Etyka
w biznesie
Dr Patrycja Zwiech
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
CZY ETYKA I EKONOMIA
UZUPEA
NIAJ
SI
CZY
WYKLUCZAJ
???
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Kryterium Etyka Ekonomia
Cel doskonalenie się człowieka zysk lub przetrwanie
Dziedzina człowiek i relacje
produkcja i wymiana
zainteresowań międzyludzkie
dobro moralne (zgodność z
Kryterium oceny skuteczność
obowiązującymi normami)
wolny rynek, dobra
Pojęcia konstytuujące grecka idea dobra (agathon)
materialne
walka konkurencyjna,
Postawa życzliwość
indywidualizm
Charakter struktury
życie gra
podstawowej
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
INTERPRETACJE ETYKI BIZNESU
W literaturze można doszukać się różnych
interpretacji etyki biznesu.
zasłona ukrywająca nieetyczność biznesu,
narzędzie zwiększania zysku,
odpowiedz
na proces globalizacji,
czynnik kulturotwórczy.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
ETAPY ROZOJU ETYKI BIZNESU
I. Koniec XIX wieku do 1960 r.  okres
pionierski
II. Lata 60-te.
III. Lata 70-te.
IV. Lata 80-te.
V. Lata 90-te.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
OKRES PIONIERSKI
" Symboliczna data narodzin etyki biznesu - 1870
rok  papież Benedykt XIV wydaje encyklikę
Vix Pervenit dotyczącą lichwy.
" W 1891 roku papież Leon XIII ogłosił encyklikę
Rerum novarum poświęconą kwestii pracy
robotników.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
OKRES PIONIERSKI
Pierwsza książka z etyki biznesu
Everett Lord
The Fundamentals of Business Ethics
1926, New York
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
OKRES PIONIERSKI
" Pojawiają się pierwsze prace rozważające sposób
ujmowania procesów gospodarczych w nauce
społecznej Kościoła.
" Rozważane są prawa robotników do godziwych
warunków pracy, do zrzeszania się w związki
zawodowe i sprawiedliwa płaca.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Lata 60  te
" Okres burzliwy  rewolta studencka we Francji (1964),
wojna w Wietnamie, wydarzenia marcowe w Polsce
(1968).
" Powstanie zorganizowanych form ochrony interesów
społecznych - organizacji konsumenckich, ekologicznych,
feministycznych.
" Teoretycy podjęli kwestie odpowiedzialności
przedsiębiorstw w płaszczyz
nie prawnej.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Lata 70  te
" Narastający kryzys zaufania do przedsiębiorstw oraz
wzmożone oczekiwania konsumentów.
" Żądania ostrych sankcji wobec tych,
co naruszają normy prawne i moralne.
" Wyodrębnienie etyki biznesu jako dziedziny badawczej.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Lata 80  te
" Zwiększenie społecznego zainteresowania
problemami jakości życia i troska
o zachowanie środowiska naturalnego.
" Rozkwit etyki biznesu jako nauki,
szczególnie w USA i Kanadzie.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Lata 90  te
" Okres systematyzacji, budowania podstaw
metodologicznych, określenia miejsca etyki
biznesu wśród innych dziedzin.
" Prowadzenie badań porównawczych
i międzykulturowych.
" Tworzenie międzynarodowych organizacji np.
EBEN (European Business Ethics Network).
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
TRZY POZIMY ETYKI BIZNESU
MIKRO (etyki zawodowe)  poziom zachowań ludzi
związanych z działalnością gospodarczą
POŚREDNI  poziom zachowań firm
i organizacji
MAKRO  poziom zachowań rynków
i gospodarek
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Uwarunkowania etyki biznesu
" Historyczne
" Religijne
" Kulturowe
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Historyczne uwarunkowania etyki
biznesu
" Starożytne mity
" Starożytne kodeksy
" Poglądy filozofów
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Najstarsze mity
" Człowiek został stworzony po to, by służyć
bogom, poprzez wykonywanie pracy
 gdy bogowie stworzyli świat nie
przewidzieli, iż praca może ich przygnieść 
to doświadczenie skłoniło ich do stworzenia
substytutu, czyli człowieka.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Kodeks Hammurabiego
XVII w.p.n.e. - Mezopotamia
Zawiera regulacje prawne dotyczące prowadzenia
interesów.
"  Jeśli kupiec zboże lub srebro na pożyczkę oprocentowaną
bez świadka i kontraktu dał, wszystko, co dał, utracił .
"  Jeśli obywatelowi, na którym dług oprocentowany ciąży,
pole jego bóg Adad zalał lub powódz
glebę zeń uniosła,
albo też z braku wody zboże na polu nie wyrosło, w roku
tym zboża wierzycielowi swemu nie zwróci & i procentów
za rok ten nie odda .
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Kodeks Hammurabiego
XVII w.p.n.e. - Mezopotamia
"  Jeśli obywatel rabunku dokonał i został
złapany, człowiek ten zostanie zabity .
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Pouczenia Amen-em-opego
1100 r.p.n.e. - Egipt
"  Nie ciesz się bogactwami zdobytymi
kradzieżą i nie narzekaj z powodu
ubóstwa .
"  Nie bądz
chciwy na własność biednego ani
łakomy na jego chleb .
"  Nie opieraj się oszukańczo na wadze
i nie fałszuj ciężarków. Nie ujmuj też części
miary .
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Poglądy filozofów
" Działalność gospodarcza, zwłaszcza handel,
nie były pozytywnie oceniane przez
ówczesnych filozofów.
" Zajmowanie się handlem wynika głównie
z chciwości i pogoni za zyskiem.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Platon
V-IV w.p.n.e. - Grecja
"  Zarobkowanie poniża człowieka w oczach
ludzkich & bo uniemożliwia rozwój
duchowy .
" Dobra należy zdobywać nie za pomocą
pracy, lecz dziedziczenia.
" Działalność handlową ocenia krytycznie,
a pobieranie procentu od pożyczek  jako
naganne.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Platon
V-IV w.p.n.e. - Grecja
" Kwestie ekonomiczne podporządkował naczelnej
idei dobra.
" Przeciwstawiał się działaniom indywidualnym
w gospodarce i posiadaniu prywatnych majątków.
" Państwo (klasa filozofów i strażników)
szczegółowo kierowałoby funkcjonowaniem
gospodarki (w zakresie handlu, cen, jakości,
ograniczeń płacowych), a robotnicy (III klasa)
zapewnialiby utrzymanie wszystkim członkom
społeczeństwa.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Arystoteles
IV w.p.n.e. - Grecja
" Jest nazywany pierwszym ekonomistą.
" Wyróżnił dwa działy ekonomii:
sztuka gospodarstwa domowego
i umiejętność zdobywania pieniędzy.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Arystoteles
IV w.p.n.e. - Grecja
" Pierwsza sztuka  konieczna i chwalebna.
" Druga sztuka  ganiona, jako  z naturą
niezgodna, bo na wyzysku drugich oparta .
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Arystoteles
IV w.p.n.e. - Grecja
" Potępiał sztukę zdobywania pieniędzy,
bo wynika ona z pobudek egoistycznych
i zajmują się nią ludzie będący pasożytami
społecznymi.
" Rzemiosło lichwiarza  najbardziej
znienawidzone, bo  osiąga się zysk z samego
pieniądza, który mija się tu ze swym
przeznaczeniem. Stworzony bowiem został dla
celów wymiany, a tym czasem poprzez pobieranie
procentów sam się pomnaża .
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Arystoteles
IV w.p.n.e. - Grecja
Arystotelowskie poglądy na ekonomię
wpłynęły negatywnie
na ocenę pracy kupców i handlarzy
przez wiele wieków.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Katon (III i II w.p.n.e.) - Rzym
Cyceron (I w.p.n.e.) - Rzym
" Pochwała rolnictwa.
" Rzemieślnicy, handlarze, kupcy 
pogardzani, stanowili najniższe warstwy
społeczeństwa.
" Lichwiarstwo  gorsze od złodziejstwa.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Hezjod
VIII w.p.n.e. - Grecja
" Celem wytwórczości jest maksymalizacja
produkcji przy minimalizacji kosztów.
"  Żadna praca nie hańbi, lecz hańbi jedynie
bezczynność .
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Kulturowe uwarunkowania
etyki biznesu
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Kulturowe uwarunkowania
" Odrębność kulturowa społeczeństw.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
WZORY MORALNE
W USA I EUROPIE
MODEL NEOAMERYKAC
SKI
MODEL NADREC
SKI
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
 MODEL
NEOAMERYKAC
SKI
wolność
aktywność
indywidualizm
chęć ponoszenia ryzyka
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
 MODEL
NADREC
SKI

bezpieczeństwo
stabilność
równomierna praca
długofalowe projekty
poczucie solidarności społecznej
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Biznes  konstruując nowy system wartości,
stał się czynnikiem kulturotwórczym.
W dzisiejszych czasach gospodarka pełni rolę
podobną do tej, jaką:
w starożytności odgrywała filozofia,
w średniowieczu  religia,
w odrodzeniu  sztuka i nauka,
w oświeceniu  nauka i literatura,
w XIX wieku  polityka.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Religijne uwarunkowania
etyki biznesu
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Wielkie religie:
" Judaizm
" Buddyzm
" Chrześcijaństwo  katolicyzm,
protestantyzm, prawosławie
" Islam
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Judaizm
Bogactwa pochodzą od Boga, nie wolno ich
zdobywać w sposób niegodziwy.
Zamierzone wykroczenia gospodarcze są
przejawem braku wiary w Jahwe.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Judaizm a ubóstwo
" Ubóstwo jest zawinione, bo wynika
z lenistwa bądz
zaniedbań człowieka.
" Uznawane za karę bożą za grzechy.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Judaizm a praca
" Pracowitość jest gwarancją sukcesu,
a sukces w pracy jest oznaką błogosławieństwa
bożego.
" Człowiek, dzięki pracy, staje się kontynuatorem
dzieła stworzenia.
" Bezczynność jest grzechem.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Judaizm a praca
" Lichwa zakazana, według prawa dopuszczalna jedynie
wobec obcych.
" Handel jest podporządkowany zasadom religii
mojżeszowej:
- zakaz nieuczciwej konkurencji;
- nakaz otwartości;
- konieczność spłacania długów w terminie i
dotrzymywania umów;
- zakaz fałszowania miar i wag;
- zakaz dawania łapówek;
- zakaz sprzedaży towarów szkodliwych dla użytkownika.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Judaizm a przedsiębiorczość
Według Talmudu: Jahwe bardziej podoba się
człowiek przedsiębiorczy niż pobożny.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Buddyzm
Należy się uwolnić od bogactwa, gdyż
pragnienie bycia bogatym przynosi
cierpienie.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Buddyzm a ubóstwo
" Ubóstwo jest zalecane jako droga
uwolnienia się od pożądań, które
sprowadzają cierpienie.
" Jest zalecane, bo przybliża osiągnięcie
nirwany.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Buddyzm a praca
" Praca jest metodą uwolnienia się od egoizmu, jest
drugą drogą do nirwany.
" Praca ma służyć osiągnięciu powszechnego
dobrobytu ludzkości.
" Bezczynność nie jest zła, jeśli pomaga
w uwolnieniu się od niedozwolonych pragnień.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Buddyzm a praca
" Lichwa  zakazania.
" Handel  powinien być oparty na zasadzie
sprawiedliwości, liczą się nie zyski,
a służba społeczeństwu.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Buddyzm a przedsiębiorczość
Firma ma przynosić dochód, ale
najważniejsza jest służba społeczeństwu.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Chrześcijaństwo
Stosunek do bogactwa jest aprobujący, choć
istnieje ostrzeżenie przed pokusą chciwości.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Chrześcijaństwo a ubóstwo
" W pierwotnym kościele zalecane.
" Obecnie  ubóstwo i bogactwo nie są same
w sobie ani dobre, ani złe. Podkreśla się,
aby nie przywiązywać się do rzeczy
materialnych, które powinny służyć całemu
społeczeństwu.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Chrześcijaństwo a praca
" Protestantyzm  stworzył kapitalistyczny
etos pracy, pojmował pracę jako świecką
służbę Bogu.
" Katolicyzm  obecnie podkreśla wysoką
rangę ludzkiej pracy, która ma służyć
rozwojowi ludzkości.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Chrześcijaństwo a praca
" Lichwa  zakazana.
" Handel:
 w początkach chrześcijaństwa zakazany,
gdyż kojarzony z chciwością,
- póz
niej, głownie za sprawą
protestantyzmu, aprobowany.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Chrześcijaństwo
a przedsiębiorczość
Firma ma przynosić zysk,
ale z zachowaniem człowieczeństwa
i moralności.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Islam
Stosunek do bogactwa jest aprobujący.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Islam a ubóstwo
" Samo ubóstwo nie zapewnia zbawienia,
ważniejszy jest właściwy stosunek do dóbr
materialnych.
" Zaleca się rozdawanie majątku krewnym
i sierotom.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Islam a praca
" Każde działanie jest służbą Allahowi,
o ile nie zostało zakazane przez szariat.
" Praca podtrzymuje godność człowieka.
" Jednostka powinna dążyć do osiągnięcia
wysokiej pozycji dzięki pracy.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Islam a praca
" Lichwa  zakazana.
" Handel
 ma służyć rozwojowi jednostki
i społeczeństwa;
- dobra można zdobywać tylko uczciwymi
metodami.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Islam a przedsiębiorczość
Firmy dzięki wypracowanemu dochodowi mają
służyć jednostce i społeczeństwu.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
DZI
KUJ
ZA UWAG

Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania