Katarzyna Bielak
Ewelina Zaleszczyk
Ochrona środowiska,
II rok, II stopnia
Zbiorniki zaporowe- za i przeciw.
Ocena budowy zbiorników zaporowych dla każdej osoby indywidualnie ma inne znaczenie. Różne osoby „widzą” takie korzyści lub skutki budowy, które według niej są najważniejsze lub mają najgorsze konsekwencje, zgubne dla środowiska, a tym samym dla człowieka.
Zbiorniki zaporowe tworzone są dla określonych celów gospodarczych, które to miały przynosić same korzyści człowiekowi, np. energetyczne (poruszanie turbin elektrowni), gromadzenia wody pitnej czy przeciwdziałanie powodziom. Jednakże funkcje te zaczęto łączyć, a zbiorniki lub jeziora zaporowe są wykorzystywane również do żeglugi czy to do celów turystycznych, rekreacyjnych oraz rybackich. Jednak z czasem zobaczono drugą „stronę medalu”- czyli negatywny wpływ budowy na środowisko (np.: zalewanie terenów, naruszenie „ciągłość życia” w biegu rzeki, zanik lasów i siedlisk zwierząt oraz zakłócenie mikroklimatu) i bezpośrednio na samego człowieka (np. możliwość wysiedlania ludzi z najżyźniejszych terenów).
Energii w Polsce jest głownie produkowana przez spalanie węgla czego konsekwencją jest zanieczyszczenie środowiska (chociażby emisja CO2) i wysoki nakłady finansowe w celu pozyskania tego rodzaju energii. Alternatywnym rozwiązaniem tego problemu miała być energia uzyskiwana ze spadku wody, która nie przyczynia się do emisji zanieczyszczeń i miała obniżyć koszty „wytworzenia” energii (energia odnawialna, której udział w energetyce Polski powinien się zwiększać w myśl polityki UE). Ale czy tak się stało?! Owszem zmniejszy się nakład finansowy na pozyskanie węgla kamiennego, ale i również zwiększy się nakład na zbiorniki zaporowe i same zapory, które jako duża budowla hydrotechniczna wymaga stałych nakładów na remonty, konserwację i użytkowanie. Jak również często korzysta się w okresie zimowym z lodołamaczy z powodu spowolnionego przepływu rzeki. Wiele grup Ekologów stwierdza, że ciężko mówić o „zielonej” energii skoro jej produkcja wiąże się z bezpowrotnym zniszczeniem wielu terenów przyrodniczo cennych pod względem kulturowym jak również rolniczym. Przykładem niszczenia przez tamy i zbiorniki zaporowe dziedzictw kulturowych może być budowa Wielkiej Tamy Asuańskiej, która miała zniszczyć skarby Sudanu, wpisane na listę kulturowego dziedzictwa UNESCO: świątynia w Dżebel Barkal, cmentarzyska królewskie w Nuri, al-Kuru czy az-Zumma. Budowa tej tamy również przyczyniła się do wysiedleń miejscowej ludności, która żyła na tych terenach od tysięcy lat. Rozpatrując jednak te wszystkie „problemy” z innego punktu widzenia. Dają one również korzyści. Budowa tamy to zatrudnienie dla wielu osób przez kilka lat, ponadto sama eksploatacja zapory i elektrowni wodnej to kolejne miejsca pracy. Sztuczny zbiornik stwarza możliwości do uprawiania różnych sportów wodnych, w efekcie rozwija się turystyka i związaną z nią infrastruktura. Powstają przystanie wodne, możliwy jest też transport towarów drogą wodna.
Budowle spiętrzające znacznie ograniczają możliwość wędrówki ryb w gorę rzeki, w efekcie wielkość populacji wielu z nich znacznie się zmniejszyła. Nawet wybudowanie przepławki nie poprawiło tej sytuacji .W praktyce doskonale obrazuje ten problem tama we Włocławku na Wiśle, która przez lata funkcjonowania przyczyniła się do zniknięcia kilka gatunków ryb wędrownych (ichtiofauny), bo uniemożliwiono im rozród mający miejsce w górze rzeki. Obok ubożenia fauny rzeki, zjawisko to ma konkretny wymiar ekonomiczny, bo znacznie mniejsze połowy oznaczają po prostu straty. Zalanie obszarów (budowa zbiornika retencyjnego) i spowolnienie biegu rzeki na znacznym fragmencie spowoduje również zniszczenie cennych siedlisk roślin i zwierząt zamieszkujących konkretny typ środowiska. Obok niektórych roślin, owadów i ryb z krajobrazu zniknie kilka-kilkanaście gatunków ptaków chronionych, często zagrożonych nie tylko w skali Polski ale i Europy.
Można by wymieniać jeszcze wiele innych korzyści i negatywnych skutków wynikających z powstania zbiorników zaporowych. Jednakże każda osoba z osobna powinna się zastanowić czy przyniosła ona dla niej korzyść czy może zaszkodziła.
Bibliografia;
1.http://www2.almamater.uj.edu.pl/99/38.pdf (Zabytkom Górnej Nubii na ratunek)
2. R.BARTEL, M. KLESZCZ, ZARYBIANIE RYBAMI WĘDROWNYMI W POLSCE, s.127-133, [w: UŻYTKOWNIK RYBACKI-NOWA RZECZYWISTOŚĆ, Olsztyn 2008]
3. R. Kornijów, BUDOWAĆ CZY ROZBIERAĆ ZBIORNIKI ZAPOROWE? TRENDY W POLSCE I NA ŚWIECIE,
4. pod red. R. Wawręty, J. Żelaźińskiego, Środowiskowe skutki przedsięwzięć hydrotechnicznych współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, Oświęcim- Kraków 2007
5. A. Bus, Wybrane aspekty przyrodnicze i ekonomiczne budowy zbiorników wodnych na przykładzie zbiornika Domaniów, Warszawa