Wykład 18.10.11
T: Mit i rytuał według Eliadego.
Mit- opowieść o stworzeniu świata lub o stworzeniu czegoś w świecie.
2 rodzaje mitów:
-kosmogoniczny
-pochodzenia
illud tempus- czas w którym objawiła się świętość, wkroczyła w profanum
Funkcją mitu jest manifestacja świętości. Mity często są wzorcami zachowania.
Rytuały- są odtworzeniem czynów istot nadprzyrodzonych, o których opowiadają mity. Człowiek naśladuje czynności istot nadprzyrodzonych bo:
panuje przekonanie że świat jako calość z czasem obumiera i niezbędne jest stworzenie świata na nowo (rytuały noworoczne)
W pewnym aspekcie wszystko imituje te czynności istot nadprzyrodzonych.
Jest to model utworzony na podstawie religii tradycyjnych
Religia według Eliadego to paraliż czasu świeckiego (zastąpienie czasu świeckiego świętym)
Człowiek nie może żyć wyłącznie w perspektywie przemijalności. Religia daje mu poczucie bezpieczeństwa i nadaje sens. Tylko religia może pełnić tę rolę.
człowiek=homo religiosus
Zarzuty wobec fenomenologii religii:
ignorowanie społecznych wymiarów religii, redukcja religii do tego co prywatne
dążenie do uchwycenia istoty relacji, zjawisk religijnych. Opiera się na założeniach filozoficznych
tezy formowane przez fenomenologów są tezami nieweryfikowalnymi, dowolnymi
zasada hermeneutycznego koła- moje rozumienie innych jest zawsze uwarunkowane przez to kim jestem, ale ono się zmienia bo ja się zmieniam, proces zmiany nie ma kresu
kwestia apriorycznego charakteru tez- w niedostateczny sposób uznawane jest doświadczenie
zarzut, że klasyczna fenomenologia była................
Mówi się że była przedłużeniem nurtu teologii protestanckiej. Istotne jest naturalne objawienie, w którym objawia się Bóg.
Wandenburg odchodzi od podejścia tradycyjnego. Mówi, że trzeba odejść od wyjaśniania zjawisk religijnych jako uniwersalnego przeżycia.
Pozostaje podejście porównawcze, abstrachowanie.
T: Socjologia religii.
Socjologiczne zainteresowania religią ze względu na:
-instytucjonalny charakter religii (podział na role)
-społeczne funkcje
socjologia religii (wg M. Yinger)- niewartościujaca, obiektywna dziedzina badań nauk, która usiłuje dojść do ….................dotyczących związków między zachowaniami religijnymi a innymi.
Religia powoduje zmiany w społeczeństwie i odwrotnie.
3 okresy w dziejach socjologii religii:
-przedklasyczny (reprezentowany przez Augusta Conte'a, K. Marksa, H. Spencera)
-klasyczny ( E. Durkhein, M. Berger, Zimmel, Somberd)
-współczesny (J. Wach, Menschig, Persons, Bellah, Berger)
Twórcy socjologii religii zajmowali w stosunku do religii stanowisko krytyczne. Mieli nadzieje na eliminację religii.
Socjologizm w badaniach religijnych- rolę decydującą w badaniach religii przypisuje się społeczeństwu.
Walczyli z nim: Weber, Tweltsch
W socjologii religii zaznaczył się wpływ fenomenologii religii co jest często krytykowane.
Klasyczny okres socjologii religii:
-Durkheim:
Wiąże się z nim teoria interpretacyjna- rolą religii jest integracja społeczeństwa
Główne dzieło Durkheima: „Elementarne formy życia religijnego”
Odrzucił tradycyjne podejście przy formowaniu definicji religii. Odwołał się do rozróżnienia między sacrum a profanum. Decydują o tym ludzkie zachowania.
Do sacrum odnosi się z czcią. Kontakt z przedmiotem świętym obwarowany jest różnymi ograniczeniami . Możliwy jest transfer między sferami ale to wymaga zachowania szczególnych środków ostrożności.
Definicja religii-system wierzeń i działań odnoszących się do rzeczy świętych. Wierzenia i działania jednocza we wspólnocie wszystkich tych którzy je wyznają i stosują.
Istotna funkcja religii ma się dobrze ujawniać w przebiegu rytuałów. Są one faktem niecodziennym. W sytuacji obrzędowej wyzwala się swego rodzaju przemoc wobec jednostki.
Pochodzenie wierzeń religijnych- wyjasnienie zmian w psychice jednostki w sytuacji obrzedowej; każde społeczeństwo potrzebuje religii bo potrzebuje reintegracji
religia przyszłości- celebrowanie świąt narodowych
Według Durkheima religia sprowadza się do wymiaru użyteczności społecznej
Wyobrazenia religijne mają status wyobrażeń zbiorowych- narzucaja się wszystkim członkom społeczności.
W wyobrażeniach relig. W sposób symboliczny znajduje wyraz struktura społeczna. Można powiedzieć że w wyobrażeniach religijnych społeczeństwo sakralizuje samo siebie.
Bez religii społeczeństwo zagrozone jest dezintegracją i musiałoby uciekać się do przemocy.
-Malinowski:
Religia zobowiązuje członka poszanowania reguł religijnych
Ważne są sytuacje graniczne np. śmierć. Religia ponownie stabilizuje jedność grupy i dostarcza sensu życia w obliczu takich wydarzeń.
Współcześni socjologowie religii kładą nacisk na występowanie sytuacji granicznych. Religia jest próbą radzenia sobie z nimi.
1890-1990 zmiana podejścia do religii- od szkodliwej do gwarantu ładu
-Mark Weber
Interesował go związek między religią a zmianą społeczną.
Religia ma charakter wtórny. Weber stara się wykazać że to religia wywołuje zmiany społeczne.
Źródła................-ascezy szukał w katolicyźmie. Kluczowa jest doktryna predystynacji.( Ludzie od narodzin przeznaczeni są do zbawienia lub potępienia lub potępienia; człowiekowi przeznaczonemu do zbawienia dobrze wiedzie się materialnie
Typologia autorytetów religijnych:
szaman- posługuje się technikami wywoływania ekstazy. Uczy się tego od starszego szamana. Ekstaza jest podróżą do świata podziemnego. W jej trakcie szaman ma spotykać duchy. Dzieki temu oddala niebezpieczenstwo.
Prorok- głosi przesłanie przekazane mu przez bóstwo. Może zalecać określone sposoby zachowań spolecznych. Często posłannictwo proroka może zawierać krytykę statusu quo.
Mistyk- istotą jego zachowania jest uwewnętrznienie i doświadczalne przyswojenie elementów tradycji religijnej. Zachowanie mistyka jest sposobem komunikowania się z tym czemu przypisuje on najwyższą wartość
gnostyk- uznaje istnienie prawdy wyższej, która relatywizuje roszczenie.......................................
Różnica: mistyk miesci się w ramach pewnych tradycji, gnostyk twierdzi że jego doswiadczenie pełni funkcję zbawczą, tradycja jest czymś gorszym