Podatek od towarów i usług ang.  Value Added Tax (VAT)  podatek od wartości
dodanej- rzadziej używany skrót: Podatek od Towarów i Usług (PTU))  podatek pośredni
pobierany na każdym kolejnym etapie obrotu towarami lub usługami (podatek
obrotowy), którego konstrukcja zakłada brak kaskadowego nakładania się podatku
poprzez zastosowanie mechanizmu odliczenia podatku pobranego w poprzednich
etapach obrotu.
W Polsce został wprowadzony przez ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od
towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. z 1993 r. Nr 11, poz. 50). Jednak
konieczność harmonizacji polskiego prawa podatkowego z prawem UE zmusiła
polskiego ustawodawcę do uregulowania tej kwestii w nowej ustawie o podatku od
towarów i usług z dnia 11 marca 2004 roku (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054).
Podstawowe cechy podatku od towarów i usług
Zakres przedmiotowy i miejsce świadczenia czynności
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega:
�� odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
�� eksport towarów,
�� import towarów,
�� wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium
kraju,
�� wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Odpłatną dostawą towarów na terytorium kraju jest przeniesienie prawa do
rozporządzania towarami jak właściciel. Odpłatną dostawą jest również:
�� przeniesienie, z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w
imieniu takiego organu, prawa własności towarów,
�� wydanie towarów w oparciu o umowę leasingu
�� wydanie towarów między komitentem a komisantem,
�� wydanie towarów przez komisanta na rzecz komitenta na podstawie umowy
komisu,
�� ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego,
ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, przekształcenie
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu,
Strona 1 z 14
�� przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na
cele inne niż związane z prowadzonym przedsiębiorstwem (np. przypadki
przekazania towarów na cele osobiste podatnika czy darowizna).
Odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju to każde świadczenie na rzecz osoby
fizyczne i prawne lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie
stanowi dostawy towarów. Będzie to m.in.:
�� przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na to,
czy są one przedmiotem dokumentu ustanawiającego tytuł prawny,
�� zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania
czynności lub sytuacji,
�� świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu
działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa,
�� nieodpłatne świadczenie, niebędące dostawą, na cele osobiste podatnika lub jego
pracowników, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, pod warunkiem
że nie są one związane z prowadzonym przedsiębiorstwem, a podatnikowi
przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy
nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami.
Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem jest to nabycie prawa
do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są
wysyłane lub transportowane na terytorium innego państwa członkowskiego niż
państwo wysyłki. Będzie to m.in.:
�� wywóz towarów z terytorium kraju (kraju w którym ma siedzibę podatnik) na
terytorium innego państwa członkowskiego,
�� przemieszczanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa
z terytorium kraju na terytorium innego państwa członkowskiego.
Wewnątrzwspólnotową dostawą towarów jest wywóz towarów z terytorium kraju na
terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, poprzez wykonanie
takich czynności jak:
�� przeniesienie, z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w
imieniu takiego organu, prawa własności towarów,
�� wydanie towarów w oparciu o umowę leasingu,
�� wydanie towarów między komitentem a komisantem,
�� wydanie towarów przez komisanta na rzecz komitenta na podstawie umowy
komisu,
�� ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego,
ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, przekształcenie
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu,
Strona 2 z 14
�� przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na
cele inne niż związane z prowadzonym przedsiębiorstwem (np. przypadki
przekazania towarów na cele osobiste podatnika czy darowizna).
Odpłatne świadczenie usług przez podatnika działającego w takim charakterze na
terytorium państwa członkowskiego stanowi jedną z czynności podlegających
opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej. Tym samym rozpoznanie określonej
czynności jako odpłatnego świadczenia usług może wiązać się z koniecznością
opodatkowania takiej czynności podatkiem od wartości dodanej. W świetle art. 24 ust. 1
Dyrektywy VAT  świadczenie usług oznacza każda transakcję, która nie stanowi
dostawy towarów. Jednocześnie, zgodnie z art. 25 Dyrektywa VAT, świadczenie usług
może zawierać między innymi jedną z następujących czynności:
�� przeniesienie praw do wartości niematerialnych, bez względu na to, czy są one
przedmiotem dokumentu ustanawiającego tytuł prawny, czy nie,
�� zobowiązanie do zaniechania działania lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
�� świadczenie usług na podstawie nakazu wydanego przez organ władzy
publicznej lub w jego imieniu albo z mocy prawa.
Nadto, stosowanie do art. 26 Dyrektywy VAT, za odpłatne świadczenie usług uznaje się
takie czynności, jak:
�� użycie towarów stanowiących cześć majątku przedsiębiorstwa do celów
prywatnych podatnika lub jego przedsiębiorstwa lub, bardziej ogólnie, do celów
innych niż działalności jego przedsiębiorstwa, w przypadkach kiedy VAT od
takich towarów podlegał w całości lub w części odliczeniu,
�� nieodpłatne świadczenie usług przez podatnika na prywatny użytek jego lub jego
pracowników, lub bardziej ogólnie, do celów innych niż działalność jego
przedsiębiorstwa.
W świetle art. 26 ust. 2 Dyrektywy VAT, państwa członkowskie mogą odstąpić od
opodatkowania nieodpłatnego świadczenia usług pod tym jednak warunkiem, iż takie
odstępstwo nie będzie prowadzić do zakłóceń konkurencji. W tym miejscu warto
podkreślić, iż państwo polskie nie skorzystało z wyżej wskazanej możliwości.
Mając na uwadze przywołane wyżej przepisy, należy stwierdzić, iż czynności odpłatnego
świadczenia usług obejmują swym zakresem bardzo szeroki krąg transakcji. Polskie
przepisy dotyczące świadczenia usług zostały oparte na przywołanych przepisach
Dyrektywy VAT. W większości przepisy te stanowią wierne odzwierciedlenie przepisów
unijnych.
W tym miejscu warto podkreślić, że polski ustawodawca przy definiowaniu świadczenia
usług posłużył się sformułowaniem  każde świadczenie . Z kolei w przepisach
Strona 3 z 14
Dyrektywy VAT, do zdefiniowania świadczenia usług wykorzystano określenie  każda
transakcja . Różnica ta jednak nie ma wypływu na rozumienie pojęcia  świadczenia
usług . W konsekwencji należy stwierdzić, iż następnym warunkiem, który musi być
spełniony, aby w danej czynności rozpoznać usługę jest wystąpienie  świadczenia .
Przez import towarów  rozumie się przywóz towarów z terytorium państwa
trzeciego na terytorium kraju.
Przez eksport towarów  rozumie się potwierdzony przez urząd celny określony w
przepisach celnych wywóz towarów z terytorium kraju poza terytorium Wspólnoty.
Szczególne rodzaje przedmiotu opodatkowania:
�� rozwiązanie spółki cywilnej i handlowej niemającej osobowości prawnej,
�� zaprzestanie przez podatnika będącego osobą fizyczną wykonywania czynności
podlegających opodatkowaniu, obowiązanego do zawiadomienia właściwego
organu o zaprzestaniu dokonywania działalności gospodarczej.
Ustawa o podatku od towarów i usług wyklucza z kategorii przedmiotu
opodatkowania:
�� czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy,
�� transakcje zbycia przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie
sporządzającego bilans,
�� czynności wykonywane przez osoby fizyczne z tytułu przychodów ze stosunku
służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku
pracy,
�� działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier na automatach
i gier na automatach o niskich wygranych, podlegająca opodatkowaniu
podatkiem od gier na zasadach określonych w ustawie o grach i zakładach
wzajemnych.
Przy ustalaniu istnienia obowiązku podatkowego duże znaczenie ma:
�� Miejsce świadczenia:
o przy dostawie towarów to  miejsce, w którym towary znajdują się w
momencie rozpoczęcia wysyłki lub transportu do podmiotu, dla którego jest
dokonywana dostawa,
o przy towarach, które są przez podatnika dokonującego dostawy lub przez
podmiot działający w jego imieniu instalowane lub montowane, z próbnym
uruchomieniem lub bez próbnego uruchomienia  miejscem tym jest miejsce,
w którym towary są instalowane lub montowane,
o przy dostawie towarów niewysyłanych ani nietransportowanych  miejscem
tym jest miejsce, w którym towary znajdują się w momencie dostawy,
Strona 4 z 14
o przy świadczeniu usług miejscem świadczenia jest miejsce, gdzie świadczący
usługę posiada siedzibę, a w przypadku posiadania stałego miejsca
prowadzenia działalności, z którego świadczy usługi  miejsce, gdzie
świadczący usługę posiada stałe miejsce prowadzenia działalności
o miejscem świadczenia usług może być miejsce, gdzie usługi są faktycznie
świadczone.
Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT) uznaje się za dokonane na
terytorium państwa członkowskiego, na którym towary znajdują się w momencie
zakończenia ich wysyłki lub transportu.
Zakres podmiotowy
Podatnikami podatku są:
�� osoby prawne,
�� jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej,
�� osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu
na cel czy też rezultaty takiej działalności
Podatnikami nie są:
�� organy administracji publicznej,
�� urzędy administracji publicznej w zakresie realizowanych zadań, dla realizacji
których zostały one powołane (z wyłączeniem czynności wykonywanych na
podstawie zawartych umów cywilnoprawnych).
Obowiązek podatkowy
Kwestie obowiązku podatkowego w ustawie o podatku od towarów i usług z dnia
11.03.2004 r. zostały uregulowane w art. 19. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą
wydania towaru lub z chwilą wykonania usługi.
Ustawodawca polski określił też niektóre szczególne sytuacje, w których został inaczej
określony moment powstania obowiązku podatkowego:
�� obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towarów  jeżeli podatnik
wysyła towar nabywcy lub wskazanej przez niego osobie trzeciej,
�� obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury  jeżeli dostawa
towarów lub wykonanie usługi powinno być potwierdzone fakturą,
�� obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania przez podatnika zapłaty za
wydany towar,
�� obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wymagalności opłat  jeżeli import
towarów objęty jest procedurą celną,
Strona 5 z 14
�� obowiązek podatkowy z tytułu importu towarów powstaje z chwilą objęcia
towarów tą procedurą  w przypadku objęcia towarów procedurą celną,
�� obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powstania długu celnego  w imporcie
towarów
Przy wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów i w wewnątrzwspólnotowym
nabyciu towarów oraz u małych podatników obowiązek podatkowy powstaje w inny
sposób. Mianowicie:
�� w WDT obowiązek podatkowy powstaje 15 dnia miesiąca następującego po
miesiącu, w którym dokonano dostawy towarów,
�� w WNT obowiązek podatkowy powstaje 15 dnia miesiąca następującego po
miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru będącego przedmiotem
wewnątrzwspólnotowego nabycia,
�� mały podatnik może wybrać metodę rozliczenia polegającą na tym, że obowiązek
podatkowy powstaje z dniem uregulowania całości lub części należności, ale nie
póz
niej niż 180 dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.
Podstawa opodatkowania
Co do zasady podstawą opodatkowania jest obrót. Przez obrót rozumie się kwotę
należną z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku, a kwota
należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrotem jest także:
�� otrzymana dotacja,
�� subwencja,
�� inna dopłata o podobnym charakterze związana z dostawą lub świadczeniem
usług.
Jeżeli przy wykonywaniu czynności podlegających opodatkowaniu nie została
określona cena, to podstawą opodatkowania jest wartość towarów lub usług obliczona
według cen stosowanych w obrotach z głównym odbiorcą, pomniejszona o kwotę
należnego podatku.
Jeżeli przedmiotem opodatkowania jest świadczenie usług, to podstawą
opodatkowania jest koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika.
Przy imporcie towarów podstawą opodatkowania jest wartość celna powiększona o
należne cło.
Przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów podstawą opodatkowania jest
kwota, jaką nabywca jest zobowiązany zapłacić.
Strona 6 z 14
Stawki podatku
Minimalną podstawową (nieobniżoną) stawką podatku VAT jaką mogą stosować
Państwa Członkowskie Unii Europejskiej jest 15%. Granica ta wynika z Dyrektywy Rady
Europejskiej 2006/112/EC. Górna granica stawki podstawowej nie jest ograniczona, a
jedynie w 2005 roku Państwa Członkowskie podjęły niewiążące zobowiązanie do nie
wprowadzania stawek VAT powyżej 25% do końca 2010 roku[3]. W praktyce Państwa
Członkowskie stosują różne stawki podatku VAT, od najniższych (15%  Luksemburg)
do najwyższych (27%  Węgry[4]).
Podstawową stawką w Polsce (w okresie od 1 stycznia 2011 do 31 grudnia 2016[5])
jest stawka 23%. Dla niektórych towarów i usług przewidziano stawki obniżone: 8%
oraz 5% (stawka 5% obejmuje produkty żywnościowe, książki na wszystkich nośnikach
fizycznych oraz czasopisma). Istnieje również stawka w wysokości 7%  jest to
naliczana przez nabywcę towarów od rolnika ryczałtowego (art. 115 ust. 2 ustawy o
podatku od towarów i usług). Nie jest to w zasadzie stawka, którą są opodatkowane
towary lub usługi, ale zryczałtowana kwota zwrotu VAT dla rolnika ryczałtowego, który
jest z VAT zwolniony.
Istnieje również stawka 0%, która obowiązuje przy:
�� wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów,
�� eksporcie towarów.
Przy świadczeniu usług w handlu i gastronomii podatnik może obliczać kwotę VAT od
wartości brutto towaru (art. 85 ustawy z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i
usług) stosuje wówczas stawki:
�� 18,70% wartości brutto dla towarów i usług objętych stawką 23%
�� 7,41% wartości brutto dla towarów i usług objętych stawką 8%
�� 4,76% wartości brutto dla towarów i usług objętych stawką 5%
Ponadto niektóre czynności są zwolnione od podatku. Oznacza to między innymi, że
świadczący czynności zwolnione w przeciwieństwie do tych, którzy świadczą usługi
opodatkowane stawką 0%, nie mogą dokonać odliczenia podatku naliczonego
zapłaconego podczas świadczenia tych usług np. biegły lekarz w celu świadczenia usług
wydawania orzeczeń (co jest zwolnione od podatku VAT), dokonał zakupu biurka. Przy
zakupie biurka zapłacił 23% podatek. Ten podatek nie może zostać przez niego
odliczony, gdyż świadcząc usługę wydania orzeczenia nie opodatkowuje jej  czyli nie
jest od niej odprowadzany podatek, który lekarz miałby przekazać do urzędu
skarbowego.
Strona 7 z 14
Zasady obliczania podatku
W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności
opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku
należnego o kwotę podatku naliczonego.
Podatkiem naliczonym jest:
�� suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika,
�� suma kwot podatku wynikająca z dokumentu celnego (w przypadku importu),
�� zryczałtowany zwrot podatku,
�� kwota podatku należnego od importu oraz kwota podatku należnego z tytułu
wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
Podatnik ma prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, jeżeli
importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów lub świadczenia
usług przez podatnika poza terytorium kraju. Ponadto podatnik ma również prawo do
obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, jeżeli importowane lub nabyte
towary i usługi dotyczą określonych czynności wykonywanych na terytorium kraju.
W przypadku gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od
kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę podatku
należnego za następne okresy.
Podatnikom, którzy dokonują obrotu opodatkowanego w całości lub w części, stawką
niższą niż 23%, przysługuje prawo do zwrotu z urzędu skarbowego różnicy podatku
do wysokości nieprzekraczającej równowartości 23% obrotu opodatkowanego
stawkami obniżonymi oraz podatku naliczonego wynikającego z nabycia towarów i
usług.
Podatnikom dokonującym sprzedaży opodatkowanej wyłącznie stawką 23%, u których
podatek naliczony jest wyższy od podatku należnego, przysługuje zwrot różnicy
podatku z urzędu skarbowego w kwocie wyższej od kwoty podatku naliczonego przy
nabyciu towarów i usług.
Strona 8 z 14
Przykład obliczania podatku VAT
Podatek VAT czyli podatek od wartości dodanej  jest płacony przez każdego
przedsiębiorcę w łańcuchu dostaw od różnicy pomiędzy kosztami zakupu a ceną
dalszej sprzedaży. Do ceny zakupu wlicza się także pozostałe koszty działalności
gospodarczej, jednak tylko te, które są objęte podatkiem VAT. Na przykład z 23%
podatkiem łańcuch dostaw mógłby wyglądać następująco:
1. Producent surowca (np. właściciel lasu) wycenia drewno na 100 zł (wartość netto),
nalicza od tego 23% podatku VAT (podatek należny) i sprzedaje do tartaku za 123 zł
(wartość brutto). Zakładając hipotetycznie, że nie ponosi żadnych kosztów (ścinka,
paliwo itd) odprowadzi on 23 zł podatku VAT do urzędu skarbowego.
2. Tartak przetwarza drewno na deski, które sprzedaje do sklepu za 150 zł netto +
34,5 zł podatku VAT (23%) czyli 184,5 zł brutto. Kwota podatku VAT 34,5 zł[6]  czyli
podatek należny, który powinien odprowadzić  może zostać pomniejszona o
udokumentowane fakturami VAT koszty związane z zakupem surowca (tarcicy) i
 produkcją desek, np. zakup pił, energia elektryczna (np. 24,6 zł (20 zł netto + 4,6 zł
VAT)). Wartość podatku VAT zawartego na tych fakturach stanowi podatek
naliczony, który można odliczyć od należnego i odprowadzić tylko różnicę. W
powyższym przykładzie, dla stawki 23%, gdy suma takich faktur wynosi 123 zł
(tarcica) i 24,6 zł (koszty produkcji) to zawarty w nich podatek VAT (23 zł i 4,6 zł)
podlega odliczeniu. Do urzędu skarbowego tartak odprowadzi różnicę podatku
należnego i naliczonego czyli 34,5  23,0  4,6 = 6,9 zł[7].
3. Sklep sprzedaje końcowym odbiorcom deski za 307,5 zł brutto (czyli 250 zł netto +
23% VAT). Kupujący ma tę cenę na paragonie, ale sklep, podobnie jak tartak,
odprowadza do Skarbu Państwa tylko różnicę między podatkiem należnym i
naliczonym. Zakładając, że opisane powyżej zakupy sklepu są jego jedynymi
wydatkami objętymi podatkiem VAT to zapłaci 57,50  34,50 = 23 zł.
Strona 9 z 14
W tym systemie  właściciel lasu , tartak i sklep są  podatnikami VAT i odliczają podatek
naliczony od należnego  końcowy odbiorca  konsument nie ma takiego prawa i w
cenie zakupu płaci pełną stawkę VAT.
A
ącznie do budżetu, w związku z tą produkcją odprowadzona jest kwota 57,50 zł
(bezpośrednio 52,90, a 4,60 z kosztów pośrednich) czyli tyle samo ile wynosi wartość
23% z ceny netto 250 zł. Kwota ta została wpłacona w częściach przez wszystkich
uczestników łańcucha dostaw.
Firmom  płatnikom podatku VAT  nie opłaca się  omijanie podatku. Np. gdyby tartak
kupił drewno bez faktury VAT za np. 100 zł ( na lewo  brutto) i sprzedał za 150 zł to
zapłaci podatek od 150 zł  czyli 35 zł. System ten powoduje, że proces naliczania i
odprowadzania podatku VAT jest szczelniejszy niż funkcjonujący wcześniej podatek
obrotowy, w którym podatek naliczał i odprowadzał tylko dostawca towaru dla
konsumentów. Główną wadą w tym systemie jest jednak konieczność opłacenia
(odprowadzenia) podatku VAT z chwilą wystawienia faktury, co niekoniecznie jest
równoznaczne z otrzymaniem należności od kupującego. Mogą mieć więc miejsce różne
sytuacje, np.  właściciel lasu sprzedaje drewno z 30-dniowym terminem płatności, od
kwoty faktury VAT odprowadza podatek, choć nie uzyskał zapłaty, ale właściciel tartaku
nalicza podatek od zakupów i odlicza go, choć nie poniósł jeszcze żadnych wydatków, w
tej sytuacji jeżeli ma do zapłaty podatek od innych sprzedaży, to zakup pomniejsza mu
podatek do zapłaty. Może też okazać się, że podatek od zakupów może przekroczyć
podatek od sprzedaży, wówczas może wystąpić o zwrot podatku do urzędu skarbowego.
W Polsce podatek jest bowiem obliczany (księgowany, ale i odprowadzany) z chwilą
wystawienia faktury, a nie otrzymania zapłaty za towar czy usługę.
Porównanie z podatkiem obrotowym
Dla porównania, w systemie z podatkiem obrotowym wartość odprowadzonego
podatku (też 23%) mogłaby być identyczna z tą różnicą, że całą wartość 57,50 zł
odprowadziłby ostatni podmiot w łańcuchu dostaw:
1. Producent surowca sprzedaje go fabryce po cenie netto 100 zł, żądając jednak
deklaracji, że odbiorca nie jest konsumentem (gdyby był to zapłaciłby 123 zł).
2. Fabryka wytwarza produkt i sprzedaje go do sklepu po cenie netto 150 zł,
żądając analogicznej deklaracji.
3. Sklep wycenia produkt na 250 zł i dolicza do tej ceny 23% podatku obrotowego,
co daje cenę 307,5 zł. Z kwoty brutto otrzymanej od klienta sklep odprowadza
podatek obrotowy w wysokości 57,50 zł.
Strona 10 z 14
Cechy obu systemów
Podatek VAT nakłada na wszystkie podmioty w łańcuchu dostaw większą dyscyplinę
podatkową oraz większą motywację do unikania zakupów w szarej strefie  podstawą
odliczenia podatku jest bowiem faktura. Jeśli tej podstawy nie ma, to dany
przedsiębiorca musi odprowadzić niezmniejszoną kwotę podatku VAT.
Podatek obrotowy wymaga od kolejnych podmiotów weryfikacji deklaracji, że kupujący
nie jest konsumentem, która uprawnia do nienaliczania podatku. Podatek VAT z kolei
wymaga fakturowania każdej transakcji oraz szczególnej dbałości o formę oraz sposób
doręczenia faktury do kupującego. W przypadku VAT każdy podmiot w łańcuchu dostaw
jest zaangażowany w naliczanie, odliczanie i odprowadzanie podatku oraz ewidencję
sprzedaży za pomocą faktur lub kas fiskalnych.
W obu systemach, jeśli stawka podatku jest zróżnicowana dla różnych towarów i usług,
mogą istnieć wątpliwości interpretacyjne dotyczące zaszeregowania konkretnych
przedmiotów sprzedaży.
Procedury szczególne
Procedury szczególne w zakresie podatku od towarów i usług dotyczą:
�� drobnych przedsiębiorców,
�� rolników,
�� świadczenia usług turystycznych,
�� dostawy towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i
antyków, złota inwestycyjnego, zwrotu podatku podróżnym,
�� świadczenia na terytorium Wspólnoty usług elektronicznych,
�� wewnątrzwspólnotowych transakcji trójstronnych.
Drobnych przedsiębiorców (tzw. małych podatników VAT) zwalnia się z podatku
wówczas, gdy wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w
poprzednim roku podatkowym 150 tys. złotych. Do wartości sprzedaży nie wlicza się
kwoty podatku[8].
Rolnikowi ryczałtowemu, który dokonuje dostawy produktów rolnych, przysługuje
zryczałtowany zwrot podatku z tytułu nabywania niektórych środków produkcji dla
rolnictwa opodatkowanych podatkiem od towarów i usług. Nabywca produktów rolnych
od rolnika ryczałtowego nalicza do wartości netto zakupionego towaru podatek w
wysokości 7% i wypłaca go rolnikowi. Kwota ta jest zaliczana u nabywcy jako podatek
naliczony. Stosowanie tej zasady obwarowane jest kilkoma warunkami.
Strona 11 z 14
Przy świadczeniu usług turystycznych podstawę opodatkowania stanowi kwota
marży pomniejszona o kwotę podatku należnego. Przez marżę rozumie się różnicę
między kwotą należności, którą ma zapłacić nabywca usługi, a ceną nabycia przez
podatnika towarów i usług od innych podatników, dla bezpośredniej korzyści nabywcy
usługi.
Sposób zapłaty podatku
Zarejestrowani podatnicy podatku VAT są obowiązani składać w urzędzie skarbowym
deklaracje podatkowe za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca
następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. Mali podatnicy
(podatnicy u których wartość sprzedaży  wraz z kwotą podatku, nie przekroczyła w
poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej
równowartości 1 200 000 euro  w roku 2011 tą równowartością jest 4 736 000 zł),
którzy wybrali metodę kasową mogą składać w urzędzie skarbowym deklaracje
podatkowe za okresy kwartalne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po
każdym kolejnym kwartale.
Import VAT
Importem usług ustawodawca nazywa sytuacje, w której dochodzi do świadczenia usług,
z tytułu których podatnikiem jest usługobiorca (art. 2 pkt 9 ustawy o VAT), a więc gdy
polski podmiot (osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w Polsce, osoba prawna
lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej) nabywa usługi od
podatnika posiadającego siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium
Polski (art. 17 ust1 pkt 4 ustawy o VAT). Chcąc ustalić, czy w danym przypadku, gdy
polski podmiot korzysta z usług firmy zagranicznej, wystąpił import usług należy:
�� ustalić gdzie przypada miejsce opodatkowania usług (głównie na podstawie art.
28a-28j ustawy),
�� jeżeli miejscem opodatkowania jest terytorium innego kraju niż Polska wówczas
z pewnością usługa ta nie wywołuje żadnych skutków na gruncie podatku VAT,
�� jeżeli miejscem opodatkowania jest terytorium Polski wówczas należy ustalić kto
w tym przypadku jest podatnikiem VAT.
W przypadku nabycia określonych usług przez podatników polskich od zagranicznych
kontrahentów, miejscem ich świadczenia jest kraj siedziby nabywcy, tj. w tym wypadku
Polska. Polski podatnik jest wówczas zobowiązany do rozliczenia podatku VAT z tytułu
tej transakcji na zasadzie importu usług. Rozliczenie to polega na tym, że kontrahent
zagraniczny wystawia fakturę bez zagranicznego podatku VAT z adnotacją, że podatek
VAT powinien rozliczyć nabywca usługi a polski nabywca wystawia fakturę wewnętrzną
Strona 12 z 14
i wykazuje w tej samej deklaracji VAT podatek VAT należny i naliczony w tej samej
wysokości. Kwotę podatku naliczonego stanowi bowiem także kwota podatku należnego
z tytułu importu usług a prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje w
rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy w podatku należnym u
nabywcy od importu usług.
W pierwszej kolejności należy więc zidentyfikować moment powstania podatku
należnego, tj. moment powstania obowiązku podatkowego z tytułu importu usług. Z art.
19 ust. 19 ustawy o VAT wynika, że do identyfikacji momentu powstania obowiązku
podatkowego w przypadku importu usług należy zastosować takie same zasady, jak
gdyby podatnik sam świadczył daną usługę. Zgodnie z tymi zasadami obowiązek
podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli jednak
wykonanie usługi powinno być potwierdzone fakturą, to obowiązek podatkowy
powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie póz
niej jednak niż w siódmym dniu, licząc od
dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Do importu usług zastosowanie mają także
inne,  szczególne momenty powstania obowiązku podatkowego, np.
�� jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część
należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, to obowiązek
podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części;
�� w przypadku usług transportowych, spedycyjnych i przeładunkowych,
budowlanych, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub
części zapłaty, nie póz
niej jednak niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania usług;
�� w przypadku świadczenia usług udzielenia praw i licencji  z chwilą otrzymania
całości lub części zapłaty, nie póz
niej jednak niż z upływem terminu płatności
określonego w umowie lub fakturze.
W przedmiotowej sprawie najwięcej wątpliwości interpretacyjnych dotyczy sytuacji, w
których świadczenie usługi powinno być potwierdzone fakturą VAT i dla których
ustawodawca nie przewidział  szczególnego momentu powstania obowiązku
podatkowego. Zgodnie z ogólną zasadą przy świadczeniu usług, obowiązek podatkowy
powstaje w momencie wystawienia faktury VAT, o ile jest ona wystawiona w terminie
siedmiu dni od wykonania usługi. Jeżeli podatnik nie wystawi faktury w tym terminie, to
mimo to obowiązek podatkowy powstanie u niego 7-ego dnia po wykonaniu usługi.
Polscy podatnicy są zobowiązani do wystawienia faktury w terminie 7 dni od wykonania
usług, ale rzecz jasna w przypadku usługodawcy zagranicznego kwestię tę regulują
wewnętrzne przepisy kraju usługodawcy, a nie polska ustawa o VAT. W efekcie tego
podatnik zagraniczny może wystawić fakturę np. miesiąc po wykonaniu usługi i dopiero
po kolejnym miesiącu może ona dotrzeć do polskiego nabywcy. Dopiero wówczas
nabywca wystawi fakturę wewnętrzną.
Strona 13 z 14
Do rozliczenia podatku w ramach importu usług obowiązani są nie tylko podatnicy w
rozumieniu art. 15 ustawy o VAT, ale także wszystkie osoby fizyczne mające miejsce
zamieszkania na terytorium Polski oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne
niemające osobowości prawnej mające siedzibę na terytorium Polski. Wyjątek stanowią
usługi niematerialne, w których wypadku do importu usług dochodzi wyłącznie
wówczas, gdy nabywca jest podatnikiem, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT. We
wszystkich innych przypadkach zakup od zagranicznego podatnika usługi, jakiej miejsce
świadczenia znajduje się na terytorium Polski wiąże się, co do zasady, z obowiązkiem
rozliczania podatku z tytułu importu usług.
Unikanie opodatkowania VAT
W ramach Unii Europejskiej funkcjonuje wspólny system podatku od wartości dodanej
VAT. Zadaniem prawa wspólnotowego w zakresie podatku VAT jest ujednolicenie
krajowych przepisów regulujących opodatkowanie podatkiem VAT, ze szczególnym
naciskiem na dążenie do unikania podwójnego opodatkowania czy nieopodatkowania
towarów i usług na terenie Unii Europejskiej. Pomimo spójnych regulacji prawnych
nieuczciwi przedsiębiorcy oraz zorganizowane grupy przestępcze wykorzystują
mechanizmy zwrotu podatku VAT w związku z eksportem czy wewnątrzwspólnotową
dostawą towarów, aby wyłudzić nienależne kwoty podatku. Niezbędne stały się nie
tylko podatkowe kontrole krajowe, ale i nadzór o wymiarze międzynarodowym,
ogólnoeuropejskim. Temu właśnie służyć ma sieć szybkiej wymiany informacji o
podatku od towarów i usług EUROFISC, ustanowiony Rozporządzeniem Rady Nr
904/2010 z 7 paz
dziernika 2010 r. w sprawie współpracy administracyjnej oraz
zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej (Dz.U. L 268 z
12.10.2010 r. s.1)[9].
Kraje członkowskie udostępnią sobie na żądanie informacje:
�� z informacji podsumowujących VAT;
�� ze zgłoszeń rejestracyjnych VAT podatników zarejestrowanych w Polsce,
krajowych i z siedzibą za granicą;
�� z deklaracji VAT;
�� więcej danych po roku 2014.
W obejmujących różne rodzaje zagrożeń polach roboczych EUROFISC uczestniczą tzw.
oficerowie łącznikowi, delegowani przez poszczególne kraje członkowskie.
Skalę unikania opodatkowania lub wyłudzeń VAT w Polsce szacuje się na ok. 10 mld
zł[10].
Strona 14 z 14