Naukowców łączy stosowana metodologia. Założenia metodologii nauk sprawiają, że podejście naukowe jest zdecydowanie odmienne od innych sposobów zdobywania wiedzy.
Metodologia nauk jest to jasno określony system reguł i procedur do których odwołują się badania będące podstawą ewaluacji wiedzy. System ten jest nie jest ani niezmienny, ani niezawodny – jest ciągle ulepszany. Naukowcy szukają ciągle nowych metod obserwacji, analizy, logicznego wnioskowania i generalizacji. Metodologia nauk to system samokorygujący. Nie wymaga potwierdzania tez za wszelką cenę. Twierdzenie musi zostać poparte, dającym się zaakceptować logicznym wnioskiem.
Metodologia badań dostarcza reguł komunikowania.
Podstawową funkcją metodologii jest dostarczenie reguł komunikowania, a więc ułatwia komunikowanie się badaczy, których łączy, lub którzy chcą aby ich łączyło wspólne doświadczenie. Metodologia jest jawna, publiczna, a więc dzięki ujawnianiu tych reguł komunikowania (czyt. metodologii) sprawiamy, że jest ona dostępna i tworzy się podstawa do powtarzania badań, do konstruktywnej krytyki.
Replikacja – powtarzanie badań w taki sam sposób, w jaki przeprowadzili je inni naukowcy, chroni przed niezamierzonymi błędami i oszustwami.
Metodologia dostarcza reguł wnioskowania. W podejściu naukowym podstawowe są obserwacje empiryczne. Jednak same obserwacje nie wystarczą. Muszą być one uporządkowane i powiązane w logiczną systematyczną strukturę. Głównym narzędziem podejścia naukowego jest logika, czyli system reguł wnioskowania pozwalający na wyprowadzenie rzetelnych wniosków zaobserwowanych badań.
Metodologia dostarcza reguł intersubiektywności. Intersubiektywność jest wymianą informacji wśród naukowców, które dotyczą wyników obserwacji, faktów, i jest niezbędna, ponieważ samo myślenie logiczne nie gwarantuje jeszcze empirycznej obiektywności.
Rozróżniamy:
intersubiektywne komunikowanie – wiedza naukowa powinna być rozumiana przez każdego badacza posiadającego odpowiednie kwalifikacje
intersubiektywna sprawdzalność – wiedza naukowa poddaje się kontroli.
Proces badawczy:
Proces badawczy to całościowy schemat działań, które podejmują naukowcy w celu wytworzenia wiedzy. To jest paradygmat dociekań naukowych. Na proces badawczy składają się następujące etapy:
(cel)
problem badawczy
hipotezy robocze,
plan badawczy
pomiar
zbieranie danych
analiza danych i generalizacja (uogólnianie)
Każdy etap wpływa na teorię, a teoria z kolei wpływa na wszystkie etapy. Najbardziej charakterystyczną cechą procesu badawczego (najbardziej istotną) jest jego cykliczna natura. To znaczy, że wnioski sformułowane w ramach jednego cyklu są początkiem następnego cyklu. Ten cykliczny proces trwa nieskończenie odzwierciedlając w ten sposób postęp dyscypliny naukowej.
Ad 2 Bodziec intelektualny wywołujący reakcje w postaci badan naukowych. Jednak nie wszystkie bodźce intelektualne mogą być badane w sposób empiryczny.Generalnie rzecz biorąc, problemy których nie można empirycznie uzasadnić (nie można zidentyfikować z zaobserwowanymi zachowania) lub te, które dotyczą subiektywnych preferencji (religii itp.) nie poddają się badaniom empirycznym. Selekcji problemów dokonujemy dzięki krytycyzmowi. Odrzucamy takie, które są błache, natomiast przyjmujemy takie, których rozwiązanie ma istotną wartość naukową (prowadzą do opisu, wyjaśnienia, przewidywania zdarzeń lub znajdują zastosowanie w praktyce.
W pedagogice, podobnie jak w innych dziedzinach badawczych, problemy mogą być czerpane z codziennych obserwacji, z praktyki zawodowej, ale przede wszystkim z teorii pedagogicznych, socjologicznych, psychologicznych. Ostatecznym kryterium wyboru pomysłu badawczego jest znajomość literatury, prac innych autorów – odrzucamy te pomysły, które były powielaniem cudzych badań (o ile celem autora nie są badania replikacyjne)
Rozstrzygalność empiryczną badania:
pytanie powinno mieć związek z rzeczywistością teoretyczną i/lub bezpośrednio obserwowalną.
Powinno dotyczyć zjawisk między sobą porównywalnych
pytanie powinno być sformułowane na takim poziomie ogólności aby pomiar interesujących zjawisk był możliwy do przeprowadzenia
pytanie powinno być sformułowane przy użyciu jednoznacznie rozumianej terminologii
Pytania:
Jakie są determinanty postaw antysemickich w Polsce? (zbyt duży ogół - nie pasuje 3)
Jakie właściwości osobowościowe różnicują członków Polskiej Partii Faszystowskiej (nie istnieje – nie pasuje do pkt1) od uczestników Partii Chłopskich?
Rodzaje pytań:
Ze względu na cel badań, możemy wyodrębnić pytania opisowe, przyczynowo – skutkowe oraz utylitarne.
Opisowe dotyczą stwierdzenia jakiś faktów, stanów rzeczy, właściwości, charakterystyki.
Przyczynowo – skutkowe mówią o zależnościach i powiązaniach między różnymi zjawiskami.
Utylitarne są związane z zastosowaniem jakiś zjawisk w praktyce.
Przykłady pytań opisowych:
Jaki jest poziom graficzny pisma dzieci kończących pierwszy etap edukacyjny?
Jaki jest poziom agresji nieletnich przebywających w schronisku młodzieżowym?
Czy istnieje różnica pomiędzy neurotykami a osobami zdrowymi w sposobie komunikowania się?
Jaką funkcję w przystosowaniu społecznym pełnią objawy nerwicowe?
Przykłady pytań przyczynowo – skutkowych:
Jaka jest zależność między uszkodzeniami okołoporodowymi a rozwojem somatycznym dziecka?
Czy istnieje zależność między rozwojem intelektualnym a osiągnięciami szkolnymi?
Czy istnieje zależność między poziomami agresji i empatii u dziewcząt zakładu wychowawczego?
Jeżeli podstawą klasyfikacji pytań jest ich treść wyodrębniamy tylko pytania opisowe i przyczynowo – skutkowe.
Oprócz tego możemy wyodrębnić pytania ze względu na formę logiczną i gramatyczną. Wyodrębniamy wówczas pytania rozstrzygnięcia i dopełnienia. Pytania rozstrzygnięcia zaczynają się od partykuły pytania „CZY?”. Po partykule następuję człon zdania będący zdaniem oznajmującym. Rozróżniamy pytania rozstrzygnięcia o różnej liczbie alternatyw. Najczęściej jednak formułuje się pytania rozstrzygnięcia o 2 alternatywach, czyli dwuczłonowe „Czy dziecko w wieku 3 lat jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego? Należy wybrać jedyną prawdziwą
Pytania-dopełnienia – nie ujawniają swoich alternatyw. Podają tylko ogólny schemat odpowiedzi. Tym schematem jest funkcja zdaniowa. Po podstawieniu odpowiednich wartości miejsce zmiennej otrzymuje się każdorazowo nowe zdanie – prawdziwe albo fałszywe.
Od którego roku życia dziecko jest zdolne do przeprowadzania operacji formalnych?
-Dziecko jest zdolne do przeprowadzania operacji formalnych od … roku życia.
Zmienne:
Pytania badawcze są formułowane przy pomocy (dzięki wykorzystaniu) określonych pojęć. Pojęcia są abstrakcjami odzwierciedlającymi zjawiska empiryczne. Aby przejść z poziomu pojęciowego na empiryczny pojęcia muszą zostać przekształcone w zmienne, bo właśnie w postaci zmiennych są uwzględniane w hipotezach roboczych.
„Zmienna” to właściwość empiryczna mająca dwie lub więcej wartości. Pojęcia przekształcamy w zmienne przypisując im określone wartości. Zmienna, która ma tylko dwie wartości jest to zmienna DYCHOTOMICZNA.
Wyróżniamy zmienne zależne i niezależne:
Zmienna, którą badacz chce wyjaśnić nazywa się zmienną zależną (zmienna-kryterialna). Zmienna, za pomocą której badacz chce wyjaśnić zmiany wartości zmiennej zależnej nazywa się zmienną-niezależną (zmienna-wyjaśniająca, predykcyjna)
II wykład 18-11-2012
Zmienne kontrolne
stosujemy po to, aby zmniejszyć ryzyko przypisywania mocy wyjaśniającej tym zmiennym, które w rzeczywistości nie odpowiadają za zróżnicowanie zmiennej zależnej. Wykorzystujemy je po to, aby sprawdzić czy obserwowany empirycznie związek między zmienną zależna a zmienną niezależną nie jest związkiem pozornym.
Związek pozorny – to taki związek, który można wyjaśnić za pomocą zmiennych i innych niż zmienne uwzględnione w hipotezie badawczej.
Posługując się zmiennymi kontrolnymi badacz może wyjaśnić (upewnić się), że pomiędzy zmiennymi istnieje rzeczywiście przyczynowe powiązanie takie, jakie zostało założone w hipotezie, i, że obserwowany związek nie wynika z innego, nie zakładanego związku z innymi zjawiskami.
Zmienne ciągłe i zmienne dyskretne.
Zmienna ciągła nie ma apriori określonej swojej najmniejszej jednostki (np. dlugość), ponieważ nie istnieje naturalna minimalna jednostka długości.
Zmienna dyskretna posiada swoją minimalną jednostkę (przeciwieństwo zmiennej ciągłej), np. ilość pieniędzy, dlatego że istnieje najmniejsza jednostka monetarna (PL 1gr)
Związki.
Związek w badaniach naukowych to zawsze związek między dwoma zjawiskami. Jeżeli powiemy, że zmienna X i zmienna Y są ze sobą powiązane to zakładamy (istnieje coś wspólnego dla obu zmiennych – jeśli powiemy, że wykształcenie i dochody to zakładamy, że jednocześnie się zmieniają, są współzmienne – zmiana wartości jednej zmiennej powoduje zmianę wartości drugiej zmiennej) – Współzmienność kowariancja.
Mówiąc o czym rodzajach związku interesujemy się głównie ich siłą i kierunkiem.
Gdy mówimy o kierunku w związku to mamy na myśli czy jest on dodatni (pozytywny) czy ujemny (negatywny). Związek dodatni oznacza, że wraz ze wzrostem jednej zmiennej rosną także wartości drugiej. Związek ujemny oznacza natomiast, że kiedy jedna wartość rośnie, druga maleje. Czyli wysokie wartości jednej zmiennej są powiązane z niskimi wartościami drugiej zmiennej.
Siła związku to zakres, w jakim zmienne współzmieniają się dodatnio lub ujemnie. Największą możliwą siłą od siły związku nazywamy związkiem doskonałym. Jeżeli występuje związek idealny między zmiennymi to wartości jednej zmiennej dokładnie wyznaczają wartości drugiej zmiennej. Wyznacznikiem siły związku są siły korelacji
Hipoteza to proponowana przez nas odpowiedź jakiej można udzielić na badanie badawcze. Jest ona wyrażona w postaci jasno określonego związku pomiędzy zmienną zależną a zmienna niezależną. Hipotezy zostaną zweryfikowane dopiero po przeprowadzeniu badań empirycznych. Budując hipotezę badacz nie wie czy zostanie ona potwierdzona, czy nie. Jeśli zostanie przyjęta w zakres wiedzy naukowej. Jeśli będzie odrzucona trzeba postawić następną. Hipotezy robocze możemy wyprowadzać dedukcyjnie – z teorii, indukcyjnie – na podstawie obserwacji, lub intuicyjnie, lub łącząc elementy tych sposobów. Bardzo ważne są kryteria na podstawie których podejmuje się decyzje o przyjęciu bądź odrzuceniu hipotezy.
Hipotezy, tak samo jak pytania, powinny spełniać określone warunki:
hipotezy muszą być jasno sformułowane (aby hipoteza mogła być empirycznie zweryfikowana, wszystkie zmienne muszą zostać zdefiniowane)
hipotezy muszą być konkretne – zadanie badacza polega na określeniu oczekiwanego związku pomiędzy zmiennymi, tzn. należy określić jego kierunek, siłę, często warunki w jakich on będzie zachodził
hipotezy są sprawdzalne za pomocą dostępnych metod
hipotezy naukowe nie mogą być wartościujące – generalnie wartości wyznawane przez badacza, jego subiektywne preferencje nie powinny w żadnym wypadku wpływać na proces badawczy.
Biorąc jednak pod uwagę fakt, że badania w naukach społecznych są w pewnym stopniu także rodzajem działalności społecznej zależnej od otoczenia, badacze muszą zdawać sobie sprawę z własnej stronniczości i jasno ją wyrazić. Hipoteza musi być zawsze, do każdego pytań o zależnościach
Metody badań