14.Scharakteryzuj istotę i przyczyny powstawania różnic trwałych i przejściowych w podatku odroczonym.
Podatek odroczony jest to pozycja księgowa oznaczająca aktywo lub pasywo w bilansie powstające w wyniku różnic między zasadami księgowymi i podatkowymi. Zależnie od zastosowanych standardów rachunkowości, podatek odroczony wynika z:
Przejściowych różnic między księgową i podatkową wartością aktywów lub pasywów w bilansie (podejście bilansowe – zgodne z Polską Ustawą o Rachunkowości), lub
Różnych momentów rozpoznawania zysków i strat w sprawozdaniach finansowych tworzonych dla potrzeb księgowych i podatkowych (podejście wynikowe)
Należy zaznaczyć, że oba powyższe podejścia powinny dać taki sam rezultat, czyli wyznaczyć takie samo aktywo bądź pasywo podatkowe. Identyfikują one bowiem te same różnice przejściowe z tytułu podatku, a jedyną różnicą jest sposób ich wyznaczenia.
Podatek odroczony umożliwia utrzymanie zasady adekwatności kosztów do przychodów.
Zgodnie z tą zasadą efekt podatkowy transakcji powinien być wykazany w sprawozdaniu finansowym w tym samym okresie, w którym została ujęta dana transakcja. W rzeczywistości jednak, z powodu rozbieżności przepisów podatkowych i zasad księgowych, rzeczywisty obowiązek podatkowy powstaje często w innym okresie niż ten, w którym transakcja ujmowana jest z księgowego punktu widzenia. Podatek odroczony pozwala na pogodzenie tych rozbieżności, umożliwiając wykazanie w sprawozdaniu zarówno rzeczywistych zobowiązań podatkowych, jak i modyfikację obciążenia podatkowego w sprawozdaniu finansowym tak, aby zachowana była zasada adekwatności kosztów do przychodów.
Odroczony podatek dochodowy powstaje jedynie w przypadku tak zwanych różnic przejściowych, które w przyszłości zostaną zrealizowane – w długiej perspektywie efekt podatkowy i księgowy transakcji będzie taki sam. Różnice przejściowe dzieli się na dodatnie i ujemne.
Istnieją jednak transakcje w przypadku których powstaje tak zwana różnica trwała. Najpowszechniejsze z nich to koszty niepodatkowe, czyli takie które zgodnie z przepisami podatkowymi nie mogą być zakwalifikowane jako koszt. Różnice wywoływane przez takie koszty są trwałe, gdyż pomimo iż koszt ten obniży zysk księgowy, nigdy nie obniży on zysku z punktu widzenia podatkowego. W przypadku takich różnic podatek odroczony nie powstaje. Przedsiębiorstwo księguje koszt, który nie ma jednak wpływu na zobowiązanie podatkowe i nigdy nie będzie miał, dlatego też nie ma tu zastosowania zasada adekwatności kosztów do przychodów.
Przyczyny powstawania dodatnich różnic przejściowych:
- stosowanie niższych stawek amortyzacyjnych dla celów bilansowych niż podatkowych,
- zarachowanie należnych, a nie otrzymanych odsetek z różnych tytułów,
- zarachowanie niezrealizowanych różnic kursowych,
- ujęcie przychodów w związku z wyceną bilansową inwestycji.
Do najczęściej występujących dodatnich różnic przejściowych zalicza się:
dodatnie różnice kursowe, naliczone przy wycenie bilansowej środków pieniężnych i rozrachunków zagranicznych w walutach obcych,
naliczone, lecz jeszcze nieotrzymane odsetki od należności z tytułu dostaw i usług; w księgach wykazywane są one na zasadzie memoriałowej, natomiast do celów podatkowych przyjmuje się te odsetki jako faktycznie otrzymane kasowo,
naliczone, lecz jeszcze nie otrzymane odsetki od udzielonych pożyczek (zasada jak wyżej)
amortyzacja przyspieszona - to znaczy wtedy, gdy środek amortyzuje się przy zastosowaniu efektywnie wyższej stawki amortyzacji dla celów podatkowych niż bilansowych,
koszty remontów i innych wydatków rozliczanych w czasie, które uwzględniono w podstawie opodatkowania w momencie ich poniesienia.
Przyczyny powstawania ujemnych różnic przejściowych:
- zastosowanie niższych stawek amortyzacyjnych dla celów podatkowych niż dla celów bilansowych,
- zarachowanie w ciężar kosztów dla celów bilansowych niewypłaconych osobom fizycznym na dzień bilansowy wynagrodzeń, o których mowa w art. 41 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a stanowiących dla celów podatkowych koszt uzyskania przychodu pod datą wypłaty świadczenia,
- ujęcie ujemnych różnic kursowych dotyczących składników bilansowych wyrażonych w walutach obcych,
- zarachowanie odsetek od kredytów i pożyczek, płatnych w następnym roku bilansowym lub w dalszych okresach, utworzenie w ciężar kosztów różnego rodzaju rezerw, które są uznawane jako koszty uzyskania przychodu pod datą ich realizacji,
- straty podatkowe możliwe do odliczenia w przyszłości w związku z uprawdopodobnionym wypracowaniem w najbliższych okresach.
Do typowych ujemnych różnic przejściowych zalicza się:
naliczone, lecz jeszcze nie zapłacone, odsetki od zobowiązań z tytułu dostaw i usług nie płaconych w terminie,
naliczone ujemne różnice kursowe powstałe przy wycenie bilansowej środków pieniężnych i rozrachunków zagranicznych w walutach obcych,
naliczone wynagrodzenia z tytułu umów zlecenia i umów o dzieło niewypłacone do dnia bilansowego, wynagrodzenia z tytułu umów o pracę, które nie zostały w terminie postawione do dyspozycji pracownikom,
naliczone, lecz jeszcze niezapłacone, odsetki od zaciągniętych pożyczek,
amortyzacja spowolniona - to znaczy wtedy, gdy środek amortyzuje się przy zastosowaniu efektywnie niższej stawki amortyzacji dla celów podatkowych niż bilansowych,
odpisy aktualizacyjne z tytułu utraty wartości poszczególnych składników aktywów jeśli w przyszłości będzie możliwe uznanie ich jako koszty podatkowe,
wycena bilansowa aktywów finansowych w wartości rynkowej niższej niż ich cena nabycia,
utworzenie rezerwy na pewne lub prawdopodobne straty z operacji w toku,
utworzenie rezerw na naprawy gwarancyjne, zwroty, świadczenia pracownicze (nagrody jubileuszowe, odprawy emerytalne rentowe, rezerwy urlopowe) w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres