Hasła będące podstawą pytań z części politycznej przedmiotu Globalizacja&Regionalizacja (prof. E.Stadtmuller)
Globalizacja
Globalizacja to proces kurczenia się czasu i przestrzeni,
Zdarzenia zachodzące w jednej części świata oddziałują na wydarzenia w innej części świata
Ekonomiczne mówią o dynamice handlu
Kulturowe o zmianach w komunikacji
Ideologiczne że to nic nowego
etapy globalizacji
I globalizacja wielkich odkryć geograficznych XVI/XVII w
II wielkie odkrycia naukowo techniczne XVIII w
III wielkie odkrycia wirtualne
regionalizacja
Proces tworzenia się regionów
Integracja – zaawansowany etap regionalizacji
regionalizm
Wszelkiego rodzaju formy współpracy międzynarodowej w postaci różnego rodzaju sojuszy i związków państw położonych blisko geograficznie. Podstawą jest tutaj bliskość norm, interesów, wartości, komplementarność gospodarki.
Program, ideologia gdzie istnieje klarowna idea regionu, grupa aktorów zadeklarowanych na rzecz tworzenia regionu, zdecydowana na rzecz tworzenia wartości, mająca wartości i cele powiązane z regionalnym projektem
stary regionalizm
Do lat 90.
Stary regionalizm:
- wielkie mocarstwo które na siłę tworzy z jakiś państw region
- po II w. św. Z inicjatywy ONZ powstawały organizacje skupiające państwa regionu
Cechy:
- tworzony odgórnie
- jedynymi uczestnikami są państwa
- asymetria siły
- protekcjonizm gospodarczy
Formy – protektorat, kolonizacja
nowy regionalizm
W latach 90. – dziecko globalizacji, odp. na globalizacje
Nowy regionalizm:
- jest budowany od dołu
- wielu różnych aktorów
- stawianie na wolny rynek, nie protekcjonizm
- współpraca między regionalna
macro i micro regionalizm
Macroregionalizm odbywa się w ramach świata
Microregionalizm odbywa się w obrębie państw i na ich pograniczach
fraglizacja
Różnorodność kulturowa
współzależność
glokalizacja
Glokalizacja – globalizacja + lokalność
1. Procesy globalne mają lokalne znaczenie, procesy lokalne mają skutki/znaczenie globalne
2. (ekologiczna) myśl globalnie, działaj lokalnie, jeżeli masz problem globalny działaj lokalnie
3. (Japońska, pierwotna) jeżeli chcesz globalnie sprzedawać produkt dostosuj go do lokalnego rynku
regionalizm a bezpieczeństwo
Stary regionalizm
sojusze zimnej wojny (NATO, Anzus)
Nowy regionalizm
nowe wymiary/wyzwania bezp
mało efektywny system wspólnego bezp (ONZ)
postawiono tezę iż nowa regionalizacja może być bardziej efektywna
nowa regionalizacja dotyczy wszystkich płaszczyzn nie tylko militarnych
humanitarna interwencja – organizacje regionalne będą efektywniejsze ze względu na m. in. lepszy transport, lepsze przygotowanie kulturowe, ta sama religia itd.
w sprzeczności z tą tezą stoi pogląd głoszący o zagrożeniach ze strony ryzyka zawładnięcia krajem, zadomowienia się w nim po konflikcie
regionalizm a kultura
Regionalizm może pomóc w bezpieczeństwie kulturowym (buduje wspólną tożsamość)
multilateralizm w epoce globalizacji i regionalizacji
ugrupowania regionalne w Afryce, Azji, Amerykach i Europie
Ameryka Północna
NAFTA – 94’ Pólnocno-amerykańska strefa wolnego handlu,
- wymiar ekonomiczny – tworzenie wspólnego rynku, 4 wolności – wymiana towaru, kapitału, ludzi, usług.
Otwarcie rynków
Brak organizacji politycznej
APEC Azja-pacyfik, współpraca ekonomiczna, umowa a nie organizacja
AMERYKA ŁACIŃSKA
-charakter ekonomiczny – ewoluuje coraz bardziej w kierunku politycznym
MERCOSUR – organizacja ekonomiczna
Wspólnota Andyjska
UNASUR – Ameryka Południowa, mini UE
KRAJE KARAIBSKIE I AMERYKA ŚRODKOWA
CAIROCOM – organizacja wymarła
AFRYKA
SADEC – Afryka Południowa (główni gracze – RPA i Botswana)
ECOWAS – Zachodnia Afryka, dominuje Nigeria, także polityczna zadania, skupia się na bezpieczeństwie
Współpraca z Europą – kraje Morza Śródziemnego, Afryka Północna, Liga Państw Arabskich
Unia Afrykańska
Afryka i Bliski Wschód – zerowa efektywność
AZJA ŚRODKOWA
CACE – wymiar ekonomiczny
WNP – 91’ rozpad ZSRR, głownie Rosja Ukraina i Białoruś
POŁUDNIE AZJI
SAARC – konflikty, propozycje rozwiązania (np. konflikt o Kaszmir – Indie vs Pakistan), próby odpowiedzi na wzrost pozycji Chin, bezpieczeństwo
AZJA WSCHODNIA
ASEAN (APT Asean plus trzy – Japonia, Korea Południowa o Chiny)
ASEAN way – własny pomysł na integracje – nie ma wymaganej zgodności co do religii, kultury itd.
EUROPA
UE
Rada Państw Nordyckich
Grupa Wyszchradzka itd.
Wielość organizacji, UE dominuje ale istnieją także org subregionalne, współpraca pomiędzy org regionalnymi, wszystkie wymiary
relatywizacja społecznych punktów odniesienia w globalizacji
Systemy niższego rzędu jeśli chcą być częścią globalnego świata mogą się tworzyć tylko w odniesieniu do całości.
Relatywizacja to posiadanie jakiś pkt. odniesienia. Nasza ocena rzeczywistości jest w stosunku do czegoś.
modernizacja i detradycjonalizacja
Globalizacja to modernizacja i detradycjonalizacja, często idą w parze, często modernizacja -> detradycjonalizacja
Modernizacja – zespół procesów prowadzących do nowoczesności (nowy krąg kulturowy, indywidualizm, decentralizacja, samodzielność)
Detradycjonalizacja – proces odchodzenia od tradycji na rzecz modeli upowszechnionego
Kraje wysoko rozwinięte najpierw modernizacja a później globalizacja
Globalizacja efektem modernizacji
Np. w państwach azjatyckich globalizacja najpierw i w jej wyniku państwa zaczynają się modernizować
homogenizacja i hybrydyzacja
Homogenizacja – ujednolicenie się społeczeństw według jakiegoś wspólnego wzorca, np. walentynki
Hybrydyzacja – proces asymilacji do kultur lokalnych jakiś elementów kultury globalnej, np. Hiphop globalny tworzy coś własnego w każdym kraju
globalizacja w kategoriach socjologiczno-kulturowych
globalizacja w interpretacji różnych podejść teoretycznych
Realizm – w analizie liczą się tylko państwa bo tylko one posiadają siły i środki, państwa są egoistyczne dążą do władzy, globalizacja nie jest traktowana jako proces stały, nawet jeśli buduje współzależność to nie zagwarantuje w przyszłości bezpieczeństwa
Liberalizm – ludzie z natury są dobrzy, jeśli nawet nie to przez prawo/wychowanie stają się coraz doskonalsi, społeczeństwa zaczynają ze sobą współpracować, konflikt się nie opłaca, bardziej opłaca się wzajemny handel itd., inne podmioty (nie tylko państwa), pokój trwały jest możliwy
Marksizm – kapitalizacja do nie nowy proces, to podrygi ginącego kapitalizmu. Globalizacja ma na celu przetrwanie kapitalizmu. W XXI w pojawiły się pół-peryferie postawiono więc tezę że ta struktura zaczyna się zmieniać.
regionalizacja w interpretacji różnych podejść teoretycznych
Realizm – stary regionalizm idealnie pasuje do teorii, nawet ten tworzony przez ONZ także, nowy regionalizm jest przejściowy(bo konflikt jest nieuchronny, interesy przeważą). Nikt nie będzie utrzymywać słabych państw w nieskończoność.
Liberalizm – regionalizm jako przykład słuszności teorii, państwa są w stanie współpracować w celu tworzenia wspólnego większego dobra (sumienie zerowe), nowy regionalizm pasuje
Neomarksizm – w fazie tworzenia zakładały że regionalizm jest próbą skoncentrowania dużego kapitału żeby opanować inne rynki, obecnie twierdzą że to pozytywny proces w którym wyrównuje się poziomy między państwami, w skali świata wiele regionalnych grup nie współpracuje ze sobą tylko zamyka swoje rynki
siły i mechanizmy globalizacyjne
- działalność transnarodowych korporacji
- przepływ kapitału międzynarodowego
- bank światowy, MFW, sieć banków prywatnych
- transfery technologii
- standaryzacja usług i towarów
- istnienie organizacji międzynarodowych (rządowych i pozarządowych)
- porozumienia partii politycznych (zamazywanie się różnić ideologicznych)
- sieć transportu i komunikacji
- rozwój międzynarodowej turystki
- media – ogólny rozwój itd., a w wyniku tego upowszechnianie się wzorców/standardów konsumpcyjnych
- umiędzynarodowienie sportu
- nielegalny handel
przejawy globalizacji
1. Państwo (duży nacisk na państwo, utrata suwerenności ale też i duże szanse dla państwa)
2. Globalne problemy (zasięga światowy, rozwiązanie istotne dla przetrwania ludzkości, głód, woda, terroryzm, wojny itd., globalizacja pomaga neutralizować problemy globalne)
3. Globalna sieć komunikacyjna (Internet itd.)
4. Globalne ruchy i organizacje
5. Globalna gospodarka
6. Globalna oferta handlowa i stylu życia (McDonald)
kompresja przestrzeni i czasu w globalizacji
mechanizm odterytorialnienia
transnarodowa przestrzeń społeczna
wizja świata jako jednego miejsca
glokalizacja
mechanizm odterytorialnienia
Coraz więcej zjawisk i procesów zachodzi bez wyraźnej lokalizacji w określonym czasie i przestrzeni (dystans nie ma znaczenia), np. przepływ informacji
zjawisko transnarodowej przestrzeni społecznej
utrzymywanie się intensywnych relacji między grupami społecznymi niezależnie od terytorialnego dystansu przy ograniczonej kontroli państw narodowych
wizja świata jako jednego miejsca
Odczuwanie świata niezależnie od dystansu
wymiar polityczny globalizacji
- organizacje rządowe/pozarządowe
- próby tworzenia prawa
- global governance (globalne zarządzanie)
wymiar informacyjny globalizacji
- rozwój Internetu, satelity, telefon, telegraf
- nowe szanse i możliwości
- wirtualne wspólnoty
- dzięki niej ludzie są lepiej poinformowani, ale też nawiązują kontakt z innymi (wspólnoty)
- nowy tryb podatności
- living on-line
wymiar kulturowy globalizacji
- homogenizacja
- uniwersalny kod kulturowy
- fraglizacja – różnorodność kulturowa
- odrodzenie się wymierających kultur
- amerykanizacja
amerykanizacja globalizacji
MTV, język angielski, McDonald, KFC
język angielski w globalizacji
globalizacja a konsumpcjonizm
- kupujemy nie dlatego że potrzebujemy, ale dlatego że chcemy, robimy zapasy
- pewien rytuał, sposób na życie
- szybkość-zmiana-chwila
grupy krajów na ‘mapie procesu globalizacji’
kraje wysoko rozwinięte (i szybko rozwijające się) uczestniczą w globalizacji bardzo aktywnie
wielkie mocarstwa wschodzące (Rosja/Chiny) w płaszczyźnie ekonomicznej TAK jednak w politycznej już NIE, społeczeństwo nie uczestniczy tak bardzo w globalizacji
kraje afrykańskie – słaby udział w globalizacji
ideologiczna ocena globalizacji
nurty antyglobalizacyjne i ich metody
Początek lata 90.
- przeciwnicy globalizacji
- lewica
- ekolodzy
- skrajna prawica
nurty alterglobalizacyjne i ich metody
Początek lata 90.
- globalizacji nie da się zatrzymać, jest zła dlatego trzeba podjąć odpowiednie działania
- lewica (biedni są biedniejsi, bogaci się bogacą)
- ekolodzy
- nawróceni liberałowie
Metody:
- naciski na organizacja i korporacje (deklaracja na rzecz zrównoważonego rozwoju)
- spotkania, światowe forum społeczne itd.
globalny governance
Governance – z początku dotyczyło strefy ekonomicznej, związane z dawaniem pożyczek państwom pod warunkiem że te kraje będą nimi dobrze zarządzać i ją spłacą
Nie jest to rząd ale są to minimalne ramy zasad, przepisów, praw koniecznych by zająć się globalnymi problemami i tworzonych oraz wprowadzanych w życie przez różnych aktorów na różnym poziomi w sposób formalny i nieformalny
Definicja:
wielu aktorów
środki formalne i nieformalne
spotykają się na różnym poziomie
tworzą inicjatywę wprowadzają ją w życie
regionalny governance
Łatwiejszy do wprowadzenie niż globalny, w def praktycznie to samo
Stanowi podstawę do globalnego governance
model europejskiego regionalnego governance
-sieć organizacji
-UE tworzy całą masę forów wielopoziomowego zarządzania
-różne grupy społeczne
idea global governance w koncepcjach teoretycznych