PSYCHOLOGIA SPOA
ECZNA
Wprowadzenie do psychologii społecznej
DR MAGDALENA GIERAS
1
Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu w Sochaczewie
Czym jest psychologia społeczna?
��Nestor psychologii w Polsce, prof. Tadeusz Tomaszewski definiował
psychologię jako
 jedną z nauk o regulacji wzajemnych stosunków organizmów żywych z
ich otoczeniem .
��Jednakże, ów świat, owe otoczenie, nie działa na człowieka jak
niezróżnicowana całość, lecz jak zbiór różniących się od siebie sytuacji, w
których ludzie znajdują się w poszczególnych momentach swojego życia.
��Większość tych sytuacji, a właściwie prawie wszystkie, posiada takie aspekty,
których oddziaływanie na człowieka od dawna interesuje psychologów.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
2
Europejskiego Funduszu Społecznego
Czym jest psychologia społeczna?
��Psychologię społeczną można określić jako naukowe
badanie sposobu, w jaki na ludzkie myśli, uczucia i
zachowania wpływa rzeczywista, bądz
wyobrażona
obecność innych ludzi.
Allport, 1985
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Ale co dokładnie rozumiemy pod określeniem
 wpływu ?
��Z pewnością pierwsze wyjaśnienie, jakie przyjdzie
nam do głowy, to&
& oczywiście, że KTOŚ usiłuje zmienić nasze
zachowanie.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Co interesuje psychologa społecznego?
��Wszelkie bezpośrednie wywierane na nas perswazje, jak reklama,
kampania wyborcza, gdy przyjaciele namawiają nas na wypicie
 jednego , choć nie mamy na to żadnej ochoty, gdy tyrani ze
szkolnego podwórka stosują siłę lub groz
by, aby od słabszych lub
młodszych wymusić określone rzeczy, itp.
��Takie BEZPOŚREDNIE próby wywarcia wpływu na zachowania ludzi
stanowią główny obszar zainteresowań psychologa społecznego.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Wpływ społeczny
�� Jednakże wpływ społeczny to sprawa zdecydowanie szersza niż
usiłowania jednego człowieka do zmiany zachowania kogoś
drugiego. Otóż:
1. Po pierwsze  nie tylko zachowanie, lecz nasze myśli i odczucia mogą
być spowodowane przez innych,
2. Po drugie  Wpływ społeczny przybiera wiele form, a nie jedynie postać
umyślnych prób podejmowanych przez innych, by zmienić nasze
zachowanie.
�� np. wyobrażona obecność innych ludzi, normy kulturowe, wpojone nam
wartości, to elementy środowiska, w jakim żyjemy, a które również  i nie
tylko one  wpływają na nas.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
SA
YSZ
& A CO?
Scenka 1.
��Para jedzie samochodem. Zatrzymują się na
czerwonym świetle. Po chwili pasażerka woła:
 Zielone!
��Rozwiązanie
��treść merytoryczna: światło jest zielone
��ujawnienie własnego JA przez pasażerkę: spieszę się
��apel: ruszaj, dodaj gazu
��relacja: potrzebujesz mojej podpowiedzi
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
SA
YSZ
& A CO?
Scenka 2.
��Małżeństwo siedzi wieczorem przed telewizorem.
Mąż woła:  Ewa, piwo się skończyło!
��Rozwiązanie
��treść merytoryczna: nie ma już piwa
��ujawnienie własnego JA przez męża: napiłbym się piwa
��apel: przynieś piwo
��relacja: muszę Ci przypominać o kupieniu piwa
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Co zatem odróżnia psychologię od innych nauk
społecznych?
1. Po pierwsze  psychologia społeczna zajmuje się opisywaniem nie samych
sytuacji społecznych, lecz tym, jaki wpływ wywiera na ludzi sformułowana
przez nich interpretacja czy też konstrukt tego społecznego otoczenia.
�� Oznacza to, że aby zrozumieć, w jaki sposób otoczenie społeczne wywiera
wpływ na daną osobę, ważniejsze jest wyjaśnienie tego, jak ludzie spostrzegają,
pojmują i interpretują swoje otoczenie, niż jego obiektywny obraz.
2. Po drugie - dla psychologa społecznego szczególnie ważne są z
ródła, na
jakich ludzie dokonują interpretacji rzeczywistości, np. skąd czerpią
informacje o otoczeniu, jakie informacje biorą pod uwagę, a jakie nie, co
determinuje ich myśli i zachowanie.
3. Po trzecie - nauka ta testuje empirycznie swoje założenia, przypuszczenia i
idee, nie polegając jedynie na mądrości ludowej, zdrowym rozsądku,
odwoływaniu się do opinii osób znamienitych, filozofów, pisarzy,
politycznych luminarzy czy babć.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Pytania, jakie zadaje sobie psycholog
społeczny:
��Usiłując przewidzieć zachowanie wysoce złożonego organizmu,
jakim jest człowiek, psycholog społeczny staje w obliczu
szczególnego łańcucha wyzwań, próbując znalez
ć odpowiedzi na
ważne pytania  takie jak:
��Jakie są przyczyny agresji?
��Skąd biorą się uprzedzenia i stereotypy?
��Dlaczego pewne rodzaje reklamy działają skuteczniej niż inne? Itd. ,itd.
��Wracając do sprzeczności mądrości ludowych. Tylko poprzez
uważne identyfikowanie i analizowanie ściśle określonych warunków
możemy wskazać, które z tych dwóch twierdzeń jest prawdziwe.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Główne metody badań w psychologii
społecznej
PYTANIE, NA KTÓRE
METODA
ODPOWIADA
OPIS:
Obserwacyjna
Jaka jest natura zjawiska?
Przewidywanie:
Korelacyjna
Czy na podstawie znanego X
możemy przewidzieć Y?
Przyczynowość:
Eksperymentalna
Czy zmienna X jest przyczyną
zmiennej Y?
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Metoda obserwacyjna
��Technika, w której badacz obserwuje ludzi i systematycznie rejestruje
pomiary ich zachowania.
��Metoda ta polega na więc na przyglądaniu się ludziom i spostrzeganiu
tego, co robią.
��Metoda obserwacji nie jest metodą stosowaną jedynie przez
psychologów. Wykorzystują ją np. dziennikarze. Wszyscy znamy
popularne od pewnego czasu programy typu  Big Brother . Pamiętajmy
jednak, że z zachowań ludzi w wyjątkowych sytuacjach nie da się
wyciągać wniosków o ich zachowaniach typowych w naturalnym
otoczeniu.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Metoda obserwacyjna
��Obserwacja systematyczna  to pewna forma obserwacji polegająca
na tym, że obserwatorem jest wyszkolony badacz społeczny. Jego
zadaniem jest obserwacja określonego zjawiska i kodowania go według
zbioru wcześniej przygotowanych kryteriów. Można przytoczyć
następujące formy systematycznej obserwacji:
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Metoda obserwacyjna  obserwacja systematyczna
��Obserwacja uczestnicząca  forma obserwacji systematycznej, w
której obserwator wchodzi w interakcje z obserwowanymi ludz
mi, ale
stara się w żaden sposób nie wpłynąć na sytuację.
Niektóre sytuacje wymagają bezpośredniej obecności
eksperymentatora, aby móc monitorować godzina po godzinie, dzień po
dniu zachowania członków grupy, w ramach której odbywa się
eksperyment.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Metoda obserwacyjna  obserwacja systematyczna
��Analiza archiwalna  bardzo wiele można dowiedzieć się o
zachowaniach społecznych poddając analizie pamiętniki, powieści, listy
samobójców, programy telewizyjne, artykuły prasowe, czy reklamy.
��Najogólniej, możemy stwierdzić, iż mówią one o tym, jak dana społeczność
widzi samą siebie.
��Taki archiwalny materiał podlega analizie wedle przyjętych kryteriów, a
następnie prosi się większą liczbę osób, aby wedle tych samych kryteriów
oceniły ów materiał.
��Jest to metoda sędziów kompetentnych.
��Dla wielu problemów społecznych, taka forma analizy wydaje się doskonała.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Metoda obserwacyjna
��Ograniczenia metody obserwacyjnej
Należy pamiętać, że metoda obserwacji jest odpowiednią metodą
jedynie wtedy, gdy chodzi nam o opis zachowania społecznego. Ale i
tutaj ma ona wady.
��niektóre zachowania pojawiają się niezwykle rzadko, inne  tylko, gdy
człowiek jest w samotności.
��metoda ta opisuje zjawiska dla konkretnej grupy ludzi w konkretnych
okolicznościach, nie można zatem wykorzystywać jej do generalizacji.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Metoda korelacyjna
�� To metoda, w której mierzy się systematycznie dwie zmienne lub ich większą liczbę i
oszacowuje się relacje pomiędzy nimi, czyli próbuje się odpowiedzieć na pytanie,
jakim stopniu można przewidzieć, że wartość jednej zmiennej przyczynia się do
wartości drugiej zmiennej.
�� Zatem celem metody korelacyjnej jest oszacowanie relacji pomiędzy
zmiennymi.
�� W badaniach korelacyjnych zachowanie człowieka można mierzyć na wiele różnych
sposobów. Oprócz obserwacji stosuje się więc wyliczanie korelacji pomiędzy
zmierzonymi zmiennymi. Korelacja dodatnia oznacza, że wzrostowi jednej zmiennej
towarzyszy wzrost drugiej zmiennej.
Korelacja ujemna  to z kolei taka relacja między zmiennymi, w której wzrostowi
jednej zmiennej towarzyszy zmniejszanie się wartości drugiej zmiennej.
�� Korelacje wyraża się w wartościach od -1 do 1.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Ograniczenia metody korelacyjnej
��Najważniejszym jest fakt, że mówi nam ona jedynie o tym, że jakieś
dwie zmienne są ze sobą powiązane.
��Niestety, nie wyjaśnia, dlaczego one są powiązane, co przecież głównie
interesuje psychologów społecznych.
��Jedynym sposobem ustalenia, co jest przyczyną czego, jest metoda
eksperymentalna.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Metoda eksperymentalna
��To odpowiadanie na pytania o przyczynę.
��Eksperyment stwarza możliwości kontrolowania warunków badania.
Zasadnicze elementy każdego eksperymentu psychologicznego to:
��losowe przydzielanie do badanych grup,
��manipulowanie jedną lub wieloma zmiennymi niezależnymi,
��dokładne mierzenie reakcji, czyli zmiennej zależnej.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Typowy plan eksperymentu
grupa uczenie się witaminy uczenie się zmiana w grupie
eksperymentalna fragmentu A przez miesiąc fragmentu B eksperymentalnej
populacja
posttest
studenci I r. oddziaływanie
grupy pretest posttest minus
uczelni X eksperymentalne
pretest
uczenie się uczenie się zmiana w grupie
grupa kontrolna
fragmentu A fragmentu B kontrolnej
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Typowy plan eksperymentu
��Z badanej populacji wybiera się losowo dwie grupy.
��Z obydwiema przeprowadza się taki sam pretest i posttest, w czasie których
wszystkie istotne zmienne (instrukcje, warunki fizyczne w pomieszczeniu,
czas na wykonywanie zadań, itd.) są takie same dla obu grup.
��Jedyną różnicą między tymi grupami, jaka występuje między pretestem i
posttestem - ale wiadomą tylko badaczowi - jest różnica w postaci
manipulacji eksperymentalnej.
��Zmiany w wynikach uczenia się każdej z grup określa się odejmując wyniki
pretestu od wyników posttestu. Jeśli w grupie eksperymentalnej wystąpiły
większe zmiany niż w grupie kontrolnej, to różnicę tę przypisuje się
manipulacji eksperymentalnej.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego