Wczesne dzieciństwo

Obejmuje okres od urodzenia do 3 roku życia

Wiek niemowlęcy – 1r ż

Wiek poniemowlęcy – 1-2r ż

W okresie niemowlęcym wyróżnia się 1 miesiąc jako okres przystosowawczy do życia w pozamacicznym środowisku. Tzw. stadium noworodka – dziecko przystosowuje się do zmiany temperatury, nowego sposobu oddychania, odżywiania i wydalania.

Odruchy

odruch babińskiego (unoszenie dużego palca przy podrażnieniu stopy)

odruch toniczno-szyjny (wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się kończyny po tej samej stronie, a kurczą po przeciwnej)

odruch Moro (unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała)

odruch chwytny (zaciskanie dłoni na przedmiocie i trzymanie tak, że można dziecko unieść w górę)

odruch marszu automatycznego

Rytm aktywności: snu i czuwania noworodka

Głęboki sen – noworodek regularnie oddycha, zamknięte oczy nie poruszają się – 8-9 h/dobę.

Sen lekki – szybkie ruchy gałek ocznych, nieregularny oddech – 8-9h

Drzemka – oczy półotwarte, opóźnione reakcje na bodźce.

Bierne czuwanie – otwarte i przytomne oczy, uwaga skupiona na bodźcach – 2-3h.

Aktywne czuwanie – reagowanie na bodźce, wyskoki poziom aktywności 1-4h.

Krzyk.

Rozwój lokomocji

3-4mc – w pozycji na plecach obraca się na bok i brzuch

5-6mc – przewraca się z brzucha na plecy, trzymane za rączki samo unosi się do postawy siedzącej

8mc – pełza do przodu, samodzielnie siada bez trzymania i podpory

9mc – raczkuje, wstaje samo, jeśli może się czegoś uchwycić

12mc – stawia pierwsze samodzielne kroki

Rozwój wokalizacji

0-8 tyg. - stadium odruchowego krzyku – krzyki, kichnięcia, prychnięcia, mała możliwość zmian dźwięków

8-20 tyg. – stadium gruchania i śmiechu – dźwięki w społecznej interakcji, krzyk mniej częsty i bardziej zróżnicowany, pojawia się śmiech

16-30 tyg. – stadium zabaw wokalnych – proste sylaby, dźwięki podobne do samogłosek i spółgłosek

25-50 tyg – stadium samonaśladującego gaworzenia – kombinacje samgłosek i spółgłosek, częściej gaworzy gdy jest samo

9-18 mc – stadium ekspresywnej mowy niezrozumiałej – zwiększony repertuar spółgłosek, wypowiedzi naśladują intonacje charakterystyczną dla wypowiedzi spełniających różne funkcje

Wczesne kontakty matki z dzieckiem nazwane są mianem konwersacjopodobnych. Poprzez nie dziecko odkrywa rytm komunikacyjny i otrzymuje materiał językowy niezbędny do uczenia się języka.

Jeżeli matka używa języka przede wszystkim do nazywania obiektów – czyli w sposób referencjalny – to dziecko również będzie na tym skupione. Jeżeli matka używa mowy do wyrażania emocji, częściej używa ono słów do określania relacji społecznych.

Inteligencja sensomotoryczna

0-1 mc – aktywność odruchowa

1-4 mc – pierwsze rozróżnienia

4-8 mc – odtwarzanie

8-12 mc – koordynacja schematów

12-18 mc – eksperymentowanie

18-24 mc - reprezentacja

Aktywność odruchowa

reakcje takie same wobec wszystkich przedmiotów, róg kocyka ssany z takim samym zapałem jak pierś matki.

dziecko jedynie ćwiczy odruchy – jest to niezbędny etap dla dalszego rozwoju struktur poznawczych.

Dokonywanie pierwszych rozróżnień

zachowania odruchowe podlegaj ą modyfikacjom, pojawiaj ą się nowe zachowania

ssanie kciuka, śledzenie wzrokiem poruszających się przedmiotów, zwracanie głowy w kierunku źródła dźwięku

Odtwarzanie interesujących zdarzeń

Zachowane dziecka skierowane na przedmioty i zdarzenia zewnętrznego świata.

Dziecko odtwarza zdarzenia, które wydają mu się ciekawe – np. chwyta i uderza by powtórzyć dźwięk.

Dziecko jest egocentryczne, widzi siebie jako przyczyn ę wszelkich zdarzeń .

Koordynacja schematów

Zaczyna przewidywać zdarzenia, wykazując zaczątki planowania.

Przedmioty nabierają cechy stałości – zaczyna szukać przedmiotów, które znikły z pola widzenia.

Zaczyna rozumieć, że inne obiekty w otoczeniu też mogą wykazywać aktywność, być przyczyną zdarzeń.

Zaczyna odróżniać środki od celów, używać środków do realizacji celów – np. odsunąć poduszkę, po to, by sięgnąć po leżącą za nią zabawkę.

Wykrywanie nowych sposobów

Zaczyna tworzyć nowe schematy do rozwiązywania nowych problemów.

Dziecko rozwija nowe sposoby realizacji celów raczej przez eksperymentowanie niż stosowanie nawykowych, utworzonych uprzednio schematów.

Jest całkowicie pochłonięte sprawdzaniem, jak przedmioty zachowują się w nowych sytuacjach.

Reprezentacje umysłowe

Dziecko zaczyna przechodzić z poziomu inteligencji sensomotorycznej, na poziom inteligencji przedstawieniowej – staje się zdolne do tworzenia reprezentacji.

Wpada na pomysł działania, wypróbowując czynności na poziomie reprezentacji (myśląc), a nie czynnie eksperymentując.

Dziecko przed podjęciem próby przewiduje jakie sposoby działania doprowadzą do niepowodzenia a jakie do sukcesu.

Rozwój zabawy

zabawy manipulacyjne – swobodne czynności podejmowane przez dziecko dla przyjemności – potrząsanie grzechotką, przenoszenie przedmiotów, wkładanie do pudełek itp.

zabawy konstrukcyjne – dziecko w sposób zaplanowany dąży do uzyskania jakiegoś wytworu i dostrzega rezultat działania (wieża z klocków, rysunek, zamek z piasku itp.)

zabawy symboliczne – zabawy w udawanie – udawane działania w odniesieniu do siebie (np. pije z pustej filiżanki), w odniesieniu do przedmiotów – np. udaje że klocek to słuchawka tel.)

Formy zabawy w udawanie

Udawanie substytucyjne – przyjęcie, że jakiś obiekt jest tym, czym naprawdę nie jest (klocek filiżanką)

Udawanie cechy – polega na traktowaniu obiektu jakby posiadał cechy, których w rzeczywistości nie posiada, np. udajemy że mamy mokre ubranie podczas gdy jest ono suche)

Udawanie istnienia – wyobrażanie sobie czegoś, czego nie ma. Obiektu, którego nie ma.

Średnie dzieciństwo

wiek przedszkolny

od 4 do 6r ż .

Rozwój fizyczny

1.W układzie nerwowym występuje dalsza mielinizacja włókien nerwowych

2.wzrost liczby synaps, połączeń między neuronami, 3.wzrost produkcji neuroprzekaźników

4.synchronizacja aktywności w różnych polach mózgu, koordynacja między płatami czołowymi a innymi częściami mózgu

5.zmiany w aktywności mózgu – do 5rż większą rolę odgrywają fale theta niż alfa, między 5 a 7 rż ich udział wyrównuje się

6.Doskonali się motoryka, dziecko przedszkolne swobodnie chodzi, biega, skacze, rzuca i chwyta piłką .

Zabawa symboliczna

Stanowi formę wyrażania się przed samym sobą jako jedyną publicznością. Nie ma w niej zamysłu komunikowania się z innymi.

W zabawie symbolicznej dziecko, niczym nie ograniczone tworzy symbole (niekiedy zupełnie unikatowe), które przedstawiają wszystko, czego zapragnie.

Późne dzieciństwo

Młodszy wiek szkolny - od 7 do 12r ż

Pomost między dzieciństwem a adolescencją .

Przekształcenie dotychczasowej aktywności dziecka z głównie spontanicznej i zdominowanej przez zabawę w system działań sterowanych przez stałe zadania, obowiązki i normy.

Trwałe wejście w nowe środowisko (szkoła) poza bezpośrednim wpływem rodziców, podlega programowi

Podjęcie nowej roli – ucznia

Dojrzałość szkolna

Aby sprostać oczekiwaniom szkolnym dziecko musi osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju.

Zwłaszcza dotyczy to – motoryki - precyzyjnych ruchów rąk i palców, pewnego ogólnego zasobu wiedzy o świecie, zdolności komunikacyjnych, zdolności do wykonania zaplanowanych zadań, uspołecznienia, dojrzałości emoconalnej – zdolności do rozstania z matką na czas pobytu w szkole.

Rozpoczęcie nauki może stać się kryzysowym zdarzeniem i mieć trwały wpływ na dalszy rozwój. Wymagania stawiane dziecku nie mogą przekraczać jego możliwości, muszą uwzględniać specyfikę jego rozwoju psychoruchowego. Dla wielu dzieci już od 1 klasy szkoła jest środowiskiem stresującym. Występuje wzrost zaburzeń wegetatywnych, obniżenie samopoczucia, związane z niedostatecznym poziomem osiągnięć szkolnych.

Rozwój może przebiegać nieharmonijnie, niektóre sprawności pojawiają się wcześniej, inne później – co utrudnia radzenie sobie w szkole,potrafi działać intencjonalnie.

Procesy poznawcze

Dzieci stają się bardziej systematyczne, elastyczne i mniej egocentryczne (dzięki zdolności do przyjmowania cudzej perspektywy)

Pamięć, do tej pory raczej mechaniczna, zaczyna przekształcać się w coraz bardziej logiczną. Dzieci stosują coraz więcej technik i sposobów zapamiętywania, porządkowania i kategoryzowania informacji. W coraz większym stopniu starają się zrozumieć treść, a nie dosłownie powtarzać materiał.

Rozwija się myślenie przyczynowo-skutkowe, zdolność do wewnętrznego odwracania czynności, oraz decentracja – umiejętność ujmowania cech rzeczywistości z różnych punktów widzenia i integrowanie ich w bardziej obiektywny, wielostronny obraz stanu rzeczy)

Poczucie kompetencji i sprawstwa

Podejmowane w tym okresie działania są treningiem sprawności i kompetencji dziecka (uczą radzenia sobie z przeszkodami i trudnościami), dyscypliny, są czynnikiem rozwoju samooceny, źródłem przyjemności, możliwości ekspresji.

Jest to czas ćwiczenia w zakresie wewnątrzsterowności, przy jednoczesnym uwzględnianiu obecności i celów innych osób. Nabywane są nawyki związane z pracą i obowiązkowością, zarówno w sytuacjach indywidualnego jak i zespołowego rozwiązywania zadań. Jest to czas identyfikacji z przyszłymi rolami zawodowymi.

Rozwój funkcji symbolicznych, opanowanie operacji umysłowych pozwala na tworzenie modelu działania, który obejmuje wyodrębnienie celów i środków działania. Rozwija się zdolność koordynacji różnych aspektów problemu, liczba możliwych rozwiązań.

Moralność

Model rozwoju moralnego Piageta.

Uważał on, że rozumowanie molarne jest sterowane przez czynnik wrodzony jak i środowiskowy.

Dwa rodzaje badań nad moralnością stosowane przez Piageta:

• Metoda badan naturalnych, obserwowanie dzieci podczas gry w kulki

• Metoda eksperymentalna polegająca na rozwiązywaniu przez dziecko dylematów moralnych

Cztery stadia rozwoju moralnego:

1. Brak moralności 2-4 r.ż., zabawy dziecięce nie maja reguł, dzieci kierują się w swoim postępowaniu potrzebami i ciekawością.

2. Stadium realizmu moralnego (realny- rzeczywisty, istniejący) 5-7/9 r.ż, dzieci traktują reguły w sposób bezwzględny. Dzieci nie zastanawiają się nad celami i słusznością reguł, nawet gdy nie rozumieją dlaczego dana reguła ma obowiązywać. Nie zmienia zasady gry nawet wówczas gdy zmiana uczyniłaby zabawę atrakcyjniejszą

• Heteronomiczny- narzucony z zewnątrz, moralność jest narzucona przez ludzi mających autorytet.

• Odpowiedzialność obiektywna- w ocenie zachowania jest brany pod uwagę wyłącznie jego skutek a nie intencje

• Immamentna sprawiedliwość- kara musi nastąpić po każdym naruszeniu reguł, nawet wówczas gdy nie zostało ono wykryte

3. Realizm moralny 8-11 r.ż. dzieci zaczynają rozumieć, że reguły są umowami, które stworzyli ludzie. Dzieci w tym stadium potrafią zmienić reguły zabawy, w ocenie biorą pod uwagę intencje.

4. W tym stadium dzieci są zdolne do tworzenia nowych reguł.

Model rozwoju moralnego Kohlberga:

Poziom I- przedkonwencjonalny

• Stadium 1- moralność heteronomiczna, wywodzącą się z autorytetu.

Dzieci, że ich uczucia podzielają inny- egocentryzm.

• Stadium 2 - indywidualizm- troska o siebie samego

Dzieci przestrzegają reguł i współpracują z innymi mając na uwadze to co mogą dostać w zamian.

Poziom II- konwencjonalny

• Stadium 3- konformizm interpersonalny- robię to za co jestem lubiany.

Zachowanie właściwe to takie, które większość ludzi uważa za właściwe.

• Stadium 4 – prawo i porządek.

Potrzeby jednostki nie są ważniejsze niż utrzymanie porządku społecznego

Poziom III – pokonwencjonalny

• Stadium 5- społeczny kontrakt- prawa człowieka są ważniejsze do innych.

Nie każdy podziela nasze poglądy, ale rozumiemy, że każdy ma takie samo prawo do istnienia. Moralność opiera się na obronie indywidualnych praw człowieka. Zachowanie, które szkodzi społeczności, jest złe, nawet jeśli nie jest nielegalne.

przejście od sterowania społecznego do wewnętrznego

• Stadium 6 – uniwersalne zasady etyczne, moralność jest sprawą własnego sumienia. Ludzie spostrzegają zasady molarne z perspektywy własnych zasad. Wierzą, że każdy ma swoją wartość i powinien być szanowany bez względu na poglądy.