Liczebnik - część mowy określająca liczbę, ilość, liczebność, wielokrotność lub kolejność. Niektóre liczebniki (np. główne, porządkowe) odmieniają się (przez przypadki i rodzaje).Łączy się z rzeczownikiem, określając go. Podlega deklinacji (wyjątek stanowi nieodmienny liczebnik pół).W języku polskim istnieją następujące rodzaje liczebników:
główne - jeden, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć, siedem, osiem, dziewięć, dziesięć, sto, tysiąc, milion
porządkowe - pierwszy, setny, tysięczny
ułamkowe - ćwierć, pół, półtora, jedna druga, trzy czwarte,
zbiorowe - dwoje, troje, czworo, pięcioro, sześcioro, siedmioro, ośmioro, dziewięcioro, dziesięcioro
mnożne - podwójny, potrójny, poczwórny
nieokreślone - niewiele, kilka, kilkadziesiąt, kilkaset, wiele, trochę, dużo, mało
wielorakie - dwojaki, trojaki
wielokrotne - trzykroć, dwakroć
Synonim – wyraz lub dłuższe określenie równoważne znaczeniowo innemu, lub na tyle zbliżone, że można nim zastąpić to drugie w odpowiednim kontekście. np. starszy, stary – ojciec, tatuś, papa, tatko
Antonim - termin oznaczający przeciwieństwo, odwrotność znaczeniową innego terminu, antonimy to terminy przeciwstawne. Są nimi np. ciepło - zimno, mądry - głupi, syty - głodny.
Wyrazy pokrewne - wyrazy należące do jednej rodziny, posiadające jeden wspólny wyraz podstawowy. Przykładowo od słowa śnieg tworzymy takie wyrazy jak śnieżny, śnieżynka, śnieżyć, śniegowce
Homonimy - wyrazy wieloznacze np. róża (kwiat, choroba, róża wiatrów) klucz (narzędzie do otwierania, zamykania, wiolinowy, ptaków), blok(rysunkowy, techniczny, jako budynek)
Apostrofa – składniowa figura retoryczna, charakteryzująca się bezpośrednim zwrotem do osoby, bóstwa, idei, wydarzenia, pojęcia lub przedmiot
Anafora – celowe powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych segmentów wypowiedzi. Stosowana jest w poezji i oratorstwie.
Liryka - Obejmuje utwory,
których głównym przedmiotem przedstawienia są przeżycia
wewnętrzne, przekazywane za pośrednictwem wypowiedzi monologicznej
(rzadziej dialogu). Centralnym elementem utworu lirycznego jest tzw.
podmiot liryczny.
Epika – obecność narratora,
świat przedstawiony, fabuła i akcja, zapis prozą (wyjątki –
epopeja, powieści poetyckie)
Dramat - Strukturę dramatu charakteryzuje centralne znaczenie akcji, główną formą podawczą jest dialog. Utwór zawiera tekst główny (dialogi, monologi) oraz tekst poboczny (didaskalia, wskazówki inscenizacyjne). Specyfiką dramatu jest akcja konfliktowa, rozczłonkowana na szereg epizodów (scen, aktów), oraz – przeważnie – brak warstwy narracyjnej.
Animizacja inaczej ożywienie – literacki środek stylistyczny polegający na nadaniu przedmiotom nieożywionym lub pojęciom abstrakcyjnym cech istot żywych, np. morze ryczy, chmura goni chmurę.
Epitet- najczęściej połączenie rzeczownika z przymiotnikiem, np piękna dziewczyna, rudy lis, ciekawa książka.
Porównanie- środek stylistyczny w którym porównujemy coś do czegoś na zasadzie analogii np. piękny jak wiosenny deszcze, smutny jak jej zapłakane oczy.
Przenośnia - inaczej metafora, wyrażenie czegoś za pomocą innych słów, na zasadzie podobieństwa, analogii bądź gry skojarzeń, odczytujemy ją w sposób nie dosłowny, a przenośny, np las rąk.
Peryfraza (inaczej omówienie) - jest to figura stylistyczna, która polega na zastąpieniu wyrazu przez szereg innych, które byłyby jego równoważnikiem znaczeniowym. Może być stosowana w celu urozmaicenia stylistycznego, wyeliminowania powtórzeń tego samego określenia lub osłabieniu jego wymowy.
np. „Lub pije chińskich ziół ciągnione treści.” - zioła jako herbata
Parafraza – swobodna przeróbka tekstu lub tłumaczenia, która rozwija i modyfikuje treść oryginału, zachowując jednak jego zasadniczy sens. Przeciwieństwo metafrazy – literalnego przekazu słowo w słowo.
Alegoria - "mówię w przenośni, obrazowo" – w literaturze i sztukach plastycznych podstawienie pojęć oderwanych pod obraz o znaczeniu przenośnym, symboliczny motyw, jednoznacznie określony i ustalony konwencjonalnie.
Utopia - projekt lub
przedstawienie idealnego ustroju politycznego, funkcjonującego na
zasadach sprawiedliwości, solidarności i równości. Pierwsze
utopie powstały już w starożytności (np. Państwo Platona).
Podmiot liryczny- osoba mówiąca w utworach
lirycznych.
Elegia - utwór liryczny o treści
poważnej, refleksyjny, utrzymany w tonie smutnego rozpamiętywania,
rozważania lub skargi, dotyczący spraw osobistych lub problemów
egzystencjalnych (przemijanie, śmierć, miłość); wyróżnia się
elegie miłosne i patriotyczne. Należy do najbardziej
charakterystycznych form liryki bezpośredniej.
Narrator – termin z teorii literatury. Podmiot narracji, osoba opowiadająca o wydarzeniach. Głos narratora nie musi być identyczny z głosem autora dzieła. Narrator występuje w utworach epickich, może także pojawiać się w epickich formach poetyckich, jak również w dramacie (np. w dramatach Jana Augusta Kisielewskiego - postać narratora, jako jeden z elementów tzw. epizacji dramatu).
Istnieje kilka rodzajów narratora:
Narrator wszystkowiedzący – opowiada wydarzenia całkowicie z zewnątrz, sprawiając wrażenie jakby wszystko o wszystkich wiedział i był w stanie w każdej chwili wniknąć w najtajniejsze obszary psychiki wszystkich bohaterów występujących w dziele. Narrator taki nie pojawia się w akcji dzieła nawet na moment. Czasami mówi się, że funkcjonuje "z pozycji Pana Boga". Tego rodzaju narrator jest charakterystyczny dla powieści klasycznej.
Narrator świadek – opowiada zdarzenia z zewnątrz, ale w takiej formie w jakiej mógłby to robić naoczny świadek. Często zdarza się, że narrator taki jest wpleciony (na drugim planie) w akcję dzieła.
Narrator bezpośredni – jest on zwykle jedną z głównych, lub nawet najważniejszą postacią występującą w dziele i opowiada swoją historię w pierwszej osobie, tak jakby widział ją własnymi oczami.