Anna Cis

Izabela Kobiela

ZEWiWP, rok I (SN)

Grupa I

Koncepcja wychowania funkcjonalnego E. Claparede

1. Przedstawienie postaci

   Edouard Claparede (1872 – 1949), profesor Uniwersytetu Genewskiego, jeden z założycieli instytutu imienia J. J. Rousseau w Genewie. Od 1902 r. wydawał pismo „Archives de Psychologie”.
   Przedstawiciel psychologii empirycznej badał różne przejawy psychiki dzieci, w tym spostrzeganie, myślenie, zainteresowania i zabawę. Dużo uwagi poświęcał zastosowaniom psychologii do praktyki pedagogicznej, szczególnie w procesach uczenia się, pracy, kształcenia woli i charakteru oraz zabawy. Był jednym z autorów psychologii funkcjonalnej oraz koncepcji „szkoły na miarę dziecka”. Poza psychologią i pedagogiką Claparede żywo zajmował się również biologią, historią wychowania, językoznawstwem i politologią.

   Główne prace:

   Psychologia dziecka i pedagogika eksperymentalna (1905, wydanie polskie 1927),

   Poradnictwo zawodowe. Zadania i metody(1924, 1936/37),

   Szkoła na miarę (1921, wydanie polskie 1928),

   Wychowanie funkcjonalne (1931, wydanie polskie 1933),

   Jak rozpoznawać uzdolnienia uczniów (1934)

   Oprócz tych książek Claparede był autorem wielu rozpraw i artykułów naukowych tłumaczonych na wiele języków obcych.

2. Wychowanie funkcjonalne – próba wyjaśnienia pojęcia

   Wychowanie funkcjonalne to takie wychowanie, które zmierza do rozwijania procesów psychicznych, rozpatrując je nie jako istniejące niezależnie, ale pod kątem widzenia ich znaczenia biologicznego, ich roli, ich użyteczności dla działania obecnego lub przyszłego, dla życia. Wychowanie Funkcjonalne to takie , które uważa potrzebę dziecka, jego dążność do osiągnięcia jakiegoś celu, za dźwignię działania jakie się chce w nim wywołać.

   W wychowaniu funkcjonalnym "pamięć, wyobraźnia i rozum stanowią swoiste narzędzia działania, których zadaniem jest odpowiadać na potrzeby chwili. Dla pobudzenia ich wystarczy wzbudzić potrzebę, z której wynikają i która jest ich racją bytu. Gdy się chce, aby dziecko uważało, błędem byłoby mniemanie, że (...) wystarczy powiedzieć: Uważaj!. Ażeby dziecko uważało, trzeba w nim wywołać potrzebę uważania; trzeba wywołać w jego umyśle zagadnienie, które by ono miało ochotę rozwiązać. Wtedy jego uwaga sama się rozbudzi i utrzyma tak długo, jak długo trwać będzie ta potrzeba. Wówczas nie będą potrzebne ani groźby, ani obietnice, ani kary, ani nagrody; te pobudki zewnętrzne zostaną zastąpione przez pobudki wewnętrzne, nieskończenie potężniejsze, a z punktu widzenia wychowawczego zdrowsze, zgodniejsze z rozwojem racjonalnym i moralnym osobowości".

3. Cechy wychowania funkcjonalnego

Claparede stworzył nawet listę konstytutywnych cech wychowania funkcjonalnego. Znalazło się na niej m. in. stwierdzenie, że szkoła tradycyjna - poza nielicznymi wyjątkami - uświęca wiele herezji fizjologicznych, psychologicznych i biologicznych, wskutek czego zabija u uczniów zamiłowanie do pracy i "rzuca cień na lata dziecinne". Tymczasem w myśl funkcjonalnej koncepcji wychowania szkoła powinna uczynić ucznia ośrodkiem programów i metod kształcenia,powinna wywoływać miłość do pracy, powinna być dla dziecka środowiskiem radosnym, w którym pracowałoby ono z entuzjazmem,zaś głównym czynnikiem wychowania powinien być nie strach przed karą ani pragnienie nagrody, lecz zainteresowanie. Według zaleceń Claparede`a szkoła musi chronić okres dzieciństwa oraz szanować jego charakterystyczne właściwości, a wychowanie powinno dążyć bardziej do rozwijania funkcji intelektualnych i moralnych niż do zapełniania głowy mnóstwem wiadomości, które pozostają w pamięci jako ciała obce, bez związku z życiem. W idei wychowania funkcjonalnego nauczyciel nie może być osobą wszystkowiedzącą, obowiązaną głównie do wypełniania umysłu ucznia wiadomościami. Powinien on natomiast pobudzać u uczniów zainteresowania. Dlatego, zdaniem Clapareda` a, w kształceniu nauczycieli główny nacisk trzeba położyć na ich psychologiczne przygotowanie do zawodu, a jego zaletą powinien być entuzjazm a nie erudycja. Ideałem funkcjonalnego wychowania jest "szkoła na miarę dziecka",która powinna być czynna tzn. pobudzać czynność dziecka która by liczyła się z indywidualnymi uzdolnieniami uczniów, która powinna być bardziej laboratorium niż audytorium. W tym celu może ona robić użytek z zabawy, która pobudza do najwyższego stopnia czynność dziecka. Dzieciom uzdolnionym należy więc stwarzać w szkole warunki sprzyjające rozwojowi tych uzdolnień. Zaś system tradycyjnych egzaminów należy zastąpić przez oceny obejmujące całoroczny przebieg oraz wyniki pracy uczniów. Nie wszystkie z przytoczonych wyżej zaleceń wytrzymują twardą szkołę życia po upływie niemal 80 lat od czasu, kiedy Claparede je formułował. Aktualne pozostały głównie te, które dotyczą pobudzania uczniów do aktywności, wdrażania ich do samodzielnego myślenia i działania, indywidualizowania działalności dydaktyczno-wychowawczej oraz otaczania specjalną opieką dzieci utalentowanych.

4. Podsumowanie

Koncepcja funkcjonalna nie wymaga pozostawiania dziecka jego wrodzonym zainteresowaniom, a chodzi w niej o to żeby wyzyskać jego zainteresowania nawiązywać do jego zainteresowań, to znaczy do jego życia, i właśnie to jest tym czego należy pragnąć nauczyć dziecko (w myśl tej koncepcji).

4. Aktywizacja

Prośba o wzięcie udziału zabawie mającej na celu powtórzenie i zapamiętanie prezentowanych treści

Bibliografia:

1. Claparede E., „ Szkoła na miarę”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2006

2. Claparede E., „Wychowanie funkcjonalne”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2006

3. Kupisiewicz Cz., „Poczet wybitnych nauczycieli – E. Claparede”, Głos Nauczycielski 2006, nr38

4. Domański C., „Mistrz z Genewy”, Charaktery