Apokryfy i legendy starotestamentowe Słowian Południowych

red. G. Minczew, M. Skowronek,

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006

W sprawie zakupu prosimy o kontakt z Wydawnictwem Uniwersytetu Jagiellońskiego: www.wuj.pl

 

    Praca ta ma wielka wartość jako oryginalne opracowanie źródłowe, wypełniające lukę w polskojęzycznej (i nie tylko) literaturze zarówno w dziedzinie apokryfów Starego Testamentu jak i wiedzy o kulturze Słowian Południowych. Dzięki przyjęciu odmiennej perspektywy kulturowej, ukształtowanej przez prawosławie, antologia w sposób harmonijny łączy literaturę pseudokanoniczną z zapisami ustnych przekazów ludowych, które wiążą się z nimi strukturalnie i tematycznie. Komentarz przedstawia również relacje literatury pseudokanonicznej z mało u nas znaną postbizantyjską ikonografią. Uwzględnienie różnych poziomów i środków przekazu sprawia, że książka może liczyć na szeroki krąg czytelników, tym bardziej że poza wspomnianymi już walorami tworzy unikatowy obraz tradycyjnej kultury Południowej Słowiańszczyzny. (Z recenzji prof. Magdaleny Zowczak)

 

Spis treści

Georgi Minczew, Starotestamentowe teksty pseudokanoniczne w południowosłowiańskiej tradycji rękopiśmiennej

Dejan Ajdačić, Legendy starotestamentowe w folklorze prawosławnych Słowian bałkańskich

 

Apokryfy starotestamentowe

Powstanie świata, aniołów i ludzi

I. O Morzu Tyberiadzkim (przeł. Agata Kawecka)

II. Słowo Jana Złotoustego o tym, jak Michał zwyciężył Satanaela (przeł. Aleksandra Michałowska)

III. Początki świata (przeł. Anna Jakimiszyn)

IV. Słowo o Adamie i Ewie (przeł. Agata Kawecka)

Objawienia i wizje

V. Słowo o widzeniu Barucha, kiedy to anioł, posłany na świętą górę zwaną Syjonem, płakał nad zniewoleniem Jerozolimy (przeł. Małgorzata Skowronek)

VI. Widzenie, które miał święty Izajasz prorok, syn Amosa (przeł. Ivan Petrov)

VII. Bułgarska kronika apokryficzna. Opowieść proroka Izajasza o tym, jak został przez anioła wyniesiony do siódmego nieba (przeł. Małgorzata Skowronek)

Patriarchowie, prorocy, królowie i bohaterowie

VIII. O potopie (przeł. Małgorzata Skowronek)

IX. Słowo o sprawiedliwym Abrahamie (przeł. Małgorzata Skowronek)

X. Słowo o tym, jak Sara pouczała męża swojego Abrahama (przeł. Małgorzata Skowronek)

XI. Słowo o Izaaku (przeł. Małgorzata Skowronek)

XII. Słowo o Melchizedeku (przeł. Małgorzata Skowronek)

XIII. Słowo o Trójcy Świętej (przeł. Małgorzata Skowronek)

XIV. Słowo o sprawiedliwym Abrahamie, gdy przybył do niego archanioł  Michał (przeł. Małgorzata Skowronek)

XV. Słowo o nadobnym Józefie (przeł. Małgorzata Skowronek)

XVI. Słowo o Józefie, synu Racheli i o tym, jak bracia sprzedali go kupcom, a kupcy wyprowadzili do Egiptu (przeł. Małgorzata Skowronek)

XVII. Słowo o Samsonie (przeł. Anna Jakimiszyn)

XVIII. Słowo o proroku Samuelu (przeł. Małgorzata Skowronek)

XIX. Słowo o tym, jak  święty Eliasz uciekał przed niewiastą (przeł. Małgorzata Skowronek)

XX. Słowo o poczęciu proroka i król Dawida (przeł. Agata Kawecka)

XXI. Słowo o tym, jak Dawid napisał Psałterz (przeł. Agata Kawecka)

XXII. O tym, jak Psałterz znalazł się w morzu (przeł. Agata Kawecka)

XXIII. Słowo o Sybilli (przeł. Agata Kawecka)

XXIV. Słowo o mądrości Salomona (przeł. Agata Kawecka)

XXV. Opowieść o tym, jak Kitowraz został pochwycony przez Salomona (przeł. Agata Kawecka)

Między Starym a Nowym Testamentem

XXVI. Słowo św. Grzegorza Teologa o Świętym Krzyżu i o dwóch łotrach (przeł. Beata Kotyk)

XXVII. Opowieść o Drzewie Krzyżowym. Słowo i pochwała Mojżesza o splocie drzewa sosny, cedru i cyprysu (przeł. Małgorzata Skowronek)

XXVIII. Pouczenie o Panu naszym Jezusie Chrystusie (fragmenty) (przeł. Ivan Petrov)

XXIX. Opowieść o dwunastu wielkich piątkach (przeł. Małgorzata Skowronek)

XXX. Słowo o tym, jak dwanaście piątków postem czcić należy (przeł. Małgorzata Skowronek)

 

Legendy folklorystyczne

O stworzeniu świata, aniołów, roślin, zwierząt i ludzi

1. Skąd wzięli się Pan Bóg i Wszechświat (przeł. Małgorzata Skowronek)

2. Jak powstało Słońce i gwiazdy (przeł. Krzysztof Wrocławski)

3. Słońce nie ożeni się, ale i nie umrze (przeł. Andrzej Kołłątaj)

4. O jeżu (przeł. Andrzej Kołłątaj)

5.  Zaślubiny Słońca (przeł. Andrzej Kołłątaj)

6. Przyciemnienie Księżyca (przeł. Andrzej Kołłątaj)

7. Dlaczego niebo jest wysoko (przeł. Andrzej Kołłątaj)

8. O ziemi (przeł. Małgorzata Skowronek)

9. O Ziemi ? Środkowej, Górnej i Dolnej (przeł. Andrzej Kołłątaj)

10. Jak Bóg i diabeł tworzyli świat (przeł. Andrzej Kołłątaj)

11. Bóg uczy się od diabła jak zmniejszyć ziemię (przeł. Andrzej Kołłątaj)

12. Jak powstały pagórki i góry (przeł. Paulina Hawryś)

13. Dlaczego Pan Bóg pobłogosławił pszczołę i sosnę (przeł. Andrzej Kołłątaj)

14. O tym, jak Pan Bóg i diabeł dzielili świat (przeł. Agata Kawecka)

15. Jak anioł wykradł diabłu Boży zapis (przeł. Krzysztof Wrocławski)

16. Jak święty Archanioł ukradł diabłu słońce (przeł. Agata Kawecka)

17. Dlaczego ludzie nie mają płaskich stóp (przeł. Monika Lewińska)

18. Anioł i diabeł (przeł. Krzysztof Wrocławski)

19. O Bogu, Szatanie i wojnach (przeł. Krzysztof Wrocławski)

20. O olbrzymach (przeł. Agata Kawecka)

21. O trzech rodach ludzkich (przeł. Agata Kawecka)

22. Pan Bóg lepi ludzi niczym garncarz (przeł. Andrzej Kołłątaj)

23. Kobieta jest z diablego ogona (przeł. Andrzej Kołłątaj)

24. O świętym Janie Złotoustym (Samo spojrzenie nie wystarczy) (przeł. Andrzej Kołłątaj)

25. Diabeł dziurawi ciało człowieka (przeł. Andrzej Kołłątaj)

26. Choroby i lecznicze zioła (przeł. Katarzyna Lelewska)

27. Adam nadaje imiona  zwierzętom (przeł. Andrzej Kołłątaj)

28. O feniksie (przeł. Katarzyna Lelewska)

29. Pies i wilk (przeł. Andrzej Kołłątaj)

30. Święty Sawa i diabeł (przeł. Paulina Hawryś)

31. Skąd wzięła się kukułka (przeł. Paulina Hawryś)

32. Wino i rakija (przeł. Andrzej Kołłątaj)

33. O świętym Andrzeju (przeł. Paulina Hawryś)

Wyobrażenia tamtego świata

34. Raj i piekło (przeł. Andrzej Kołłątaj)

35. O powstaniu diabła i jabłku Adama albo wypędzenie Adama i Ewy z Raju (przeł. Paulina Hawryś)

36. Ziemia i Raj (przeł. Krzysztof Wrocławski)

37. Dlaczego Pan Bóg nie widzi, co się dzieje na ziemi (przeł. Katarzyna Lelewska)

38. Chrześniak Świętego Archanioła (przeł. Karolina Krzeszewska)

39. Największa grzesznica (przeł. Karolina Krzeszewska)

Grzech pierworodny

40. Adam i Ewa wygnani z Raju (przeł. Krzysztof Wrocławski)

41. Jak Pan Bóg stworzył ludzi (przeł. Małgorzata Skowronek)

42. Jak Pan Bóg przeklął kobietę i jej pracę (przeł. Agata Kawecka)

43. Bóg skazał ludzi na cierpienie z powodu jednego człowieka (przeł. Monika Lewińska)

44. Pierwsi ludzie i diabeł (przeł. Małgorzata Skowronek)

45. Choroba praojca Adama i jego śmierć (przeł. Małgorzata Skowronek)

46. Adam i Ewa, śnieg i grad (przeł. Andrzej Kołłątaj)

47. Jak Kain pochował swojego brata Abla (przeł. Andrzej Kołłątaj)

48. Kain na Księżycu (przeł. Andrzej Kołłątaj)

Noe i potop

49. Potop (przeł. Andrzej Kołłątaj)

50. Stary Noe i jego trzy córki (przeł. Andrzej Kołłątaj)

51. Dlaczego wąż ma krótki ogon, a myszy chowają się po dziurach (przeł. Małgorzata Skowronek)

52. Skąd wzięły się pchły (przeł. Paulina Hawryś)

53. Jak dziadek Noe upił się winem (przeł. Małgorzata Skowronek)

Cykl Abrahama (ofiara Abrahama)

54. Abraham jest święty, ale jego syn ? bardziej (przeł. Małgorzata Skowronek)

55. Kocz bajram (Święto barana) (przeł. Małgorzata Skowronek)

56. Trzej bracia i Pan Bóg (przeł. Agata Kawecka)

57. Skruszony grzesznik (przeł. Katarzyna Lelewska)

58. Pokuta rozbójnika (przeł. Katarzyna  Lelewska)

O nadobnym Józefie

59. O Józefie i jego braciach (przeł. Agata Kawecka)

60. Historia Josufa (przeł. Agata Kawecka)

Dawid i Salomon

61. Król Dawid i kara boska (przeł. Agata Kawecka)

62. Jak  Salomona przeklęła matka (przeł. Paulina Hawryś)

63. Mądry Salomon (przeł. Monika Lewińska)

64. Mądry Salomon i jego siostra (przeł. Agata Kawecka)

65. O królu Salomonie i trzech diabłach (przeł. Agata Kawecka)

66. Jak król Salomon uchronił się od piekła (przeł. Katarzyna Lelewska)

67. Jak król Salomon chciał się odrodzić (przeł. Agata Kawecka)

O proroku Eliaszu

68. Święty Eliasz (przeł. Paulina Hawryś)

69. Święty Eliasz Gromowładca (przeł. Katarzyna Lelewska)

70. Święty Eliasz i biedacy (przeł. Małgorzata Skowronek)

71. Moc świętego Eliasza (przeł. Katarzyna Lelewska)

72. Skąd się wziął tytoń (przeł. Katarzyna Lelewska)

73. Dlaczego Turcy nie jedzą wieprzowiny (przeł. Katarzyna Lelewska)

74. Chrześniak świętego Eliasza (przeł. Paulina Hawryś)

75. Prorok Eliasz i chała (przeł. Agata Kawecka)

Adam i Drzewo krzyżowe

76. Głowa Adama i Krzyż Chrystusowy (przeł. Krzysztof Wrocławski)

77. O Drzewie Krzyżowym (przeł. Andrzej Kołłątaj)

Źródła

Inne skróty

Bibliografia

Indeks ikonograficzny

Indeksy

Spis ilustracji