,,Nasze lokalne bezpieczeństwo, czyli policje prywatne i samorządowe”.
Piękoś Rafał
Celem projektu jest ukazanie jak funkcjonują instytucje i agencje powołane przez społeczeństwo
do ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie lokalnym. Scharakteryzować zadania i uprawnienia oraz sposoby współpracy z Policją lub inną instytucją państwową powołaną do stosowania prawa w państwie.
Straż gminna i miejska jest to umundurowana formacja tworzona przez radę miasta (gminy) mająca na celu ochronę porządku publicznego na terenie miasta (gminy). Podstawą ich działania jest ustawa o strażach gminnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 779 z późn. zm.). Zgodnie z jej zapisem (Rozdz. I, Art.2. pkt 3.) w gminach, w których organem wykonawczym jest burmistrz (prezydent miasta), straż nosi nazwę „straż miejska”.
Pracownik Ochrony Fizycznej Osób i Mienia – zawód wykonywany przez osobę zatrudnioną w agencji ochrony i zajmującą się zapewnianiem bezpieczeństwa i ochroną. Pracownikiem Ochrony jest też osoba posiadająca licencję pracownika ochrony I bądź II stopnia lub licencję pracownika zabezpieczenia technicznego I bądź II stopnia zatrudniona przez przedsiębiorcę, który utworzył w swoim zakładzie Wewnętrzne Służby Ochrony (dawna Straż Przemysłowa).
Samorząd terytorialny – organizacja społeczności lokalnej (gmina, powiat) lub regionalnej (województwo samorządowe) i jednocześnie forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań administracyjnych, wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium i dozwolonych samorządowi przez ustawy, pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej.
Służby mundurowe - zwykle bardzo sformalizowane jednostki powoływane przez państwo lub jego organy do spełniania części jego podstawowych zadań.
Rada gminy (rada miejska, rada miasta) – organ stanowiący i kontrolny gminy. Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej.
Dzielnicowy – funkcjonariusz policji pionu prewencji, zazwyczaj w stopniu od posterunkowego do aspiranta sztabowego. Prowadzi rozpoznanie w wyznaczonym rejonie.
Obszukanie – nie jest przeszukaniem ani kontrolą osobistą. Polega ono na obmacaniu ciała i odzieży osobistej osoby ujętej, przejrzeniu torby czy żądaniu zdjęcia odzieży wierzchniej.
Źródłem norm prawnych i zadań straży gminnych (miejskich) stanowi Ustawa o Strażach Gminnych (miejskich) z dnia 29 sierpnia 1997 roku. Straż gminna jest samorządowa służbą porządku publicznego i może być utworzona przez rade gminy (miasta), po zasięgnięciu opinii komendanta wojewódzkiego Policji. Strażą kieruje komendant, którego zwierzchnikiem jest wójt, prezydent miasta albo burmistrz. Działalnością straży nadzoruje zarząd gminy oraz Komendant Główny Policji w zakresie fachowym. Czyni to za pośrednictwem właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego – art.9 ust.1.
Pracownicy ochrony pracujący w firmie zajmującej się ochroną osób i mienia w swoich działaniach kierują się normami prawnymi zamieszczonymi w Ustawie o Ochronie osób i mienia z 26 września 1997 roku. Osoba zakładająca firmę ochroniarską powinna otrzymać koncesje MSWiA, świadcząca o dopuszczeniu do funkcjonowania, a także działalność zgłosić władzom skarbowym.
Gdyby dwadzieścia lat temu ktoś zadał pytanie, kto w państwie sprawuje funkcje policyjne napotkałby kompletne niezrozumienie zarówno policjantów, jak też społeczeństwa. Dla wszystkich było oczywiste, że funkcje policyjne wypełnia policja państwowa lub samorządowa. Obecnie sytuacja uległa zmianie. Sprawowanie funkcji tradycyjnie przypisywanych wyłącznie państwowej policji, stało się przedmiotem zmieniającej się równowagi miedzy elementami publicznej (policje) i niepublicznej (prywatne firmy ochrony osób i mienia, obywatele w ramach samopomocy) kontroli społecznej. W tym układzie pośrednie miejsce zajmują policje municypalne.1
W ustawie zawarte są dwie formy na płaszczyźnie których realizowane są zadania związane z ochroną osób i mienia. Mianowicie:
bezpośrednia ochrona fizyczna
Powinna ona mieć charakter stały, bądź doraźny. Pracownicy ochrony sprawują dyżur nad sygnalizacją alarmową oraz konwojują wartości pieniężne i inne wartościowe, bądź niebezpieczne przedmioty.
zabezpieczenie techniczne
Polega ono na montażu, eksploatacji i konserwacji, a także naprawie systemów alarmowych. Powyższe czynności dotyczą też naprawy i awaryjnego otwierania zabezpieczeń mechanicznych. W rozumieniu ustawy wyróżnia się dwie kategorie służb ochrony osób i mienia.
Wyróżnia się:
specjalistyczne, uzbrojone formacje ochronne są to wewnętrzne służby ochrony i przedsiębiorców posiadających koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia(art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy). Są oni uzbrojeni w broń na mocy pozwolenia okaziciela, (art. 5 ust. 1 w związku z art. 2 pkt 7 ustawy) które jest wydawane na podstawie odrębnych przepisów. Zajmują się ochroną obszarów, obiektów urządzeń ważnych dla obronności państwa, jego interesów gospodarczych i bezpieczeństwa publicznego.
wewnętrzne służby ochrony to uzbrojone i umundurowane zespoły pracowników przedsiębiorców, bądź jednostek organizacyjnych, których nadrzędnym zadaniem jest ochrona obiektu. Mówi o tym treść art. 2 ustawy.
Zgodnie z postanowieniami (art. 8 ust. 1 ustawy), zadaniem wewnętrznych służb jest:
zapewnienie ochrony mienia w granicach ochranianych obszarów i obiektów,
zapewnienie ochrony ważnych urządzeń jednostki znajdujących się poza granicami chronionych obszarów i obiektów,
konwojowanie mienia jednostki,
wykonywanie innych zadań wynikających z planu ochrony jednostki.2
Nadzór nad wyżej wymienionymi służbami ochrony sprawuje Policja (art. 1 ust. 2 pkt 5 ustawy). Ustawowo kierownik jednostki lub osoby do tej funkcji upoważnione bezpośrednio zarządzający obszarem, obiektem, czy urządzeniem objętym ochroną powinien uzgodnić plan ochrony z właściwym terytorialnie komendantem wojewódzkim policji.
W koncesjonowanych firmach zajmujących się ochrona fizyczną kandydat ubiegający się o stanowisko powinien posiadać licencję pracownika ochrony fizycznej albo pracownika zabezpieczenia technicznego. Osoba starająca się o licencje pracownika ochrony powinien legitymować się:
nienaganna opinią, która jest wydawana przez komendanta komisariatu policji właściwego ze względu na miejsce zamieszkania
odpowiednimi predyspozycjami psychofizycznymi niezbędnych do wykonywania określonych zadań, poparte orzeczeniem lekarskim
niekaralnością za przestępstwo umyślne
Wyższe wymagania stawiane są pracownikom ochrony fizycznej i zabezpieczenia technicznego w zakresie potwierdzenia kwalifikacji.
Każdy pracownik ochrony podczas wykonywania zadań służbowych na obszarach, w obiektach i urządzeniach. W razie spotkania się z niebezpieczeństwem (zamachem na zdrowie, życie, mienie) na mocy posiadanej przez niego licencji ma prawo stosować środki przymusu bezpośredniego (kajdanki, tonfa, gaz łzawiący), a nawet broni palnej (Glock17, Glauberyt P-99).
Poprzez definicje pojęcia ochrony osób i mienia w treść art. 2 pkt 4 i 5 należy rozumieć wszelkie działania prowadzące do zapewnienia bezpieczeństwa, zdrowia i nietykalności osobistej. Ochrona mienia ma na celu zapobiegać działaniom przestępczym i wykroczeniom przeciwko mieniu, a także przeciwdziałające powstawaniu szkody, która z owych zdarzeń wynika. Pozsiada także zadanie, w którym nie może dopuścić do wstępu osób nieuprawnionych na teren chroniony.
Zadania jakie wykonują służby ochrony osób i mienia w pewnym stopniu pokrywają się z zadaniami policji. Działalność ochronna, która tyczy się policji i służb ochrony osób i mienia analogicznie przedstawia się jako ochrona życia i zdrowia obywateli ich mienia, zakładów. Do priorytetów należy też prowadzenie wielu innych działań mający charakter zapobiegawczy. Różnica polega na tym iż policja, jako organ administracji państwowej, posiada nałożony obowiązek podejmowania działań w każdej sytuacji. Interweniuje wtedy, gdy istnieje realne zagrożenie dla bezpieczeństwa i porządku publicznego. Natomiast służby ochrony osób i mienia prowadzą takie działania wyłącznie wtedy, gdy takie zagrożenia istnieją na obszarze chronionej przez nie jednostki. Agencje ochrony współpracują z Policją, jednostkami ochrony przeciwpożarowej, obrony cywilnej i strażami gminnymi (miejskimi).
Zgodnie z § 3 Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 grudnia 1998 roku współpraca polega na:
wymianie informacji o zagrożeniach w zakresie bezpieczeństwa osób i mienia oraz zakłócenia spokoju i porządku publicznego;
współdziałaniu w celu utrzymania spokoju i porządku publicznego podczas zgromadzeń, imprez artystycznych, rozrywkowych i sportowych w zakresie określonym w odrębnych przepisach;
współdziałaniu w trakcie zabezpieczania miejsc popełnienia przestępstw i wykroczeń w granicach chronionych obszarów, obiektów lub urządzeń;
wzajemnych konsultacjach doskonalących metody współpracy.3
Ustawa o Policji z 1990 r. Wprowadziła w życie dwie zupełnie nowe służby lokalne, czyli policje lokalną (art. 4 ust. 1 pkt 5) oraz para policje jaką jest straż miejska (art. 23 i 24 ustawy). Na początku władze samorządowe odnosiły się niechętnie do straży, która stanowiła obciążenie dla lokalnego budżetu, a także nie posiadała w pełni policyjnych uprawnień. Jednak już w późniejszych latach odnotowano zmniejszenie przestępczości i spadek liczby postępowań karnych.
29 sierpnia 1997 roku parlament uchwalił ustawę o strażach gminnych, która obowiązywała od 1 stycznia 1998 roku. Obejmuje 20 razy więcej artykułów niż uchylony rozdział 4 ustawy o policji.
W treści ustawy znajdują się zadania straży do jakich należą:
ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych,
czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego w zakresie określonym w przepisach Prawa o ruchu drogowym,
współdziałanie w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli,
pomoc w usuwaniu awarii i skutków klęsk żywiołowych,
zabezpieczanie miejsca zdarzenia,
ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej
doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień albo miejsca zamieszkania,
działalność w zakresie prewencji kryminalnej i konwojowanie dokumentów, przedmiotów lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy.
Strażnik posiada uprawnienia funkcjonariusza publicznego, jednak są one niewspółmiernie większe od przeciętnego obywatela i nieco mniejsze niż zwykły policjant.
Przykładowo strażnik nie może pozbawić wolności przestępcy ale powinien taką osobę ująć i przekazać w ręce policji(art.12 ust. 1 pkt 3 ustawy). Uczyni to w momencie kiedy sprawca został przyłapany w trakcie popełniania czynu zabronionego oraz bezpośrednio po popełnieniu. Gdy zachodzi obawa ukrycia osoby lub nie można ustalić jej tożsamości. Posiada on prawo ująć osobę , która w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także mienia. Wówczas strażnik ma obowiązek przywołać personę do zachowania zgodnie z prawem, jak również poinformować o powodach ujęcia. Jeżeli strażnik posiada podejrzenia posiadania broni lub innego niebezpiecznego narzędzia to ma prawo ją obszukać. Jako funkcjonariusz publiczny ma prawo legitymować osoby, co do których zachodzi podejrzenie o dokonanie przestępstwa lub wykroczenia.
Do innych uprawnień strażnika należy:
udzielanie pouczeń,
wydawanie poleceń,
nakładanie grzywien w postępowaniu mandatowym,
dokonywanie czynności sprawdzających,
kierowanie wniosków o ukaranie,
oskarżanie i wnoszenie środków odwoławczych w sprawach o wykroczenia,
usuwania pojazdów i blokowania kół pojazdów.
W przypadku katastrof i klęsk żywiołowych strażnicy mogą zwracać się do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy.
Naczelnym obowiązkiem strażnika jest ochrona bezpieczeństwa ludzi, łącznie z ich dobrami osobistymi (art. 26, art. 27 pkt 4 ustawy). Jak i podejmowanie interwencji w przypadkach zagrożenia życia, zdrowia lub mienia. Kiedy niektóre z osób uniemożliwiają wykonanie zadań strażnikowi, wówczas ma prawo stosować środki przymusu bezpośredniego tj. siła fizyczna, kajdanki, pałki wielofunkcyjne, psy obronne, paralizatory elektryczne, broń gazowa i ręczne miotacze gazu na mocy przepisów policyjnych. Natomiast strażnicy miejscy nie są wyposażeni w broń palną.
Obie formacje zarówno firmy ochroniarskie jak i straże gminne pełnią podobne funkcje związane z zapewnieniem bezpieczeństwa na obszarze swoich działań. Jednak straże posiadają szerszy zakres kompetencji o czym świadczy chociażby kontrola ruchu drogowego, czy nakładanie grzywien w trybie mandatowym. Posiadają zadania i obowiązki w podobnym zakresie co dzielnicowy. Mimo wszystko strażnicy nie posiadają służbowej broni palnej, jak koncesjonowane agencje ochrony czy policja. Jednak w przyszłości sytuacja może ulec zmianie. W pełnieniu niektórych funkcji razem się wspomagają np. w czasie monitoringu wizyjnego.
Tego typu formacje są w kraju potrzebne, gdyż sama policja nie jest w stanie zapewnić na dużą skale bezpieczeństwa w miejscach tj. centra handlowe, osiedla strzeżone, jak i zajmować się alkoholizmem wśród mieszkańców, bezdomnością, agresywnymi psami oraz zaśmiecaniem. Dobrze, że istnieją formacje, które w niektórych obowiązkach odciążają policje i dzięki którym obywatele i właściciele przedsiębiorstw czują się bezpiecznie.
A. Misiuk Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawnoustrojowe Wyd. W-wa'08
J. Czapska J. Wójcikiewicz Policja w społeczeństwie obywatelskim Wyd. Zakamycze '99
Ustawa o Strażach Gminnych (miejskich) z dnia 29 sierpnia 1997 roku
Ustawa o Ochronie osób i mienia z 26 września 1997 roku
Spis treści
1.Cele projektu 2
2.Definicje projektu 2
3.Regulacje prawne 2
4.Charakterystyka firm ochroniarskich 3
5.Charakterystyka straży gminnych (miejskich) 5
6.Porównanie formacji 6
7.Wnioski 6
8.Bibliografia 6
1J. Czapska J. Wójcikiewicz Policja w społeczeństwie obywatelskim Wyd. Zakamycze '99 Rozdział IV Policje prywatne s.54
2A. Misiuk Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno - ustrojowe Wyd. W-wa'08 Rozdział 10 Zarządzanie sprywatyzowaną częścią zadań z dziedziny bezpieczeństwa i porządku publicznego 10.1. Firmy ochrony osób i mienia s.241
3A. Misiuk Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno - ustrojowe Wyd. W-wa'08 Rozdział 10 Zarządzanie sprywatyzowaną częścią zadań z dziedziny bezpieczeństwa i porządku publicznego 10.1. Firmy ochrony osób i mienia s.246