W ujęciu ogólnym prywatyzacja jest transferem własności lub władzy zarządczej ze sfery publicznej do prywatnej. Realność przeprowadzenia prywatyzacji wymaga przeniesienia kompetencji do zarządzania lub wykonywania zadań publicznych tak, aby prywatnie zarządzający lub właściciele cieszyli się niezależną władzą, co nie jest równoznaczne z własnością większościową.
Wg innej bardziej dynamicznej definicji procesów prywatyzacji jest ona procesem mającym na celu przeniesienie własności lub wykonywania tych zadań publicznych, które nie muszą być zadaniami prowadzonymi przez podmioty publiczne na rzecz podmiotów prywatnych. Jednak, ze względu na charakter użyteczności publicznej sprywatyzowanych zadań, należy zachować kontrolę nad wykonywaniem przez podmioty prywatne zadań zwłaszcza w zakresie wykorzystania przekazywanych im środków.
Trzy płaszczyzny prywatyzacji:
- prywatyzacja własnościowa (mienia komunalnego);
- płaszczyzna zarządzania (prywatyzacja realizacji zadań);
- płaszczyzna organizacji zwana inaczej polityczna (prywatyzacja zadań komunalnych);
W krajach rozwiniętych procesy prywatyzacyjne wynikają z trzech głównych przyczyn:
- dążenie do zmniejszenia kosztów;
- uzyskanie dostępu do nowych technologii dla uzyskania lepszych efektów w ramach tych samych kosztów;
- zmniejszenie ryzyka związanego ze świadczeniem usług;
- potrzeby kapitału inwestycyjnego koniecznego do modernizacji infrastruktury;
W obrębie przedsiębiorstw prowadzących usługi publiczne można wyróżnić trzy różne struktury własnościowe:
1) publiczne
2) prywatne
3) publiczno-prywatne;
Również zarządzanie może mieć charakter
1) publiczny
2) prywatny
3) publiczno-prywatny;
Powstaje więc dziewięć możliwych układów własnościowo zarządczych.
1. Publiczna własność – publiczne zarządzanie
2. Publiczna własność – publiczno prywatne zarządzanie – mieszkańcy społeczności lokalnych uczestniczą społecznie, w sposób aktywny, w zarządzaniu przedsięwzięciami. Z jednej strony koszty funkcjonowania są na tym samym poziomie, ale zwiększa się poziom aktywności obywatelskiej i jakości usług publicznych; (np. w Anglii i Hiszpanii – szkoły)
3. Publiczna własność – prywatne zarządzanie – bardzo częsty przypadek w różnych krajach. Podmiot pozostaje własnością publiczną, a zarządzanie w całości znajduje się w rękach prywatnych. W zależności od okresu trwania umowy oraz obowiązków inwestycyjnych pojawiają się tutaj takie rodzaje umów jak: kontrakty menedżerskie, koncesje komunalne, leasing i tak zwane koncesje złożone.
4. Publiczno- prywatna własność – publiczne zarządzenie – kapitał prywatny w takim przypadku uzyskuje jedynie zwrot z zainwestowanego kapitału ale nie ma wpływu na bieżącą politykę w przedsiębiorstwie. Może to wystąpić w przypadku np. mniejszościowego zbycia udziałów w przedsiębiorstwie prowadzącym usługi publiczne
5. Publiczno - prywatna własność – publiczno – prywatne zarządzanie – podstawową kwestią jak wszędzie gdzie występuje zarządzanie mieszane jest tu konkretne określenie zakresu odpowiedzialności podmiotu publicznego i prywatnego. Dokonuje się tego poprzez określenie w kontrakcie i statucie podziału miejsc we władzach firmy oraz klauzul pozwalających stronie publicznej na interwencję w ceny i poziom jakości świadczonych usług.
6. Publiczno – prywatna własność – prywatne zarządzanie – co raz częściej stosowana konstrukcja finansowa. Jest to głębsza prywatyzacja niż w poprzednich przypadkach, ale również tutaj stosować należy kontrolę od strony publicznej.
7. Prywatna własność – publiczne zarządzanie – często stosowany w innych krajach układ zwykle dotyczący majątku – instytucje publiczne zamiast budować we własnym zakresie dzierżawią lub biorą w leasing nieruchomości np. urzędy, szkoły, będące własnością prywatną.
8. Prywatna własność – publiczno – prywatne zarządzanie
9. Prywatna własność – prywatne zarządzanie