Jil McMinn " Pomóż dziecku z ... ZABURZENIAMI MOWY I KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ"
Czym sa zaburzenia mowy i komunikacji językowej.
„ zaburzenie rozwojowe charakteryzujące się późnym pojawieniem się i\lub powolnym rozwojem rozumienia i produkcji językowej u dzieci, które nie wykazują innych problemów poznawczych, emocjonalnych ani fizycznych”
Zaburzenie jest dość poważne ponieważ jego skutki są rozległe i zakłóca ono komunikacje oraz proces uczenia się. Nie wszystkie dzieci z zaburzeniami mowy i komunikacji językowej uczęszczają do specjalistycznych szkół i przedszkoli. Praca z dziećmi z owymi problemami to duże wyzwanie a także wiele inspiracji. By odmienić ich problemy potrzeba wiele entuzjazmu, cierpliwości, elastyczności, oraz wiele ciekawych pomysłów.
Potrzebne dzieciny dla przyszłych nauczycieli, którzy chcą pomóc dziecią z zaburzeniami mowy i komunikacji językowej:
- produkcja językowa: mowa, słownictwo, gramatyka
- recepcja językowa :słuchanie, wykonywanie poleceń, pamięć
- społeczne zastosowanie języka: zachowanie
- zaburzenia koordynacji
Zaburzenia mowy i komunikacji językowej( mogą wiązać się z szerokim spektrum problemów)
Produkcja językowa. Trudności z :
Wyraźną i zrozumiałą mową
Poprawnością gramatyczną
Logiką i płynnością wypowiedzi
Nauką słownictwa
Recepcja językowa. Trudności z
Wykonywaniem prostych poleceń
Pamięcią
Rozumieniem
Społeczne zastosowanie języka ( trudności semantyczno-pragmatyczne, zespół Aspergera) trudności z
Porozumiewanie się z innymi
Rozpoznawaniem i respektowaniem społecznych kodów i przyjętych wzorców zachowań.
Gier i zabaw utrzymanych w szybkim tempie.
Dosłownym rozumieniem i zastosowaniem języka
Zachowanie (problemy behawioralno-emocjonalne, ADHD)
Niedopuszczalne zachowanie
Trudności ze skupieniem uwagi oraz ze słuchaniem
Zaburzenia koordynacji ( dyspraksa)
Ruchem i równowagą ciała
Zdolnościami manualnymi
Organizacją i planowaniem
Zaburzenia integracji sensorycznej
Wzrokowe : problemy ze śledzeniem wzrokiem, przenoszeniem wzroku oraz interpretacją wzrokową
Słuchowe: trudności z lokalizacją, identyfikacją i rozróżnianiem dźwięku.
Smakowe i zapachowe : nadmierna lub niedostateczna reakcja na konkretne bodźce smakowe i zapachowe, co powoduje znaczne ograniczenia w diecie oraz niechęć do zajęć praktycznych
Dotykowe: nadmierna lub niedostateczna reakcja na dotyk, niechęć do obcinania włosów lub paznokci, brak świadomości,
Przedsionkowe i proprioceptywne trudności z utrzymaniem równowagi i świadomością własnego ciała.
Produkcja językowa
Mowa i słownictwo
Dzieci z trudnościami w produkcji językowej może być im trudno zrozumieć
Mogą:
Mówić niejasno i przekręcać słowa
Mówić zbyt głośno lub zbyt cicho , zbyt szybko lub zbyt wolno, niewiele lub wcale.
Używać niewielu słów, nadmiaru gestów
Omijać słowa lub wymyślać nowe
Mieszać lub nadużywać sylab w obrębie słów
Mieszać zaimki i czasy
Mieć kłopoty z przypominaniem sobie pewnych słów i w konsekwencji nie mówić nic
Zupełnie nie rozumieć reguł konwersacyjnych
Nie być zdolne do łączenia myśli za pomocą języka
Odpowiadać w nieoczekiwany sposób na skutek dosłownej interpretacji słów
Nie rozumieć zasad i kodów społecznych
Mowa
Dzieci z tymi problemami bardzo ciężko jest zrozumieć. Mogą u nich wystąpić w również trudności związane ze struktura języka, w późniejszym czasie mogą u nich także pojawić się kłopoty z czytaniem i pisaniem określane jako dysleksja.
Dzieciom tym potrzeba konkretnego programu terapii, który umożliwi im nauczanie, jak artykułować dźwięki mowy. Logopedzi uczą naraz par głosek , gdzie jeden z nich jest dźwięczny drugi zaś bezdźwięczny. , następnie w sylabach otwartych , a następnie w połączeniu z końcową spółgłoską. Brzmi dość prosto, ale w rzeczywistości jest to bardzo ciężka praca. Same z siebie nie wiedzą jak dokładnie układać usta i co robić z językiem. Należy wiele pracy poświęcać oraz nie jednokrotnie powtarzać czynności.
Zdarza się sytuacja kiedy dziecko mówi dość niezrozumiale, nie należy prosić go o ponowne powtórzenie danego słowa można zastąpić to w inny sposób :
czy możesz mi to pokazać
Czy możesz to narysować
Dzieci czy pomożecie wiecie co powiedział tomek , ( inne dzieci komunikujące się prawie tym samym językiem są szybciej w stanie odgadnąć co danemu dziecku chodziło)
Niezależnie od rezultatu należy zawsze chwalić dziecko. Staje się wtedy bardziej otwarte i skore do dalszego ćwiczenia.
Słownictwo
Wiele nawet starszych uczniów nie jest w stanie opanować nowego słownictwa. W celu należy pod czas prowadzenia lekcji przedstawiać różnego rodzaju rekwizyty, dzieci widząc dany przedmiot powtarzają kilkakrotnie jego nazwę . Dotykają je . Jeżeli jest problem z rekwizytami można zabrać rysunki obrazy. Zadania z czytania i pisania można zapanować w sposób uwzględniający dane słownictwo.
- należy staranie przemyśleć kluczowe słowa z danej dziedziny
- zanim nowe wyrazy pojawią się na lekcji należy uprzednio je zaprezentować
- słownictwo należy ćwiczyć krótko ale często
- zwracajmy dzieciom uwagę , jeżeli dane słowo występuje w innym kontekście
- poprośmy dzieci by wypisywały one o rzeczach które są gładkie, szorstkie, ciepłe , zimne itp.
- warto wprowadzić słowo lub słowa tygodnia
- ćwiczymy z dziećmi wyobraźnie. Opowiadamy dzieciom historyjkę, następnie ukazujemy kolejno obrazki. Na wskazaną rzecz dzieci uczą się nowych słów.
Słownictwo – starsze dzieci powinny poszerzać słownictwo poprzez naukę antonimów, synonimów, słowotwórstwa, skojarzeń i wieloznaczności.
Recepcja językowa
Dzieci z zaburzeniami recepcji miewają trudności z rozumieniem nawet najprostszych wypowiedzi. Unikają kontaktu wzrokowego. Często zajęte czym innym ignorują nasze polecenie. To tylko dlatego że nie rozumieją co my do nich mówimy. Często patrząc na nas uśmiechają się , chichoczą, płaczą, itd. Ale nie podejmują żadnych dalszych rozwiązań.
Słuchanie i rozumienie.
Jeżeli u dziecka widzimy lub podejrzewamy pewne trudności :
- powtarzajmy , dzieląc wypowiedź na kawałki.
- upraszczajmy wypowiedzi używając innych słów.
- prośmy ucznia by powtarzał naszą wypowiedź nawet własnymi słowami
- dajmy mu więcej czasu na przemyślenie
Co więcej
- należy zwracać uwagę na miejsce danego ucznia w klasie. Powinni siedzieć w zasięgu wzroku nauczyciela a nie w oddali.
- zapisujmy polecenie na kartce, jeżeli dziecko czegoś nie zrozumiało, musimy je uświadomić by nie bało się poprosić o pomoc czy w danym momencie spytać o coś.
Słuchanie
Dzieci uczące się muszą opanować słuchanie ze zrozumieniem, jednak często z tym maja problemy.
Część z nich nie wykształciła jeszcze dojrzałych mechanizmów kontroli uwagi, kiedy muszą słuchać z przymusu nie potrafią w odpowiedni sposób przedstawić odpowiednie monitorowane dźwięki.
Skale rozwoju językowego
Etap 1 od 0-1 roku.
Dziecko potrafi zwracać przelotna uwagę , ale każde nowe zdarzenie rozprasza je. Język przeszkadza w skupieniu uwagi.
Etap 2 od 1-2 lata
Dziecko może skupić się na wybranym przez siebie zajęciu, ale nie toleruje ingerencji a szczególnie werbalnej. Brak podzielności uwagi. Dziecko musi zignorować pozostałe bodźce by skupić się na jednej wybranej czynności.
Etap 3 2-3 lata
Uwaga wciąż nie jest podzielna. Dziecko musi skupić się na czynności wybranej przez rodziców, jednak sprawia mu to nadal wiele trudności.
Etap 4 3-4lat
Uwaga nadal nie jest podzielna jednak dziecku jest łatwiej ją kontrolować.
Dziecku pomagają werbalne polecenia dorosłych
Etap 5 4-5 lat
Dziecko potrafi skupić swoją uwagę, jednak na krótko
Dziecko potrafi wysłuchać dorosłych nie przerywając w danym momencie swojej wykonującej czynności
Etap 6 5-6 lat
Dziecko potrafi kontrolować i utrzymać uwagę na dłuższy czas. Dziecko internalizuje język.
Język w domu
- Rozmowy dotyczą „tu i teraz” umiejętność wyciągania wniosków bywa rzadko potrzebna
- komunikacja jest bardziej nieformalna, każdy z uczestników rodziny wypowiada się kiedy chce,.
- komunikacja odbywa się w niewielkiej grupie.
- dom jest dość hałaśliwym miejscem gdzie dzieci mogłyby nie wykształcić umiejętności słuchania ze zrozumienie
- język może być wspomagany wizualnie np. poprzez oglądanie telewizji.
Język w szkole
- tematy dotyczą bardziej przyszłości i przeszłości, wymagane są umiejętności wyciągania wniosków
- komunikacja formalna
- komunikacja odbywa się w większej grupie.
- dzieci mogą się nie identyfikować.
- wskazówki wizualne są bardzo rzadkie.
- czasu niewiele a materiały bardzo dużo do przerobienia
Długotrwałe słuchanie wymaga odpowiedzi.
Problemy ze słuchem . trudności z przetwarzaniem dźwięku. Problemy z pamięcią, niepokój lub stres. ADHD.
Właściwe słuchanie pomaga:
- w nauce
- w nawiązywaniu przyjaźni i byciu przyjacielem.
Umiejętności właściwego słuchania można podzielić na kilka umiejętności składowych
-właściwe siedzenie
- właściwe patrzenie
- właściwe myślenie
- czekanie na swoja kolej
Pamięć
By ćwiczyć pamięć dziecka należy wiele czasu mu poświęcić. Jest wiele ćwiczeń, które ułatwiają zapamiętywanie. Nie zawsze pomagają, ale należy wtedy szukać kolejnej zabawy by nie zniechęcać dziecko. Należy pamiętać również o odpowiedniej atmosferze i przede wszystkim ciszy.
(przykładowa zabawa na pamięć)
Dzieciom najwięcej problemy chyba sprawia odnalezienia odpowiedniego słowa. Nawet dorosłym zdarza się mieć dane słowo na końcu języka. Dzieci z tymi zaburzeniami zmagają się co dnia. Można więc spróbować:
-podpowiedzieć pierwszą głoskę
- podpowiadając opisując wielkość danego przedmiotu
- podpowiadając o czymś co jest podobne
Dzieci powinny ćwiczyć w różnych sposobach definiowania przedmiotów:
- kategorie (pomarańcz- owoc, autobus- pojazd)
- funkcja (pomarańcz – do jedzenia, autobus- do jeżdżenia na wycieczki
- cechy ( pomarańcz – okrągła, pomarszczona; autobus- dużo kół, wiele okien
- lokalizacja( pomarańcz – koszyk, warzywniak; autobus – przystanek
- synonim ( pomarańcz – nektarynka, autobus-autokar)
Społeczne zastosowanie zdolności językowych oraz zachowanie
Wiele dzieci cierpiących na zaburzenia komunikacyjne nie jest w stanie zrozumieć mowy potocznej posługującą się przez rówieśników. Mogą być bardzo samotne, i być ofiarami częstych prześladowań i drwin.
Uczniowie z pragmatycznymi zdolnościami językowymi mogą być
- „ wyłączeni” pod czas trwających zajęć
- być niespokojni, wiercić się
- mieć problemy z wykonywaniem poleceń
- odpowiadając w dziwny sposób wykorzystując bardzo dziwne słownictwo
- być niedojrzali społecznie i mieć problemy z koordynacją
- często być sami
Zachowanie
W każdej szkole należy pamiętać :
- jasne zasady i praktyki utrzymane w klimacie wzajemnego szacunku
- jasny system nagród i kar
- atrakcyjne dobrze zorganizowane otoczenie
Zaburzenia koordynacji
Podobnie jak zaburzenia mowy i języka , zaburzenia koordynacji obejmują szereg różnych problemów:
-kierunek
- wstyd
-percepcja wzrokowa
-pamięć, słuchanie
- artykulacje, zdolności motoryczne
-planowanie
-emocje
- inteligencja
-zaburzenia dotyku
Mała motoryka
Niektóre dzieci maja problemy z małą motoryką i potrzebują większej ilości ćwiczeń w wycinaniu, wyklejaniu itp. Zachęcajmy uczniów do codziennych, krótkich ćwiczeń sprawności palców. Warto zademonstrować różne techniki gimnastyki dłoni.
Program szkolny
Mowa
Dziecko może być trudno zrozumieć , gdy:
- włącza się w dyskusję klasową lub grupową
- odpowiada na pytania
- zadaje pytania
- odczytuje swoją pracę lub inne teksty
- literuje wyrazy
Słownictwo
- rozumienie
- zapamiętywanie
- pisownia
-rozpoznawanie i użycie konkretnych słów
Gramatyka
Dziecko może pomijać słowa lub fragmenty słów , zamienić kolejność słów czy zdań, gdy :
- włącza się w dyskusję klasową lub grupową
- odpowiada na pytania
- zadaj pytania
- czyta na głos
- literuje wyrazy
- Robi notatki
Słuchanie i rozumienie
Niektórym dzieciom ogromną trudność sprawia:
- skupianie się na początku lekcji
- przetwarzanie, rozumienie i zapamiętywanie informacji podawanych na lekcjach
- wykonywanie poleceń w trakcie trwania lekcji
Pamięć
Trudności te mogą być związane z :
- sekwencjami pokoleń
- konkretnym słownictwem lub faktami
- przypominaniem sobie informacji.
Społeczne zastosowanie języka
Niektórym dzieciom może sprawić trudność:
- rozumienie i zapamiętywanie zasad obowiązujących na poszczególnych lekcjach
- Nawiązywanie porozumienia i właściwe odnoszenie się do innych osób w klasie
- zapamiętywanie i stosowanie zasad konwersacji oraz zasad braniu udziału w lekcjach .
Koordynacja
Niektórym dzieciom sprawiać będzie :
- rysowanie diagramów , rysunków, przepisywanie i rysowanie z tablicy
- prawidłowe przepisywanie liczb i słów.
- używanie przyborów szkolnych takich jak nożyczki, klej gumka do zmazywania.
- odróżnienie prawej od lewej strony
- decydowanie jakie przedmioty w danej chwili będą im potrzebne
- przestrzeganie kolejności danych czynności
- identyfikacja podobnych słów.