność jako cecha definicyjna, a
czym innym jako racjonalizacja.
Z pojęciem retrospektywności wiąże się jeszcze więcej wątpliwości i nieporozumień niż z pojęciem kary odwetowej.
2.1.3. Krytyka pojęcia teorii absolutnych (bezwzględnych) kary
Pojęcie kary absolutnej związane jest z typologią zaprezentowana w XIX w przez Karla Salomo Zachariae. Kojarzy on karanie z
zagadnieniem rzeczy ostatecznych.
Teorie bezwzględne jako kategoria racjonalizacji kary wymierzanej przez człowieka brzmi nieadekwatnie, bo sprawiedliwość
ludzką wymierza się zawsze w odniesieniu do zasad względnych pewnej historycznie ukształtowanej wspólnoty, określonego
społeczeństwa, aktualnej wiedzy. Już nawet Kant sugerował w odniesieniu do prawa pozytywnego, aby sędzia uwzględniał przy
karaniu okoliczności społeczne, a więc w odniesieniu do prawa pozytywnego i działań sędziego wskazywał na względność kary, a
nie jej bezwzględność.
Bezwzględność jest możliwa na tle rozważań idealnych, ale w rzeczywistości społecznej jest zawsze warunkowana różnymi
czynnikami, które chcąc nie chcąc musimy brać pod uwagę, co najwyżej mniej lub bardziej świadomie. Mówienie o teoriach
absolutnych jest nie tylko niestosowne ale przyniosło wiele nieporozumień i błędów rozumowania. (mówił tak min. Hirscha
zwolennik retrybutywizmu).
2.1.4. Krytyka pojęcia racjonalizacji sprawiedliwościowych.
Sprawiedliwość formalna domaga się, aby wszystkie takie same według określonych cech podmioty oddziaływania traktować
jednakowo z punktu widzenia jasnych, wcześniej wyrażonych kryteriów.. Od materialnego kształtu tych kryteriów domagać
możemy się tylko jasnego wyrażania ich postaw.
Mottem teorii sprawiedliwościowych może być stwierdzenie iż nic lepiej nie zapobiega przestępstwu niż kara sprawiedliwa.
Czy i jaka kara jest sprawiedliwa? Czy jest możliwe uzasadnienie kary niesprawiedliwej?
Na gruncie językowym możemy powiedzieć w sposób sensowny znaczeniowo , że ktoś kogoś ukarał niesprawiedliwie, wątpliwość
natomiast mogą budzić słowa sędziego  karzę ciebie niesprawiedliwie . Jeśli sędzia intencjonalnie karze kogoś niesprawiedliwie
to zasadniczo można mieć wątpliwości, czy to co robi w sensie definicyjnym można określić jako karę. (a nie np. prześladowanie).
Kara może być sprawiedliwa lub niesprawiedliwa, bo mogło dojść do naruszeń prawa lub pomyłki sądowej, ale też często dlatego,
ze ludzie różnią się w pojmowaniu treści zawartych w formalnej definicji sprawiedliwości. Ludzie nie zawsze akceptują
rozumowanie sędziego, a czasem nawet nie akceptują prawa, które sędzia stosuje.
Jako określenie wykonywanego działania w kontekście określonych znaczeń prawa i sprawiedliwości sformowanie  kara
sprawiedliwa jest pleonazmem (masłem maślanym)i wprowadza do teorii kary wiele nieporozumień i zamieszania.
2.1.5. Krytyka kategorii klasyfikacyjnej kary retrybutywnej
Wprowadzenie teorii retrybutywnych do prawa karnego proponował przed laty Leszek Lernell.
Są to teorie, które karę kryminalną uważają jako akt odpłaty złem za zło, kara za przestępstwo. Tak rozumiane rozgałęziają się na
rożne i liczne kierunki. Pełna ich klasyfikacja jest ciężka do przeprowadzenia.
Historycznie w łacinie retrybucja oznacza zwrot należności lub rekompensatę, wynagrodzenie i w pierwszym znaczeniu nie
dotyczy zapłaty złem za złe. Po francusku oznacza wynagrodzenie za pracę. Zawężenie znaczenia słowa retrybucja tylko do
zadawania dolegliwości w odpowiedzi za naruszone dobro wiąże się z kulturą anglosaską. Nazwa teorie retrybutywne jest
wieloznaczna, opisuje bardzo zróżnicowane, w gruncie rzeczy eklektyczne i historycznie ukształtowane podejście do kary w
literaturze anglosaskiej.
Przeciwnicy retrybucji byli po prostu przeciwnikami odwetu jako racjonalizacji kary lub wręcz przeciwnikami kary, które chcieli
zastąpić środkami zabezpieczającymi, w tym przymusowym leczeniem.
Elementem, który łączy różne nurty retrybucji są rozważania na temat definicji kary oraz uznanie, że kara jest odwetem za
popełnione przestępstwo.
Przyjmując szerokie rozumienie pojęcia retrybucji, musielibyśmy do retrybutywistów zaliczyć: Tomasza Hobbesa, Johna Locka,
Davida Hume'a, Adama Smitha, Jeremy Benthama, Jamesa Milla, Johna Stuarta Milla, i Herberta Lionela Adolphusa Harta.
Retrybutywistą można nazwać w takim rozumowaniu, każdego, kto uznaje że p.k. Pełni funkcje sprawiedliwościowa i to całkiem
niezależnie od tego, jakie zajmowałby stanowisko w kwestii racjonalizacji kary kryminalnej.
Retrybutywizm negatywny  (rozważanie na temt definicji kary) uznanie, że kara jest odwetem za popełnione przestępstwo;
stara się określić granice dopuszczalnego posługiwania się karą w zwalczaniu przestępczości. W latach 70 XX w. to właśnie
retrybutywizm negatywny miał większe znaczenie w kulturze anglosaskiej. Dzieki polemiki jego zwolenników z pozytywistycznymi
krytykami dokonano wielu istotnych ustaleń dla penologii, dzięki którym unika się pozornych sporów wynikających z
nieprecyzyjności języka.
Anthony Duff wyróżnia retrybutywizm pozytywny, który często utożsamiany jest z retrybutywizmem w ogóle, co jest jednym z
przejawów wspomnianej wieloznaczności tego pojęcia. Stara się przedstawić dlaczego możemy i powinniśmy uzasadniać kare i jej
wymiar różnei racjonalizowanym odwetem (zasłużona odpłata). Pojęcie retrybutywizm w tym znaczeniu można stosować
zamiennie z pojęciem teorii kary jako zasłużonej odpłaty.
James Rachels uznał, że aby można było zaliczyć teorię do kategorii teorii kary zasłużonej, czyli retrybucji pozytywnej, trzeba się
odwołać przynajmniej do czterech podstawowych zasad:
ń� winy (tylko winny może być ukarany)
ń� równego traktowania sprawców takich samych przestępstw
ń� proporcjonalność kary do przestępstwa
ń� uwzględniania okoliczności wyłączających karalność lub mających wpływ na nadzwyczajny złagodzenie kary
Gwałtowny rozwój tak rozumianego retrybutywizmu w kręgu kultury anglosaskiej od lat 70 tłumaczy się problemami polityki
kryminalnej USA związanymi z kryzysem ideologii resocjalizacji jako usprawiedliwienia kary. Szukano drogi do stabilizacji w p.k. .
Doszło do wypaczenia idei kary. Sądzono , że w dyskusji o karze należy uwzględniać argumenty o charakterze etycznym,
aksjologicznym a nie odwoływać się jedynie do skuteczności.
Nazywanie poglądów myślicieli anglosaskich  powrotem kary sprawiedliwej wydaje się być nietrafione, publicystyczne. Nie
chodzi tu o ważność głoszonych przez nich koncepcji (wiele z nich jest ważnych) lecz o wprowadzenie do polskiej penologii i
szerzej nauki p.k. Kategorii klasyfikacyjnej teorii retrybutywnych.
Można krytykować penologię anglosaską lecz niemożna zaprzeczyć jej kontynuacji w zakresie słownictwa, tematów
zainteresowań a nawet odpowiedzi.
2.1.6. Wybrane afiliacje historyczne racjonalizacji imperatywnej
2.2 Racjonalizacje instrumentalne
Koncepcje instrumentalne są znacznie bardziej zróżnicowane niż koncepcje imperatywne. Określa się je jako terie prospektywne,
prewencyjne, konsekwencjalizm, teorie względne, lub węziej jako teorie utylitarne, resocjalizacyjne lub terapeutyczne. Rozwój
koncepcji instrumentalnych nastąpił w dobie Oświecenia (Beccarii, Bentham)
�� Krytyka pojęcia racjonalizacji prewencyjnej
Każda kara jest powiązana z systemem prawa karnego, który pełni funkcję ochronną (prewencyjną). Przeciwstawianie teorii
prewencyjnych z teoriami odwetowymi prowadziło do wielu uproszczeń, nawet naukowych. Każda kara jest odwetowa i jest
instrumentem prawa karnego umożliwiającym realizacje funkcji ochronnej (prewencyjnej).
�� Krytyka pojęcia racjonalizacji prospektywnej
Racjonalizacja prospektywna przeciwstawia się racjonalizacji retrospektywnej, a więc jedna podważa sens używania drugiej. Kara
zawsze jest wymierzana przez autorytet jakim jest sąd , a więc prawnie może działać tylko w przyszłość, natomiast kara zawsze jest
odpowiedzią na przestępstwo z przeszłości.
�� Trudności kategorii klasyfikacyjnej konsekwencjonalizmu i utylitaryzmu
Konsekwencjalizm- nurty myślenia(filozoficznego, politycznego i społecznego), w których ocenia się działania jako dobre lub złe ze
względu na ich skutek. Krytyczne uwagi pod adresem posługiwania się kategorią klasyfikacyjną racjonalizacji prewencyjnej jako
przeciwstawnej racjonalizacji odwetowej, odnoszą się właśnie do konsekwencjalizmu.
Utylitaryzm- jest to pojęcie węższe, określające ważne nurty, które można zaliczyć do konsekwencjalizmu. W utylitaryzmie większy
nacisk kładzie się na prewencję generalną. Do obiekcji, jaki budzi kategoria klasyfikacyjna racjonalizacji prewencyjnej i
konsekwencjonalistycznej dochodzi przy stosowaniu pojęcie  utylitaryzmu , ponieważ ma ono węższy zasięg.
�� Krytyka kategorii racjonalizacji resocjalizacyjnej
Według Kanta nie karzemy ludzi po to, by ich wychowywać lub odstraszać. Resocjalizacja i odstraszanie mogą być ewentualnie
pozytywnym skutkiem kary, ale nie jej celem. Resocjalizacja i terapia nie mogą być racjonalizacją kary, bo prowadziłoby to do
zastąpienia jej innymi formami kontroli społecznej. Resocjalizacja miała fundamentalne znaczenie dla reformy procesu karania i dla
nadania mu humanitarnego charakteru. Mimo tego nie mogła stać się racjonalizacją kary, ponieważ kara za przestępstwo jest
zaprzeczeniem idei resocjalizacji. Można resocjalizować w ramach kary, Ala resocjalizacja nie może być karą.
�� Krytyka kategorii kary względnej
W klasyfikacji kara względna jest przeciwieństwem kary bezwzględnej. Ta klasyfikacja jest wspólnie krytykowana, ponieważ świat ciągle
się zmienia. W tym względzie wszystkie racjonalizacje kary mają charakter względny, ponieważ zależą od okoliczności. Każda kara jest
odpowiedzią na przestępstwo, ale też wszystkie racjonalizacje musza odnieść się do stanu wiedzy nauk prawnych, społecznych i
humanistycznych. Wszystkie kary kryminalne są określone systemem normatywnym prawa karnego, który w ramach danego etapu
rozwoju cywilizacyjnego ma się przyczyniać do trwania świata społecznego  a więc względnego.
2.3. Racjonalizacje imperatywno-instrumentalne(mieszane)
Należy odróżnić wielość przesłanek (zasad i dyrektyw) sędziowskiego wymiaru kary od pojęcia kategorii imperatywno 
instrumentalnych teorii kary.
Art. 53. ż 1. KK 1997
 Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę,
bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu (aspekty
imperatywne),
oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie
kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa(aspekty instrumentalne)
Rozwój kategorii teorii mieszanych:
Starożytność- Arystoteles
XVII w- Hugon Grocjusz ( XVII-wieczny zwolennik świeckiej koncepcji prawa naturalnego)
Średniowiecze- Tomasz z Akwinu
Współcześnie- anglosaskie teorie kary
Współcześnie do teorii mieszanych można włączyć:
Teorie kary jako komunikacji
Koncepcje komunitarne czy paternalistyczne
Kary jako świeckiej pokuty
Kary jako denuncjacji (ekspresji potępienia i potwierdzenia)
Kara potwierdza w nich ład, jest konieczna, ze względu na imperatyw aksjologiczno-normatywny, niesie pozytywny przekaz dla
społeczeństwa. Kara zgodnie z koncepcjami mieszanymi komunikuje określony system wartości i zasady odpowiedzialności sprawcy, co
ma wpłynąć na jego zachowanie i wskazać na szacunek dla jego podmiotowości.
3. ZA
OŻONOŚĆ RACJONALIZACJI INSTRUMENTALNYCH
Teorie instrumentalne dzielimy na teorie prewencji indywidualnej i generalnej.
3.1. Prewencja indywidualna
Prewencja indywidualna jako uzasadnienie kary to takie oddziaływanie na skazanego, aby ochronić społeczeństwo przed dalszym
popełnianiem przez niego przestępstw. Instrumentalny charakter kary możemy dostrzec w takich artykułach, gdzie przy wymierzaniu
kary należy  zwrócić uwagę przede wszystkim na pobudki oraz sposób działania sprawcy . To  przede wszystkim pozwalało
uwzględnić element sprawiedliwościowy i szczególnie prewencję generalną negatywną.
�� Resocjalizacja jako kategoria prewencji indywidualnej
Resocjalizacja nie może być samodzielną kategorią klasyfikacyjną teorii kary, bo samoistnie kary nie usprawiedliwia, natomiast w
ramach różnych kategorii klasyfikacyjnych kary ma ważne znaczenie z perspektywy teorii kary oraz wymiaru sprawiedliwości. Prewencja
indywidualna może polegać na zmianie postawy życiowej skazanego, by w przyszłości nie popełniał przestępstw(resocjalizacja). Kara i
jej wymiar oraz forma w ramach tej przesłanki wymiaru kary określane prognozą kryminologiczną. Resocjalizacja zasadniczo nie może
być przywoływana jako przesłanka długoterminowego pozbawienia wolności. Współcześnie resocjalizacja to rozbudowany program
pracy wychowawczej i terapeutycznej za zgodą skazanego. Resocjalizacja powinna stanowić istotną treść kary. W Polsce resocjalizacja
ma wpływ na wymiar kary  jest przesłanką warunkowego zawieszenia postępowania karnego, warunkowego wykonania kary lub
warunkowego przedterminowego zwolnienia, a także wybór sankcji prawnej(mniej lub bardziej restrykcyjna).W tych przypadkach
przesłanki z zakresu prewencji indywidualnej o charakterze resocjalizacyjnym mogą stanowić element prognozy kryminologicznej, która
określa prawdopodobieństwo, że skazany nie będzie popełniał więcej przestępstw.
�� Unieszkodliwienie
W różnych epokach i kulturach pojawiała się idea unieszkodliwienia sprawcy urzeczywistniano ją poprzez zadanie śmierci, formę
mutylacji, wygnanie, karę finansową, piętnowanie fizyczne lub symboliczne. Okrucieństwo doznanej kary miało odstraszyć sprawcę na
przyszłość co także można uznać za formę unieszkodliwienia. Prewencja indywidualna przez unieszkodliwienie polega na uzasadnianiu
określonej formy i wymiaru kary potrzebą uniemożliwienia skazanemu dalszego popełniania przestępstw, przede wszystkim poprzez
eliminacje ze społeczeństwa lub zastraszenie na przyszłość. W Polsce rozbudowaną racjonalizację penologiczną unieszkodliwiania
recydywistów w XIX reprezentował Fryderyk Skarbek. Współcześnie ideą unieszkodliwienia zyskuje na znaczeniu w ramach koncepcji
karania o charakterze menadżerskim, której główną ideą jest skalkulowane ekonomicznie i oparte na aktualnej wycenie ryzyka
zarządzanie i statystycznie wydajne kontrolowanie przestępczości. Punktem wyjścia dla określenia wymiaru i formy kary jest
zakwalifikowanie go wg ustalonych kryteriów do określonej grupy ryzyka (badania osobopoznawcze). Wymiar i forma kary w coraz
większym stopniu wiąże się z diagnozą ryzyka, a nie winą, szkodą czy potrzebą resocjalizacji. Krytyka takiej polityki kryminalnej w dużym
stopniu mogłaby nawiązywać do krytyki środków zabezpieczających, a nawet do potępienia wcześniejszych form represyjnego
zwalczania ludzi zakłócających porządek społecznych lub zagrażających władzy.
3.2. Prewencja generalna
Świadomość realnego zagrożenia karami określonych zachowań może mieć wpływ zapobiegawczy i profilaktyczny dla potencjalnych
adresatów, szczególnie jeżeli zostaną spełnione 4 warunki:
-kara za dane zachowanie byłaby społecznie akceptowana
- negatywne skutki kary niwelowałyby korzyści
-duża świadomość dużego prawdopodobieństwa wykrycia sprawcy i wymierzenia kary
- potencjalni adresaci kar odwołujących się do racjonalizacji ogólno prewencyjnej byliby osobami odpowiednio socjalizowanymi.
�� Prewencja generalna negatywna
Prewencja generalna negatywna jest to racjonalizacja kary odwołująca się do odstraszania ogółu od popełniania przestępstw.
Uzasadniano nią XVI-wieczne okrutne kary mutylacujne oraz kary śmierci. Bentham uważał, że ludzie kalkulują swoje zystki i straty, przy
czym kara jest stratą następującą po dokonaniu przestępstwa, a ludzie chcą redukować straty i zwiększać zyski. W konwencjonalnym
ujęciu prewencji generalnej negatywnej wyraz
nie ma miejsce instrumentalne traktowanie skazanego (w przeciwieństwie do poglądów
Kanta, że nie należy traktować człowieka jako środek), za co ta racjonalizacja była krytykowana. W praktyce ta krytyka była krytyką
szczególnego zaostrzania kar w czasach gdy wzrastało zagrożenie popełnienia określonego przestępstwa.
Kara jako dolegliwe następstwo dla sprawcy przestępstwa jest uniwersalną podstawą wpływania na ludzkie zachowania. Prawo karne
może pełnić funkcję swoistego nauczyciela właściwych postaw społecznych. Przez prewencję generalną negatywną rozumiano
uzasadnienie wymiaru kary skazanemu odstraszeniem innych członków społeczeństwa od popełniania w przuszłosci przestępstw
�� Prewencja generalna pozytywna
Prewencja generalna pozytywna ma za zadanie potwierdzać obowiązywanie pewnego porządku normatywnego. Jej adresatami są
przede wszystkim jednostki dobrze socjalizowane., które nie zamierzały popełnić przestępstw. Uzasadnieniem kary w prewencji
generalnej pozytywnej jest symboliczne, ale wiarygodne pozytywne przesłanie dotyczące skutecznego obowiązywania zasad porządku
społecznego, co może zapobiegać procesowi anomii. Jest to ważniejsze niż samo odstraszanie potencjalnych przestępców. Kary działają
skuteczniej, jeśli szybko i skutecznie są egzekwowane. Beccaria zauważył, że surowość prawa może kłócić się ze skutecznością. W
ramach relacji cel-środki prawo karne staje się bardziej radykalne, a więc odpowiednio rosną społeczne motywacje awersyjne wobec
stosowania drakońskiego prawa.
Współcześnie unika się w poważnej literaturze sprowadzania prewencji generalnej do idei odstraszania i zwraca się uwagę na
kompleksowy charakter oddziaływania kary i systemu kar na porządek społeczny co określa się mianem prewencji generalnej
pozytywnej.
II. KRYTYKA KARY
1. Negacjonizm penalny
Te kierunki myślenia, w których nie budowano teorii kary, ale opracowywano alternatywne represyjne formy zwalczania
przestępczości. Może mieć charakter materialny i formalno-materialny, zależy czy dotyczy tylko treści penologicznych sankcji i
zasad ich wykonywania, czy także form prawnych i terminologii.
1.1. Negacjonizm penalny materialny
Polega na tym, że w penologii i prawie są zachowane właściwe określonemu etapowi rozwoju społecznego cechy formalne
pojęcia kary i zasad odpowiedzialności karnej, a jednocześnie następuje faktyczne odejście od penologicznych treści pojęcia kary
i pojęcia odpowiedzialności karnej właściwych danemu społeczeństwu i akceptowanych przez nie deklaratywnie standardów
cywilizacyjnych i ustrojowych.
Seneka i Platon przestępstwo traktowali jako przejaw choroby, a karę jako formę (bolesnego) lekarstwa. U Seneki bardziej niż o
karze, można mówić o racjonalizacji użycia swoistych środków leczniczo-zabezpieczających. Zalicza się go do prekursorów teorii
instrumentalnych kary, ale lepsze byłoby spojrzenie na jego koncepcję właśnie od strony negacjonizmu penalnego materialnego.
E.Krzymuski -> kara śmierci nie jest karą, bo nie karzemy podmiotu, tylko go unicestwiamy  jest to środek ochronny. Krzymuski
nie był przeciwnikiem kary śmierci, ale sam zwrot  kara śmierci uznać można za teoretyczne nieporozumienie lub zwrot
potoczny. Jeśli zabicie nie może być karą w perspektywie penologicznej, to usprawiedliwienie tego musi mieć własną, odrębną
od uzasadnienia kary kryminalnej podstawę. W przeszłości można było mówić o KARZE śmierci ale raczej pod względem
teologicznym i metafizycznym spojrzeniem na człowieka (śmierć jako szansa na pojednanie z Bogiem, z ładem świata, szansa na
pokutę i uniknięcie piekła). W koncepcjach antropologicznych odwołujących się do  bestia humana śmierć na podstawie
wyroku była usunięciem bestii, która nie powinna być nazywana człowiekiem. Często różne mordy i dręczenia były zemstą, a
więc nie karą. Były środkami  higieny społecznej lub rytuałami z ważną rolą krwi. Koncepcja  bestia humana nie godzi się z
zasadą poszanowania godności człowieka. Odrębność zadawania śmierci na podstawie wyroku od świeckiego współczesnego
rozumienia kary kryminalnej sprawiła, że mordy sądowe straciły rację bytu (mimo utrzymania kary śmierci jako instytucji prawa
karnego  gdzieniegdzie). Wg Durkheima gdy jednostka (wraz z nowym podziałem pracy i demokratyzacją) staje się cenioną
wartością, to zbyt drastyczne jej niszczenie może bardziej uderzać w ustrojową podstawę jaką jest ochrona jednostki, niż
rytualnie potwierdzać obowiązywanie naruszonych norm.
W doktrynie anglosaskiej od połowy XIX wieku obowiązywała idea wyroków skazujących na czas nieokreślony, zależny od
poprawy więz
nia. Zwolennik  A. Maconochie, reformator postępowania ze skazanymi zesłanymi do Australii (Norfolk), który
upowszechniał koncepcje progresywnego wykonywania kary a Anglii od 1849, kiedy wrócił z antypodów.
Idea ta szczególnie rozwinęła się w Stanach w końcu XIX wieku; od 1877r, kiedy nastąpił rozwój metod postępowania z
młodocianymi w Elmirze, szybko rozwijał się system nieoznaczonych wyroków i jego racjonalizacja. Podkreślano, że jest to kara,
ale odpłata nie ma być sprawiedliwa, tylko skuteczna. Sędzia stwierdzał winę /(mens rea), ale miał swobodę w określaniu
długości kary. Wymierzał karę ogólnie, do ustawowego maksimum lub sam określał jej wymiar, a realny czas jej trwania zależał
od diagnozy stopnia poprawy, który oceniała komisja specjalistów (np. kierownictwo zakładu + poważani obywatele. Nazwa i
skład były różne  w Kalifornii authority of adults, a angielskiej terminologii board of parole). Początkowo system stosowano
wobec młodocianych przestępców (16-30 lat) skazanych pierwszy raz za poważne przestępstwo (oprócz mordu i zdrady). Potem
rozszerzono to na innych więz
niów. W tym systemie mogło występować zarówno warunkowe jak i bezwarunkowe zwolnienie.
Krytyka: w niektórych wersjach system bardzo odbiegał od definicji kary kryminalnej, oskarżano o arbitralność nieoznaczonych
wyroków, przymus resocjalizacji i terapii może naruszać godność skazanych i prowadzić do nadużyć. Podważano też jego
skuteczność. Krytyka nasiliła się od lat 70-tych XX wieku i doprowadziła do zniesienia tego systemu. Przywrócenia klasycznego
systemu domagali się m.in. obrońcy praw więz
niów i sami skazani. Waga resocjalizacji w tym systemie nasuwała pytanie, czy są
to nadal kary, czy inna, specyficzna resocjalizacyjno-ochronna sankcja represyjna.
Koncepcje menedżerskie  mają ambicje całościowego spojrzenia na zwalczanie przestępczości, zajmują się zarządzaniem
ryzykiem z nią związanym, a nie wymierzaniem sprawiedliwości. Celem jest ład i porządek osiągany przez represyjną kontrolę i
wykluczenie określonych grup osób niebezpiecznych. Nie ma tu miejsca na pojęcie sprawiedliwości  obecna jest pozornie, na
użytek formalny, ze względów politycznoustrojowych. Muszą (niechętnie i często symbolicznie) uwzględniać uwarunkowania
wynikające z regulacji dotyczących praw i wolności człowieka. Koncepcje te zachowują pozory normalnego wymiaru
sprawiedliwości, posługują się pojęciem kary, ale rzeczywista treść penologiczna tych sankcji ma coraz mniej wspólnego z
karami. Ważne, dla ochrony praw i wolności człowieka, jest dokładne analizowanie treści tych koncepcji, bo racje, które mogą
usprawiedliwiać karę kryminalną, nie zawsze mogą usprawiedliwiać inne formy represji. Jeśli społeczeństwo jest gotowe na
stosować te inne formy, to trzeba opisać na co i jakim kosztem się decydujemy. Np. żołnierze w czasie wojny mogą strzelać do
przeciwnika, ale nie daje im to prawa do zabijania cywili, torturowania, dobijania jeńców, itd. To, że społeczeństwo akceptuje
dolegliwości kary, nie znaczy że może robić co chce z niewygodnymi ludz
mi. Jeśli na zachodzie, w jednym kraju nastoletni
przestępca podlega terapii ambulatoryjnej, a w innym dostaje dożywocie bez możliwości warunkowego zwolnienia, to trudno
mówić o spójnej wizji rozwoju społecznego w jurysdykcjach, które teoretycznie mają ten sam korpus wiedzy i formalnie
respektują te same standardy praw człowieka. Penologia integralnokulturowa nawiązuje w takim określeniu relacji między
ustawową definicją kary, a jej rzeczywistym pojęciem do idei ustawowego bezprawia (G. Radbruch).
1.2. Negacjonizm penalny formalno-materialny.
Stosowanie środków represyjnych, dolegliwych, które są podobne do kary, ale nie spełniają jej ogólnych kryteriów definicyjnych
materialnie, ani nie są traktowane jako kara kryminalna przez doktrynę i literę prawa.
W prawie karnym, w tym polskim, funkcjonują lecznicze środki zabezpieczające dla osób, które popełniły czyn zabroniony pod
groz
bą kary w stanie określonym jako niepoczytalność, co wyłącza winę, a więc i karę. Na podstawie psychiatrycznej diagnozy
można zastosować przymusową izolację niepoczytalnych, niebezpiecznych sprawców. Na podstawie wyroku i pod kontrolą sądu
niepoczytalny sprawca może być umieszczony w odpowiednim, zamkniętym oddziale szpitala psychiatrycznego lub mogą być
użyte inne formy kontroli, stosowane tak długo, jak sąd uzna za konieczne na podstawie swobodnej oceny opinii biegłych.
W Europie, zwłaszcza od XVI wieku, żebracy, włóczędzy, prostytutki, itd., podlegali różnym formom kontroli, w tym zatrzymaniu
w domach pracy. Jeszcze w XIX wieku umieszczano ich z więz
niami, choć nie byli karani, a raczej dyscyplinowani (dziś;
prześladowani). Np. Krzymuski pisał o ustawach austriackich z 1885, że tacy ludzie, oprócz chorych, niezdolnych do pracy,
kalekich oraz kobiet w ciąży i karmiących, mogli być przetrzymywani w domu pracy przymusowej . Środki tego typu, w
łagodniejszej formie, funkcjonują do dziś w krajach zachodnich, np. w postaci zakazu wstępu żebrakom do określonych dzielnic.
Ludzie tacy są szykanowani na podstawie tego, do jakiej grupy społecznej zakwalifikuje ich funkcjonariusz, który pełni rolę
 bramkarza  decyduje na podstawie wyglądu i własnej oceny, kogo wpuścić. Robi to zgodnie z obowiązującą polityką. W Anglii
najpierw takiej osobie daje się ostrzeżenie i zakaz wydany przez lokalny sąd powszechny a potem jest zagrożenie karą.
Od końca XIX wieku rozwijał się system tzw. Represji dwutorowej: sprawca dostawał karę, ale po jej odbyciu można było
zastosować środki zabezpieczające (to już nie kara!). W kodeksie karnym z 1932, jeśli wg sądu czyn był związany ze wstrętem do
pracy, to po wyroku skazany szedł na 5 lat do domu pracy przymusowej (art. 83). Art. 84 pozwalał a umieszczenie w zakładzie dla
niepoprawnych po trzykrotnym przestępstwie, a także zawodowych i niepoprawnych przestępców  umieszczenie trwało tak
długo jak, jak będzie to potrzebane, minimum 5 lat. Środki takie wprowadzono pod wpływem doktryn antropologiczno 
socjologicznych. W Polsce zwolennikiem był np. Makarewicz.
Środki te były krytykowane m.in. za naruszanie funkcji sprawiedliwościowej i gwarancyjnej prawa karnego, ale mimo to
obowiązują czasem nadal, np. w Republice Federalnej Niemiec. W Polsce od 2005, zgodnie z art. 95a k.k. z 1997, sąd, obok kary
bezwzględnej, może orzec umieszczenie po odbyciu kary w zakładzie zamkniętym lub wysłać na leczenie ambulatoryjne
przestępcę, który popełnił czyn przeciw wolności seksualnej, u którego stwierdzono zakłócenie czynności psychicznych o podłożu
seksualnym, innych niż choroba psychiczna. Czas pobytu nie jest określony, sąd orzeka zwolnienie na podstawie swobodnej
oceny opinii biegłych.
Pod koniec XIX i w I połowie XX wieku silna tendencja do wyrzucenia z prawa karnego pojęcia winy i kary i oparcia systemu na
nowych, naukowych podstawach. Twierdzono, że pojęcie winy jest metafizyczne (nienaukowa koncepcja wolnej woli), a kara to
nieracjonalna odpłata złem za zło, bez pożytku dla społeczeństwa, a więc irracjonalna i niemoralna, bo wg krytyków odwoływała
się albo do reakcyjnych religianckich poglądów, albo spekulacji filozoficznych bez podstaw empirycznych, albo atawistycznych
reakcji wypływających z chęci zemsty. Nie negowano możliwego wpływu ogólnoprewencyjnego systemu karnego, ale trudno jest
ustalić co do zasady, jaki jest ten wpływ, bo nie ma takich metod badawczych. Uznawano, że jedyną sensowną racjonalizacją
reakcji na przestępstwo jest sankcja optymalnie chroniąca społeczeństwo (tzw. Środki zabezpieczające, a póz
niej środki obrony
społecznej). Koncentrowano się albo na unieszkodliwianiu przestępców niebezpiecznych (antropologia kryminalna), albo
bardziej na resocjalizacji (ruch obrony społecznej i welferyzm). Podstawa sankcji: diagnoza stanu niebezpieczności sprawcy oraz
ewentualna diagnoza jego potrzeb w zakresie resocjalizacji . Forma i treść miały być warunkowane potrzebami w zakresie
ochrony społeczeństwa. Dążono też (zwłaszcza w ruchu obrony społecznej i welferyzmie) do zaspokajania zdiagnozowanych
potrzeb niektórych sprawców w zakresie terapii, leczenia i wychowania, w celu pomocy w readaptacji. Ograniczano stosowanie
tych środków do przypadków stwierdzenia przez sąd popełnienia przestępstwa (aby zachować minimalny respekt dla
gwarancyjnej funkcji prawa), ale popełnienie go traktowano jedynie jako formalnie konieczny przejaw niebezpieczności.
Postulaty te nigdy nie zostały zrealizowane w całości.
Nie mylić z abolicjonizmem!; jego cechą była zmiana podstawy ideologicznej interwencji, która sama w sobie mogła być bardziej
drastyczna niż kara kryminalna.
Nurty antropologiczno-socjologiczno-welferystowskie kwestionujące ideę kary kryminalnej odrzucono, podważono
niewymierność kryteriów proponowanych sankcji, brak podstaw naukowych, krytykowano treść sankcji, a przymus leczenia i
wychowania uznano za pomyłkę. Kryzys całego projektu wiązał się z ogólnymi przemianami kulturowymi zachodu w XX wieku. W
Polsce ruch na rzecz zniesienia instytucji kary kryminalnej był umiarkowany, silny był wpływ klasycznej szkoły prawa karnego.
Można uznać to jako spóz
nienie, ale miało pozytywne skutki.
2. Humanistyczna krytyka praktyk penalnych (hkpp)
Podstawowy cel to dążenie do podmiotowego traktowania każdego człowieka, ochrony jego godności zgodnie z postulatami
humanizmu, ograniczenie przymusu i przemocy do minimum. Stosowanie przymusu i przemocy powinno być ograniczone do
stanu społecznej wyższej konieczności, czyli bezpośredniej ochrony najważniejszych dóbr społecznych, honoru, życia, zdrowia i
ewentualnie mienia.
Hkpp prowadzi do ogólnej krytyki posługiwania się karą, która nie jest humanistyczną instytucją mającą na celu dobro każdego
człowieka, w tym skazanego, ale głównie krytyki kary pozbawienia wolności jako szczególnie dolegliwej. Krytykowane też inne
formy represyjnej kontroli, co odróżnia ją od nurtów negacjonizmu penalnego. Podstawowy problem; jak zapewnić grupom
społecznym i jednostkom poczucie bezpieczeństwa, ładu i sprawiedliwości, bez posługiwania się karami lub innymi represyjnymi
środkami kontroli społecznej?
2.1. W kręgu kryminologii radykalnej
Zgodnie z interpretacją J. Paszukanisa (lata 80-te XX wieku) przeprowadzenie pełnej abolicji systemu karnego byłoby powiązane
z reformami całej struktury społecznej. Nasz system penalny tworzy się i rozwija z powstaniem i rozwojem nowożytnych
społeczności, więc nie można rozpatrywać tak daleko idących reform prawa karnego poza kontekstem ogólnych reform
polityczno-społeczno-gospodarczych. Polityka państwa( ogólna, gospodarcza, edukacyjna i inne)jest całością. Abolicja systemu
karnego nie jest programem polityki karnej, ale reform ogólnospołecznych. Wg radykalnych penologów i kryminologów
współczesne systemy karne są związane z polityczną ochroną interesów ważnych grup społecznych, reprezentujących interesy
właścicieli środków produkcji i ich sługusów. Inne funkcje systemów karnych związanych z porządkiem, bezpieczeństwem i
sprawiedliwością są spełniane, ale mają charakter służebny, subsydiarny wobec interesu politycznego. Taki obraz (bliski
amerykańskim, radykalnym, marksistowskim kryminologom z lat 70-tych XX wieku) rozmijał się z wieloma problemami
społeczeństw. Opierał się na uproszczonej wersji marksizmu. W Polsce w okresie najgorszego stalinizmu podobne poglądy głosili
I.Andrejew, L.Lernell, J.Sawicki, ale potem do nich nie nawiązywali.
Trzy główne kierunki działań cząstkowych współzależnych hkpp:
-opracowanie programów redukcji kary pozbawienia wolności
-opracowanie alternatywnych do kar, mniej represyjnych środków reagowania na przestępczość
-angażowanie się w reformy społeczne, zwłaszcza programy profilaktyczne (edukacyjne, socjalne) - > związek z pedagogiką
społeczną i resocjalizacyjną oraz polityką społeczną.
2.2. Kłopoty abolicjonistów.
Pozornie ruch na rzecz ograniczania populacji skazanych odnosi sukcesy w Europie, nawet w krajach z dużą liczbą więz
niów,
populacja skazanych na bezwarunkowe pozbawienie wolności to mniejszość. W Polsce ok 10% ogółu skazanych, a w latach 30-
tych XX wieku  ponad 40%. Nie ma to niestety związku z sukcesami ruchu na rzecz abolicji. W Polsce współczynnik pryzonizacji
w latach 1932-1936 wynosił ok 171, a od 2002 jest wyższy niż 200. Także wprowadzanie kar wykonywanych w środowisku
otwartym nie zawsze odpowiada na postulaty hkpp; wątpliwości budzą związki intencji reformatorów z humanizmem oraz skutki
reform. Np. Anglia i Walia w latach 90-tych wprowadziły wiele alternatywnych kar, ale reformy oparte na idei menedżeryzmu
były nastawione na utrudnianie pewnych działań i kontrolę, a nie resocjalizację. Główną motywacją angielskich reformatorów
była motywacja ekonomiczna (tani sposób na kontrolę różnych problemowych grup społecznych) i polityka wyborcza tzw panika
moralna wokół kwestii przestępczości). Od tego czasu liczba osadzonych wyglądała tak; 1992r  40600, 1997r- 60137, 2007r -
81007. Tak więc trudno uznać politykę menedżerskich kar wolnościowych za związaną z nurtem abolicji więzień. W związku z
tym w Anglii mówi się o karach wolnościowych (zwłaszcza elektrycznego monitoringu) jako o zjawisku net-widening, tzn
obejmowanie przez nowe formy kary nowych kategorii osób, zamiast ograniczania dynamiki populacji osadzonych w zakładach
karnych. W latach 1932-1936 poziom pryzonizacji w Anglii i Walii wynosił ,mimo mniejszej alternatywy dla więzień, ok 30, a
obecnie więcej niż 140. Sukcesy w tej kwestii można zobaczyć np. w Finlandii. W latach 1932-1936 wskaz
nik pryzonizacji wynosił
232, a w 2006 roku  75. Jak się chce to można, choć to nie łatwe!
Wskaz
nik wiktymizacji w 2004-2005 to 12,7 dla Finlandii przy wskaz
niku pryzonizacji ok 70, dla Polski 15 przy wskaz
niku
pryzonizacji 210-217, a w USA 17,5 do 724! Można wysnuć tezę, że im więcej osób siedzi, tym większe jest zagrożenie
przestępczością!
2.3. minimalizm penologiczny
Wybitny przedstawiciel  Nils Christie. W nurcie tym akceptuje się wiele tez związanych z ideą sprawiedliwości bliską kategorii
imperatywnej, ale szuka się innych niż odwet form społecznego rozwiązania konfliktu prowadzących do pojednania i zgody. Nurt
ten stanowi pomost między humanitarnymi nurtami imperatywnymi, abolicjonistyczną, zaangażowaną politycznie krytyką kary
pozbawienia wolności, a szerokim nurem sprawiedliwości naprawczej. Z tym ostatnim wiąże się myśl Christiego, zwłaszcza idea
oddania konfliktu społeczności, swoisty sprzeciw wobec programów anonimizacji i rozbijania społeczeństw. Postulaty:
odwoływanie się do inicjatyw lokalnych nastawionych na korzystne rozwiązanie sprawy dla wszystkich. Sprawy przestępstw
powinny mieć cechy zdarzeń znanych i konkretnych, wiedza o nich powinna wynikać z aktywnego udziału w sprawie ludzi
bliskich okolicznościom zdarzenia i oceniających je wg własnych określeń i rozumienia , co jest lepsze od abstrakcyjnych pojęć,
sprowadzania sprawy do przypadku definicji przestępstwa i doktrynalnym i formalnym określeniem odpowiedzialności karnej, a
rozwiązanie z pomocą katalogu kar i środków karnych. Nie ma miejsca na żałobę, gniew, ludzkie odruchy, które mogłyby
prowadzić do reintegracji.
W 1917 roku Makowski (jeden z ideowych prekursorów IPSiR) pisał:  Był czas, gdy oba pojęcia [przestępstwa i kary] jeszcze się
nie wykształciły, i przyjdzie taki, gdy znikną z umysłowości i życia społecznego  choć konflikty interesów dziś określane tymi
pojęciami zapewne pozostaną . Nurt jest bliski idei sprawiedliwości naprawczej.
4. Sprawiedliwość naprawcza (restorative justice)
Odrzuca odwet, zastępuje go ideą restytucji materialnego i duchowego zadośćuczynienia za zło wyrządzone przez sprawcę
ofierze i ewentualnie jej otoczeniu społecznemu. Dobro za dobro budzi mniej kontrowersji niż zło za zło (także w
chrześcijaństwie), sprawiedliwość naprawcza pozawala więc usunąć aksjologiczną tragiczność kary, czyli stosowanie kary
powołując się na względy moralne, ochronę dobra i jednoczesne krytykowanie jej w ramach interpretacji tego samego systemu
moralnego, jako niemoralnej, bo zadającej zło nie dające się usprawiedliwić nawet zasadą bezpośredniej wyższej konieczności.
Sprawiedliwość naprawcza znosi też tragiczność kary w sensie prakseologicznym, czyli że wydaje się ona konieczna w walce z
przestępczością, a w świetle danych kryminologicznych i historycznych widać jej ograniczoną skuteczność.
Czasem sugeruje się, że system karny może być odpowiedzialny za wytwarzanie i umacnianie przestępczości (więzienie jako
uniwersytet zbrodni i występku). Sprawiedliwość naprawcza może więc (odpowiednio zaprojektowana i realizowana) być
bardziej moralna i zgodna z zasadami demokratycznego państwa prawnego i bardziej skuteczna niż system zapobiegania
przestępczości opierający się na instytucjach kary. Od lat 70-tych XX wieku udało się wprowadzić (w tym w Polsce  mediacja)
praktyczne rozwiązania, których cel to pojednawcze zakończenie sprawy karnej zgodnie z interesami ofiary, sprawcy i
społeczeństwa. Analogią są kary kompozycyjne. Nurt odrodził się w kulturze anglosaskiej, odwoływano się do doświadczeń
ludów pierwotnych Ameryki Pł., Australii i Nowej Zelandii. W większości jurysdykcji nie można tego systemu zastosować jako
pełnej alternatywy wobec najpoważniejszych spraw, w niektórych stosuje się go tylko w sprawach drobnych (polska). System
zakłada wstępne porozumienie, zgodę stron na udział w pojednaniu. Ma dać wszystkim więcej korzyści, w tym też ofierze (np.
ewentualnej materialnej kompensacji, jak i psychoemocjonalnej  przeproszenie, wyjaśnienie, itd.). System, nawet w poważnych
sprawach, może być skuteczny, nie można ograniczać go tylko do spraw drobnych, choć w tych też nie zawsze można go
zastosować, bo wymagana jest zgoda stron i pewność że ustalenia będą zgodne z prawem, a nie np. wymuszone. Co do
szczegółów koncepcyjnych i praktycznych form realizacji, może nawiązywać do różnych uzasadnień, co zależy od wielu
czynników społecznych, kulturowych i instytucjonalnych. Sprawiedliwość naprawcza nie jest jeszcze pełną alternatywą dla kar
kryminalnych, ale może dobrze uzupełniać system karny  być stosowana w postępowaniu przygotowawczym, na rozprawie, a
nawet w toku wykonywania kary (wpływa na zwolnienie). Formalnie możliwe jest to też w Polsce, ale stosowane w małym
zakresie. A. de Tocqueville mówił, że rewolucjoniści nie robią rewolucji, ale dla niej ważne jest, aby byli ludzie, którzy wezmą
odpowiedzialność za bieg spraw, gdy stary system się wali. Ten punkt widzenia może zjednać radykalnych krytyków
współczesnego systemu karnego i reprezentantów idei sprawiedliwości naprawczej.
3. Punitywność populistyczna
Punitywność- -rezultat tendencji do szerokiego posługiwania się instrumentami prawa karnego procesowego, materialnego i
wykonawczego do ograniczania zasięgu zjawisk społecznie niepożądanych i stosowania przy walce z przestępczością środków
bardziej surowych, o większym ładunku dolegliwości, szerzej ingerujących w swobody obywateli.
Punitywność populistyczna  1. Taka, która nie ma uzasadnienia w aktualnym stanie wiedzy, jest sprzeczna z wiedzą teoretyczną
i wynikami badań empirycznych. 2. Odwołuje się do specyficznej wiedzy, jest więc uzasadniona teoretycznie, empirycznie i
logicznie, ale skutki takich rozwiązań prowadziłyby do zmian kulturowo-ustrojowych powodujących zbyt szeroki legitymizm
prawny i aksjologiczny do używania przemocy i przymusu w życiu społecznym (zmiany antycywilizacyjne społeczeństwa,
sprzeczne ze standardami polityki kryminalnej).
Nie każda punitywność musi mieć charakter populistyczny, tak jak mogą być inne niż punitywne tendencje w prawie karnym bez
dostatecznego uzasadnienia w nauce, itd. Np. niektóre wersje radykalnego abolicjonizmu. Charakter wartościujący określenia,
wielość podejść teoretycznych, może budzić spory co do klasyfikacji jakichś działań jako punityzmu populistycznego ale samo
wprowadzenie terminu jest uzasadnione, bo definiuje problem naukowy i społeczny. Brak rzetelnych uzasadnień, czy pozorne
uzasadnienia ( parawan pseudonaukowy) i odwoływanie się do koncepcji sprzecznych z europejskimi standardami polityki
kryminalnej to problemy polskiej nauki i praktyki prawa karnego. Może największym zagrożeniem jest wpływ punitywności
populistycznej na kulturę społeczeństwa, stosunek do przymusu i przemocy i erozję podstawowych zasad ustrojowych
dotyczących jednostki zwłaszcza. Dlatego trzeba to badać (nauki społeczne, humanistyczne, itd.), bo inaczej w lukę wejdzie
wiedza potoczna ukształtowana pod presją polityczną. Rozwój integralnokulturowych studiów penologicznych ma to ograniczać.
4. Teorie deskryptywne kary kryminalnej.
W polskiej nauce prawa karnego termin penologia jako wielodyscyplinarne studia kary kryminalnej jako zjawiska prawo-
społecznego wiąże się z publikacją w 1926 roku dzieła B. Wróblewskiego  Penologja. Socjologja kar , gdzie starał się przedstawić,
czym jest kara jako zjawisko społeczne, w nawiązaniu do socjologii i antropologii ewolucyjnej (pojęcia reakcji ujemnych
wewnątrzgrupowych i międzygrupowych). Usiłował określić społeczne i biopsychiczne z
ródła zachowań i wzorów postępowania
określonych jako  kara i instytucjonalizowanych w prawie jako formy organizacyjne oddziaływań stosowanych w związku z
ustalonymi doktrynalnie i formalnie zasadami odpowiedzialności karnej. Próba uchwycenia cech istotnych, konstruktywnych
kary oraz uwarunkowań zmian prawnych penalnych i ich obrazu w literze prawa. Wcześniej, podobnie, pisał J.Makarewicz
 Wprowadzenie do filozofii prawa karnego w oparciu o podstawy historyczno-rozwojowe . Może to pierwsze polskie, choć
pisane po niemiecku, dojrzałe studium prawno-społeczne prawa karnego o charakterze penologicznym. Pisał, że tylko na
szerokim podłożu porównawczym można ująć i zrozumieć oderwane przepisy polskiego prawa karnego jako systemu. W innym
dziele chciał przedstawić zasady prawa karnego w oderwaniu od czasu i miejsca, bo choć związek kultury i prawa jest silny, to są
cechy, bez których prawo karne traci istotę. Postrzegał prawo karne w kategoriach społecznych, punktem wyjścia musi być grupa
społeczna i jej interesy, ustawa karna jest odbiciem ideałów i potrzeb grupy. Starał się uchwycić istotę kary: potępienie jawne,
zewnętrzne, niedwuznaczne wyrażone przez całą grupę wprost (zbiorowo), przez przedstawiciela (np. kat) lub pokrzywdzonego
(bezpośrednio). moralne potępienie dotyka czci, a kara inne dobra: życie, wolność, majątek, całość cielesną, itp. Według
współczesnej antropologii, dopiero gdy ustalimy własną definicję kary opierającą się na intuicjach potocznych naszej kultury,
możemy szukać tych samych elementów kary w innych społeczeństwach. I choć taki badacz oskarżony będzie o etnocentryzm, to
innej drogi myślenia nie mamy.
Rzeczywistość społeczna daje się opisać na trzech płaszczyznach  tego, co ludzie myślą lub czują, tego, co mówią, tego co robią i
w tych płaszczyznach trzeba rozważać karę. Antropologia, socjologia, nauki o kulturze, filozofia (zwłaszcza analityczna), prace
teoretycznoprawne, historia  mają wkład w rozwój penologii.
L. Lernell w  podstawowe zagadnienia penologii analizował zasadnicze poglądy teoretyczne (filozoficzne, etniczne, itd.) na
racjonalizację (termin wróblewskiego) kary kryminalnej i szukał ich następstw w praktyce ustawodawczej, sądowej i
penitencjarnej. Szczególnie zajął się nurtami filozoficznymi, które stanowią problem, bo biorą za punkt wyjścia pojęcia
ukształtowane w kulturze, doktrynie i literze prawa, a potem prawnicy odwołują się do koncepcji filozoficznych, których z
ródła
to ich własne idee. Wyjściem z pułapki są studia integralnokulturowe, gdzie przedmiotem badań będą społeczno-kulturowe
uwarunkowania pojęcia kary.
5. Klasyfikacja dotychczasowych teorii i krytyki kary: podsumowanie
 Teoria kary ma w systematyczny sposób uogólnić wyniki interdyscyplinarnych badań na temat kary kryminalnej, co ma służyć
uporządkowaniu pojęć, a w konsekwencji pozwolić na lepsze opisanie konkretnych zdarzeń, faktów, a także trafniejsze stawianie
nowych hipotez badawczych . Wymienia tu tylko to co było: teorie imperatywne, instrumentalne, imperatywno-instrumentalne,
negacjonizm penalny i humanistyczną krytykę praktyk penalnych. Ponadto punitywność populistyczna, a na koniec nurt
odnoszący się do bytu kary a nie jej uzasadnienia  teorie deskryptywne.
6. Rozszerzona definicja kary kryminalnej: integralnokulturowa teoria kary.
Kara w penologii integralnokulturowej może być badana w płaszczyznach:
-aksjologicznej (odnosi się do racjonalizacji)
-ontologicznej (odnosi się do opisu kary)
-epistemologicznej (integracja różnych płaszczyzn badawczych: prawnych, socjologicznych, psychologicznych, antropologicznych,
politologicznych, filozoficznych stosowanych w dwóch pierwszych podejściach. Ma wypracować zintegrowany obraz kary jako
zjawiska prawno-społecznego).
Rozszerzona definicja kary kryminalnej ma odpowiedzieć na pytanie, czym różni się kara kryminalna od innych reakcji
społecznych na naruszenie ładu. Definicja ta nie ma określać pozytywnych celów czy funkcji kary, ani podawać pożądanego
rozumienia jej  nie jest projektująca. Ma ukazać całą złożoność problemu. elementy budujące zaczerpnięto z nauk społecznych,
więc mówi o tym, co ludzie uważają za karę. Nie jest sama w sobie podstawą do racjonalnego karania, nie popiera konkretnego
modelu karania, ale skłania do możliwie humanitarnego karania w ramach racjonalnej wiedzy i humanitarnej aksjologii. Analizy
integralnokulturowe ograniczono do europejskiego, chrześcijańskieo kręgu kulturowego. Wpływ na współczesne postrzeganie
kary miały myśli starożytnej grecji i rzymu, refleksje biblijne i chrześcijańskie oraz reformy oświecenia.
KAR
KRYMINALN
nazywamy działania społeczne ze sfery kontroli społecznej zaspokajające porzeby osób i zbiorowości w
zakresie poczucia ładu społecznego, sprawiedliwości i bezpieczeństwa, posiadające zasadę naczelną, czyli zamiary i cele, które
stanowią podstawę ich racjonalizacji, normy oraz personel i urządzenia materialne, a także funkcje społeczne rozumiane jako ich
uświadomione i nieuświadomione konsekwencje, podjęte w formach organizacyjnych podlegających instytucjonalizacji w
przepisach prawa i decyzjach sądów oraz innych uprawnionych organów państwa, jeśli wyczerpują następujące znamiona:
-opierają się na uznaniu wolnej woli podmiotu oddziaływań
-są odpowiedzią na zdefiniowany w prawie czyn podmiotu dolegliwie naruszający ład społeczny in abstracto i in concreto
-są odpowiedzią na winę,
-zakładają ostateczne uznanie winy przez uprawniony autorytet zgodnie z procedurami
-jest przyzwolenie na stosowanie w stopniu nadzwyczajnym przymusu i przemocy wobec podmiotu
-są częścią świadomego zadawania dolegliwości przez pozbawianie dóbr podmiotu
-wyrażają potępienie podmiotu wyrażone w zerwaniu więzi społecznych i utrudnia realizację jego uprawnień
-wiążą ocenę zarzucanego czynu, wymiaru potępienia i zadawanej dolegliwości z założeniami aksjologicznymi naruszonego ładu
-zinstytucjonalizowanie miary zadawanych dolegliwości
-przewidują publiczne pojednanie determinujące próby powrotu do stanu normalnego
-zakładają uznanie prawa łaski.
Kara kryminalna to działania ludzkie, a więc naznaczone etycznością, lub jego ślady w formach organizacyjnych i przepisach
prawa.
Uniwersalność teorii integralnokulturowej polega na posługiwaniu się instrumentami prawa karnego, a nie podawaniu
gotowych odpowiedzi.