Specjalność gospodarka samorządowa

1.Struktura budżetu JST

Budżet  - stanowi podstawę prowadzonej gospodarki finansowej gminy, powiatu, województwa. Jest uchwalany na rok kalendarzowy. Dochodami gminy są: podatki, opłaty i inne wpływy określone w odrębnych ustawach jako dochody gminy, dochody z majątku gminy, subwencja ogólna z budżetu państwa. Dochodami gminy mogą być także: dotacje celowe na realizację zadań zleconych oraz na dofinansowanie zadań własnych, wpływy z samoopodatkowania mieszkańców, spadki, zapisy i darowizny.

Jednostki samorządu terytorialnego - gmina, powiat, województwo samorządowe. Jednostki samorządu  terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących (rada gminy, powiatu, sejmik województwa) i wykonawczych (wójt, zarząd powiatu, zarząd województwa). Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

Budżety jednostek samorządu terytorialnego obejmują:

1. dochody i wydatki oraz przychody i rozchody danej jednostki;

2. przychody i wydatki:

1. zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych;

2. funduszy docelowych jednostek samorządu terytorialnego.

GMINA

Dochody budżetu gminy planuje się i uchwala w podziale według ważniejszych źródeł, natomiast wydatki - w układzie klasyfikacji budżetowej. Budżet gminy opracowywany jest i wykonywany zgodnie z zasadami obowiązującymi budżet państwa.

Kontrolę wykonania budżetu sprawuje rada gminy, natomiast zarząd gminy opracowuje roczne sprawozdanie z wykonania budżetu, na podstawie którego rada gminy podejmuje decyzję o udzieleniu absolutorium zarządowi.

Zadania własne gmin realizowane są przez gminy we własnym zakresie, na własną odpowiedzialność i w ramach własnych możliwości finansowych (stanowią stronę wydatkową budżetu gminy).

Do najważniejszych zadań własnych obligatoryjnych należą:

1. zadania w zakresie infrastruktury technicznej,

- zarządzanie mieniem komunalnym, - budowanie, modernizacja i utrzymanie dróg lokalnych,

2. Zadania w zakresie infrastruktury społecznej:

- zakładanie i kierowanie działalnością przedszkoli, - zakładanie i utrzymywanie bibliotek publicznych, - prowadzenie targowisk, - prowadzenie i utrzymanie szkół podstawowych

3. Zadania w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego:

- wyposażenie ulic w tablice z nazwami, - zapewnienie strażom pożarnym pomieszczeń i środków,

4. Zadania w zakresie ładu przestrzennego i ekologicznego:

- zapewnienie warunków niezbędnych do ochrony środowiska przed odpadami oraz utrzymanie porządku i czystości, - sporządzanie projektów założeń do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,

Do zadań zleconych gminom należy między innymi:

- przejmowanie w zarząd nieruchomości stanowiących zabytki,

- udzielanie zasiłków w ramach pomocy społecznej,

• prowadzenie spraw administracyjnych z zakresu administracji rządowej np.:

ewidencja ludności, sporządzanie aktów stanu cywilnego.

Dochodami gminy są udziały w dochodach budżetu państwa oraz dochody własne.

Dochodami wynikającymi z udziału w dochodach budżetu państwa są:

I Dochody podatkowe: II Dochody niepodatkowe:

Do grup dochodów własnych należą dochody podatkowe i dochody niepodatkowe.

I. Dochody podatkowe:

- rolnego, - leśnego, - od nieruchomości, - od środków transportowych,

- od spadków i darowizn, - od posiadania psów,

II. Dochody niepodatkowe:

- skarbowe, - targowe, - miejscowej, spadki, zapisy, darowizny,

Oprócz wymienionych dochodów, gmina może również zwiększyć stronę dochodową budżetu poprzez zaciąganie kredytów oraz emisję obligacji.

Gmina może zaciągać kredyty na:

- pokrycie występujących w ciągu roku niedoboru budżetowego,

- finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach gmin.

2.Pojęcie rozwoju społecznego i gospodarczego

Rozwój społeczny to ukierunkowany proces społeczny w wyniku którego następuje ciągły wzrost pewnych istotnych zmiennych. W przypadku jeżeli jest to wzrost niekorzystnych zmian z punktu widzenia społeczeństwa czy społeczności, taki rozwój określa się mianem regresu społecznego, jeżeli jest to korzystny dla danego społeczeństwa czy społeczności ciąg zmian, to określa się taki rozwój jako postęp społeczny

Rozwojem gospodarczym nazywamy proces, na który składa się długofalowy, ilościowy i jakościowy wzrost zamożności społeczeństwa przejawiający się w poprawie materialnych i niematerialnych warunków życia ludzi tzn. warunków wyżywienia, mieszkaniowych, dostępności do jakościowo coraz lepszych usług oświatowych, medycznych, kulturalnych itp.

3.Znaczenie Funduszy Strukturalnych w podnoszeniu jakości życia - aktywizacji społeczno -gospodarczej

Fundusze Strukturalne - fundusze strukturalne to środki finansowe, które Unia Europejska przeznacza na realizację konkretnych projektów w krajach członkowskich. Wyróżniane są cztery rodzaje funduszy strukturalnych, z których każdy finansuje ściśle określone typy projektów:

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - finansuje projekty infrastrukturalne, doradcze i inwestycyjne przedsiębiorstw, projekty dla instytucji wspierających firmy (np. funduszy poręczeniowych) itd.

Europejski Fundusz Społeczny - dzięki niemu realizowane są między innymi projekty szkoleniowe dla przedsiębiorstw. Wiele projektów finansowanych z tego funduszu dotyczy także osób bezrobotnych

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, Sekcja Orientacji - umożliwia realizację między innymi projektów inwestycyjnych w zakładach przemysłu rolno - spożywczego oraz gospodarstwach rolnych

Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa - wspiera projekty w sektorze rybołówstwa, w tym w przedsiębiorstwach zajmujących się przetwórstwem rybnym. Polska otrzyma pieniądze pochodzące z każdego z wyżej wymienionych funduszy strukturalnych. Oznacza to, że od roku 2004 w naszym kraju będą mogły być realizowane różnego rodzaju projekty zgodne z zakresem działania poszczególnych funduszy strukturalnych.

4. Fundusz Spójności jako instrument polityki spójności terytorialnej

Fundusze Strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE. Polityka Strukturalna i Fundusze mają pomóc władzom centralnym i regionalnym słabiej rozwiniętych regionów w rozwiązaniu ich najważniejszych problemów gospodarczych.

Obecnie funkcjonują cztery Fundusze Strukturalne:

- EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY - EFS

- EUROPEJSKI FUNDUSZ ORIENTACJI I GWARANCJI ROLNEJ - EAGGF ------- - EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO - ERDF

- FINANSOWY INSTRUMENT ORIENTACJI RYBOŁÓWSTWA - FIFG
-FUNDUSZ SPÓJNOŚCI

Fundusz Spójności (Cohesion Found) - wspiera inwestycje w infrastrukturę transportową oraz przedsięwzięcia służące ochronie środowiska) Fundusz Spójności został utworzony w 1994 r. Fundusz Spójności jako instrument polityki spójności gospodarczej i społecznej, współfinansuje projekty w dziedzinie środowiska naturalnego oraz sieci transeuropejskich w zakresie infrastruktury transportu. Przyczynia się do zapewnienia równowagi gospodarczej i społecznej krajów członkowskich. Fundusz ten nie należy do grupy Funduszy Strukturalnych, Zakres działania Funduszu Spójności obejmuje pomoc o zasięgu krajowym, a nie regionalnym jak to ma miejsce w przypadku funduszy strukturalnych. Będzie funkcjonował do 2006 roku. Środki finansowe Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których produkt narodowy brutto (PNB) per capita na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej w państwach Unii Europejskiej. Finansowanie przedsięwzięć z Funduszu Spójności opiera się na zasadzie współfinansowania. Projekty inwestycyjne ubiegające się o dofinansowanie mogą być wsparte w ramach Funduszu Spójności maksymalnie do wysokości 85 % wydatków publicznych lub innych równoważnych wydatków, włączając w to wydatki jednostek, których działalność jest podjęta w ramach administracyjnych lub prawnych, na mocy których mogą być uważane za równoważne jednostkom publicznym (tzw. wydatków kwalifikowanych). Strona polska musi zagwarantować środki na pozostałe finansowanie, z jednego lub kilku źródeł. W ramach jednego projektu nie można korzystać jednocześnie z Funduszu Spójności oraz funduszy strukturalnych. Pomoc doradcza może być finansowana ze środków Funduszu Spójności w 100%.

5.Mierniki oceny poziomu rozwoju regionalnego

Procesy rozwoju różne są w warunkach przyrodniczych i społecznych. Rozwój zawsze charakteryzuje się ściśle określonymi kierunkami zmian. Zmiany te mogą być rozpatrywane w aspekcie ilościowym i jakościowym. Zmiany ilościowe dotyczą wzrostu lub zmniejszenia się pewnych cech systemów lub obiektów. Natomiast zmiany jakościowe dotyczą powstania nowych wartości systemów i obiektów.

Teoria rozwoju regionalnego wiąże się ściśle z teorią wzrostu w makroekonomii. W teorii rozwoju regionalnego zakłada się istnienie różnic międzyregionalnych jako cos obiektywne-go. Wiąże się to ściśle z podziałem na regiony silne i słabe. Kryteriami tego podziału są:

• wielkość potencjału gospodarczego i demograficznego,

• efektywność regionalnych struktur gospodarczych,

• jakość życia w poszczególnych regionach,

Wyróżnia się następujące czynniki rozwoju regionalnego:
• ekonomiczne - które dzielą się na tradycyjne (kapitał, ziemia, praca) i nowoczesne (postęp naukowo-techniczny, zmiany w organizacji zarządzania),

• przestrzenne - dotyczą rozmieszczenia różnych elementów sił wytwórczych (zasobów surowcowych i kapitałowych)

• ekonomiczne - dotyczą stanu najważniejszych elementów środowiska przyrodniczego w poszczególnych regionach,

• lokalne - związane są ze stopniem autonomii i mobilności samorządów terytorialnych,
• społeczne - obejmują rozwój różnych instytucji nauki, oświaty, kultury i instytucji tzw. otoczenia biznesu (agencje i fundacje rozwoju regionalnego,

-inkubatory przedsiębiorczości, instytucje finansowe, banki, giełdy, targi, instytucje konsultingowe, instytucje pośrednio wpływające na rozwój regionalny ale stwarzające odpowiedni klimat,

Mierniki rozwoju regionów

Istotnym elementem w polityce regionalnej jest wybór odpowiednich mierników określających poziom rozwoju i strukturę społeczno-gospodarczą poszczególnych regionów. Polska jako członek Unii Europejskiej musiała przyjąć system statystyki stosowany w UE. Szczególnie dotyczy to tzw. klasyfikacji NUTS (nomenklatura jednostki terytorialnej dla celów statystycznych).

System ten obejmuje podział na trzy poziomy klasyfikacji regionalnej:
• NUTS 1 - na tym szczeblu nie występują w Polsce odpowiednie regiony,

• NUTS 2 - na tym szczeblu występuje 16 województw,

• NUTS 3 - na tym szczeblu występuje 43 grupy powiatów,

oraz dwa dla klasyfikacji lokalnej:

• NUTS 4 - na tym szczeblu występują powiaty,

• NUTS 5 - na tym szczeblu występują gminy,

Przyjęta klasyfikacja jest podstawą sprawozdawczości regionalnej UE oraz dla prowadzenia polityki wspierania rozwoju regionalnego (w szczególności dotyczy to NUTS 2).

W praktyce mierniki rozwoju regionów możemy podzielić pod względem:
• treści, • formy, • charakteru,

Z punktu widzenia treści wyróżniamy mierniki:
• podstawowe (ilościowe) - wyrażające wielkości bezwzględne różnych zjawisk np. produkcji, zatrudnienia, inwestycji,
• relatywne (jakościowe) - wyrażające stosunek różnych zjawisk.

Mierniki z punktu widzenia formy dzielimy na:
• mierniki naturalne - wyrażane w jednostkach fizycznych (tonach, sekundach,

• mierniki wartościowe - wyrażone w wartościach pieniężnych,

Mierniki z punktu widzenia charakteru dzielimy na:
• mierniki syntetyczne - wyrażające wielkości agregatowe różnych zjawisk np. PKB na 1 mieszkańca, produkcja czysta na 1 zatrudnionego,
• mierniki szczegółowe - dotyczące konkretnych jednostek gospodarki narodowej,

W ocenach rozwoju w skali regionalnej stosuje się również różne mierniki określające współ-zależność poszczególnych zjawisk np. relacja „majątek - praca - produkcja”

Mierniki rozwoju regionów możemy ująć w 5 grupach:

• mierniki produkcji materialnej - wielkość i struktura produkcji, zatrudnienia, środków trwałych, nakładów inwestycji, kosztów materiałów,
• mierniki warunków bytu ludności - PKB na 1 mieszkańca, dochody i oszczędności ludności, wskaźniki warunków mieszkaniowych, wskaźniki ochrony zdrowia i opieki społecznej,

• mierniki struktury społeczno-zawodowej ludności - liczba i struktura ludności, gę-stość zaludnienia, współczynnik przyrostu naturalnego, wskaźnik migracji, struktura ludności według głównych źródeł utrzymania,
• mierniki urbanizacji - procent ludności miejskiej, gęstość sieci miast, wskaźnik infra-struktury gospodarki komunalnej,

• mierniki zasobów środowiska przyrodniczego - walory krajobrazowe, klimat, jakość gleb, zasoby surowcowe i wodne,

Przedstawiony system mierników jest podstawą do oceny konkurencyjności poszczególnych regionów i opracowania szczegółowych programów rozwoju. Uzupełnieniem prezentowanych mierników rozwoju są różne ujęcia kartograficzne stanowiące ilustracje zagospodarowania przestrzennego badanych obszarów. Zjawiska gospodarcze i społeczne mogą być prezentowane w sposób punktowy (np. rozmieszczenie miast), liniowy (np. sieć drogowa i kolejowa) oraz powierzchniowy (np. okręgi przemysłowe, regiony rolnicze).

6.Obszary problemowe w Polsce i możliwości ich aktywizacji

7.Zadania JST w polityce społecznej na poziomie powiatu

Powiat jest podmiotem władzy samorządowej co oznacza, że stanowi terytorialną wspólnotę mieszkańców jak i jednostkę podziału terytorialnego.

Organami powiatu są: rada powiatu i zarząd powiatu, na czele którego stoi starosta. Rada powiatu uchwala budżet powiatu, ustala wysokość opłat za usługi publiczne i udziela absolutorium zarządowi. Zarząd z kolei administruje bieżącymi sprawami powiatu i wykonuje budżet. Realizacja zadań powiatu związana jest z wydatkami na ich realizację.

Podstawowymi zadaniami powiatu są zadania:

1. w zakresie infrastruktury technicznej:

- drogi powiatowe,

gospodarka wodna na terenie powiatu,

- komunikacja w obrębie powiatu i koordynacja z sąsiadującymi powiatami,

2.) w zakresie infrastruktury społecznej:

- szkoły średnie,

- szkoły podstawowe specjalne,

- szkoły artystyczne,

- poradnie psychologiczno - pedagogiczne,

- szpitale ogólne (rejonowe),

- domy pomocy społecznej,

- biblioteki i muzea powiatowe,

- teatry,

- powiatowe urzędy pracy,

3.) w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego ba terenie powiatu,

4.) w zakresie ochrony środowiska usuwanie odpadów niebezpiecznych,

5.) zwalczanie klęsk żywiołowych na terenie powiatu,

6.) inne:

- rejestracja pojazdów,

- wydawanie praw jazdy,

- wydawanie pozwoleń na zatrudnieni cudzoziemców.

Na realizację zadań powiaty muszą zgromadzić odpowiednie środki.

Dochodami powiatu są:

dochody wynikające z udziałów w dochodach budżetu państwa oraz dochody własne.

8.Zadania samorządu gminnego na rzecz poprawy warunków życia ludności

Gmina jest samodzielną strukturą samorządową, wyposażoną we własne zadania i prawa.

Władze gminy ze względu na realizowane przez nie działania podzielić można na uchwałodawcze i wykonawcze. Rada gminy jest władzą uchwałodawczą, jej głównym zadaniem jest stanowienie lokalnego prawa. Rada powołuje władze wykonawcze gminy, to znaczy zarząd i jego przewodniczącego, którym jest prezydent miasta (w małych miastach burmistrz, na wsi - wójt), uchwala budżet gminy.

Zadania własne gminy realizowane są przez gminy we własnym zakresie, na własną odpowiedzialność i w ramach własnych możliwości finansowych (stanowią stronę wydatkową budżetu gminy).

Do najważniejszych zadań własnych obligatoryjnych należą:

1. zadania w zakresie infrastruktury technicznej,

- zarządzanie mieniem komunalnym,

- budowanie, modernizacja i utrzymanie dróg lokalnych,

2) Zadania w zakresie infrastruktury społecznej:

- zakładanie i kierowanie działalnością przedszkoli,

- zakładanie i utrzymywanie bibliotek publicznych,

- prowadzenie i utrzymanie szkół podstawowych (środki z subwencji ogólnej),

3. Zadania w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego:

- wyposażenie ulic w tablice z nazwami,

- zapewnienie strażom pożarnym pomieszczeń i środków,

4. Zadania w zakresie ładu przestrzennego i ekologicznego:

- zapewnienie warunków niezbędnych do ochrony środowiska przed odpadami oraz utrzymanie porządku i czystości,

- wypłacanie odszkodowań za grunty przejmowane pod budowę ulic,

Do zadań zleconych gminom należy między innymi:

- przejmowanie w zarząd nieruchomości stanowiących zabytki,

- udzielanie zasiłków w ramach pomocy społecznej,

• prowadzenie sparw administracyjnych z zakresu administracji rządowej np.: ewidencja ludności, sporządzanie aktów stanu cywilnego.

9.Rola organizacji non-profit w rozwoju JST

10.Cykl zarządzania projektem UE

Projekt to:

• zorganizowane ciągi działań ludzkich

• zmierzające do osiągnięcia założonego celu

• posiadają zaplanowany z góry początek i koniec

• realizowane najczęściej zespołowo

• z wykorzystaniem skończonej ilości zasobów

Zarządzanie cyklem projektu zostało wprowadzone przez Komisję Europejską w 1992r w celu poprawy jakości tworzenia projektów i zarządzania, a w konsekwencji poprawy efektywności pomocy, ponieważ znacząca część projektów działała słabo z następujących powodów:

• słabe planowanie i przygotowanie projektów

• projekty nie odpowiednie dla beneficjentów

• niewystarczające uwzględnienie zagrożeń

• ignorowanie czynników wpływających na trwałość korzyści projektów

• nie wykorzystywanie doświadczeń wynikających z poprzednich projektów

Schemat cyklu projektu:

• planowanie - analizowana jest sytuacja na poziomie narodowym i sektorowym tak, by określić problemy, ograniczenia i możliwości, które można by objąć projektem,

• Identyfikacja - pomysły na projekty są sortowane do dalszych studiów,

• Opracowanie - odpowiednie pomysły projektów są rozwijane w operacyjne plany projektów. (czy projekt ma szanse powodzenia),

• Finansowanie - propozycje są weryfikowane przez kompetentne władze, (grantodawcę) sponsora i zapada decyzja o przekazaniu funduszy na projekt,

• Wdrożenie - projekt jest uruchamiany i realizowany,

• Ewaluacja - instytucja finansujące projekt lub inny ewualator - również sam wnioskodawca ocenia go po to, by stwierdzić co zostało osiągnięte i wyciągnąć wnioski na przyszłość.

Każda z faz musi być ukończona tak, aby następna mogła być przeprowadzona z sukcesem.

11.Programy operacyjne Narodowej Strategii Spójności

12. Procedura budżetowa JST

W zakres terminu procedura budżetowa wchodzą poszczególne jego fazy:

• opracowanie projektu budżetu,

• uchwalenie budżetu,

• wykonywanie budżetu

• kontrola jego wykonania.

Definicja budżetu jednostki samorządu terytorialnego (na podstawie Ustawy z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych; art. 109 ust. 2) brzmi:
jest to roczny plan:
1) dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki,
2) przychodów i wydatków:
a) zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych,
b) funduszy celowych jednostki samorządu terytorialnego.

Projekt budżetu przedstawia organ wykonawczy organowi stanowiącemu do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy.

Budżet jednostek samorządu terytorialnego musi być zrównoważony.

Zasady budżetowe:

• Zasada równowagi

• Zasada roczności

• Zasada uprzedniości

• Zasada jedności

• Zasada jawności

Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest uchwalany w formie uchwały

budżetowej, która stanowi podstawę gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego.
Prawo budżetowe jednostek samorządu terytorialnego nie jest wyodrębnione i oddzielone od prawa budżetowego dotyczącego budżetu państwa. Przepisy budżetowe dotyczące budżetu państwa i odnoszące się do budżetów jednostek samorządu terytorialnego zawarte są w znacznej mierze w ramach jednej ustawy z 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych. Z tym że budżety jednostek samorządu terytorialnego są odrębnymi aktami prawnymi - uchwałami budżetowymi, nie są elementami struktury budżetu państwa.

13.Kapitał społeczny w rozwoju lokalnym

14.Dokumenty strategiczne w kształtowaniu polityki regionalnej

15.Rodzaje i charakterystyka planów JST

---