Etyczne i prawne aspekty mediów
Etyka- mówiąc o etyce mówimy gł o tym jaka jest postawa moralna każdego człowieka.
Postawa moralna skąłda się z trzech elementów:
wartości -
zasady jakich przestrzegamy
zobowiązania jakie na siebie przyjmujemy
By wyrobić sobie opinię nt czyjejkolwiek postawy moralnej zdaniem Jacka Hołubki wymaga postawienie 5 zasadniczych pytań:
Jak wyraźny i widoczny jest jego charakter moralny
Czy jego życie nie zostało zdominowane przez jakieś uporczywe problemy seksualne? (ale też wg P Kwiek i dewotyzm i inne problemy, np. uzależnienia)
Czy dana osoba umie podjąć dobrowolne zobowiązania i zadowalająco je wypełniać?
Jak dana osoba odnosi się do obyczajów moralnych danej społeczności?
W jakim stopniu dana osoba jest gotowa wraz z innymi dążyć do uporządkowania życia swojej wspólnoty wedle trwałych zasad ?
Dzieli życie na 5 sfer – etykę indywidualną, moralność seksualną, dobrowolne zobowiązania, moralność społeczną, etykę polityczną.
6 najważniejszych szkół, teorii etycznych. Kryterium doboru – nie wymagają przyjęcia konkretnych założeń religijnych, politycznych, ani społecznych. Ich wartość polega na sposobie podejścia do norm moralnych. Konkretnie na niezależności norm moralnych, ich bezstronności, dobrowolności ich przyjęcia, oraz podatności na racjonalne argumenty.
Formalizm
Zdaniem formalizmu wartości moralne służą przede wszystkim obronie tego co jest w nas powszechne, typowe i powtarzalne. Przedstawiciel- Kant (postępuj zawsze tak, abyś mógł zarazem chcieć żeby maksyma Twojego postępowania mogła stać się prawem)
tezy:
- prespyktywnizm – nie można sobie samemu czegoś nakazać i nakazu nie wykonać.
- uniwersalność- raz przyjęta ocena lub zalecenie obowiązuje we wszystkich analogicznych sytuacjach. Po zaakceptowaniu jakiejś zasady należy być konsekwentnym z wykluczeniem jakichkolwiek wyjątków.
- szacunek dla prawa moralnego wymaga pominięcia intencji działania i konsekwencji jego czynów. Moralność tak jak prawo powinna być ślepa i pozbawiona uczuć. Jej zadanie polega na budowaniu idealnego świata przez żądanie aby wszyscy już teraz postępowali tak, jakby żyli już w idealnym świecie.
Utylitaryzm
Podstawowe założenie- podstawę moralności stanowi zasada użyteczności. Która mówi, ze należy przyczyniać się do największego szczęścia, największej liczby ludzi.
Tezy:
- tylko konsekwencje czynu mają znaczenie przy określaniu jego wartości. Cel uświęca środki. Można stosować mechanizm skały Tarpejskiej.
- należy maksymalizować nadwyżkę szczęścia nad cierpieniem. Liczy się tylko wypadkowa wzajemnie się kasujących radości i smutków, zysków i strat, pożytków i szkód. Nikt nie ma prawa dążyć do szczęścia osobistego, bądź szczęścia bliskich jeżeli tym samym nakładem środków można bardziej uszczęśliwić innych. Szczególnie rządy powinny kierować środki na uszczęśliwienie tych, których można najłatwiej uszczęśliwić.
- należy porzucać sprawy beznadziejne. Na usprawiedliwienie zasługują niewolnictwo, znęcanie się nad innymi, gorliwe wypełnianie drakońskich poleceń władz okupacyjnych, terroryzm polityczny, dyskryminacja kobiet. Jeśli tylko zwolennicy tych praktyk grożą zastosowaniem ostrych sankcji przeciwko reszcie społeczeństwa za próbę przeciwstawienia się tym praktykom. Jeśli całe społeczeństwo jest bardziej szczęśliwe wtedy, kiedy niektóre jednostki cierpią nieustanne upokorzenie niż wtedy gdy przysługują im równe prawa to z punktu widzenia utylitaryzmu emancypacja jest czymś złym.
etyka cnoty
Obrona swoiście pojętych wartości moralnych, cnota jest wartością samą w sobie , nie dająca się wyjaśnić, ani przez motywy, ani przez konsekwencje dokonanych czynów. Co więcej nie sprowadza się ani do prawa moralnego, tak jak formalizm, ani do zasady użyteczności, tak jak w utylitaryzmie. Platon wyróżniał 4 cnoty kardynalne- roztropność,uwaga,umiarkowanie,sprawiedliwość. Jedna cnota podstawowa, złoty środek.
Tezy:
- doskonałość jest naturalnie postrzegana iw naturalny sposób nas pociąga. Czyli nie trzeba nas socjalizować, w naturalny sposób postrzegamy to, co właściwe i do tego dążymy(dyskusyjne) Wzorcem, który nas pociąga był w antyku bohater, uosabiający moralność doskonałą. Moralnym był ten, który nie korzystał z wzorców, nie szukał przykazań, ale polegał na sobie, ufał w swoją siłę, przezorność, pomyślny los. Robił to, na co było go maksymalnie stać, szukając jednocześnie chwały i licząc na pamięć potomnych. (np. Medea, która zabiła dzieci urodzone niewiernemu kochankowi, Orestes postanawia pomścić śmierć ojca, zabijając matkę)
- Człowiek cnotliwy czerpie siłę ze swojej cnoty i zasługuje na szacunek, spostrzega społeczeństwo jako hierarchię pozycji i godności. Zna swoje miejsce i nie sięga wyżej. Z drugiej strony nie daje się strącić z miejsca, które mu się należy.
- wspólnota dba o wszystkich. Posiadanie cnoty, jakiejś silnej cechy charakteru wiązało się z rozwijaniem jakichś specyficznych zdolności i oddaniem ich do dyspozycji całej wspólnocie w zamian za pomoc i wsparcie na jakie mogła ona liczyć przez całe życie. Wiązało się to z ograniczeniem wolności osobistej.
etyka miłości
należy położyć nacisk na to, aby każdy człowiek traktowany był z szacunkiem, miał równe szanse, nie był degradowany przez silniejszego od siebie i mógł żyć w poczuciu własnej wartości. Przy zastrzeżeniu, że nie może to być jednak egalitaryzm w wersji roszczeniowej i zaborczej
tezy:
- żaden człowiek nie jest zły, może być najwyżej moralnie ślepy i niewrażliwy. Zło moralne jest konsekwencją niezawinionych konsekwencji charakteru, lub zewnętrznych wpływów. Źródłem zła są trudne warunki życia, chorobliwa, sztucznie podsycana ambicja, poddanie się negatywnym naciskom społecznym, lub ignorancja moralna i zły przykład.
- cierpliwość, wybaczanie i niesprzeciwianie się złu, jest bardziej właściwą metodą moralnego oddziaływania niż stosowanie przemocy.
- nie wolno karać, wystarczającą sankcją moralną jest ukazanie cierpienia i rozczarowań. Nad złem trzeba płakać, nad złym człowiekiem trzeba się litować,
etyka umowy społecznej
Wedle tej teorii korzystna dla wszystkich stron umowa może być nie tylko podstawą obowiązków politycznych, ale także obowiązków moralnych. Twórca tej etyki Rawlsa, twierdził, ze świadoma swoich celów ludzkość wybrałaby dwie zasady sprawiedliwości. Pierwsza – mówi, że każdy powinien się cieszyć najszerzej pojętą wolnością, dająca się pogodzić z analogiczną wolnością pozostałych. Druga zasada mówi, ze ograniczenie tej pierwszej zasady dopuszczalne jest tylko dla poprawy sytuacji jednostek znajdujących się w najgorszym położeniu.
Tezy:
- bezstronne oceny moralne można formułować tylko po zapomnieniu swojej tożsamości. Każdy jest potencjalnie zdolny do poprawnego rozpoznania obowiązków i uprawnień moralnych. Realizację tego utrudnia pogoń za własną korzyścią. Dlatego też konieczne jest rozpatrywanie problemów za zasłoną niewiedzy, tak jakby to robili formaliści, a następnie wdrażanie ustaleń.
- wynik fikcyjnej lecz racjonalnej konwersacji jest wiążący, nawet wtedy, jeśli negocjacje nie miały miejsca lub są niewykonalne. Ponieważ zasady przyjęte zasłoną niewiedzy są bezstronne maksymalizują szczęście każdej jednostki i są bardziej wiarygodne niż wszystko co ustalamy bez zasłony niewiedzy. Należy uznać za wiążącą umowę już teraz to, co uznalibyśmy żyjąc w idealnych warunkach.
- kompetentne i doświadczone jednostki mogą ustalić co jest złe,a co jest dobre, jeśli tylko podejmą decyzję swobodnie i jednomyślnie.
teoria uprawnień – ta teoria zakłada, ze człowiek musi być inaczej traktowany niż wszystkie inne żywe istoty. Ponieważ jest bardziej wrażliwy, cierpi nie tylko z powodu doznanych nieszczęść, ale także wskutek nieprzewidywalnych okoliczności. Ma złożone plany życiowe i dba nie tylko o siebie, ale też o rodzinę, przyjaciół, całą społeczność, a także o sztukę, naukę i religię.
Tezy:
- autonomia jednostki jest najwyższą wartością, chronioną przez jej uprawnienia. Podmiotem rozpoznającym wartości moralne jest zawsze jednostka, a nigdy społeczność, która może te wartości tylko rozpowszechniać i wdrażać. Każdy ma prawo żyć na własny rachunek i odpowiedzialność. Należy pozwolić młodym po odrzuceniu przez nich ostrzeżeń popełniać głupstwa. Człowiek, który zrezygnuje z własnej drogi życiowej traci szansę wykształcenia własnej autonomii. W zw z tym nie wiadomo co jest gorsze iść na zatratę z powodu własnego uporu czy z powodu ślepego posłuszeństwa. Zwolennicy tej koncepcji zastrzegają, że z tego prawa powinny korzystać jednostki dojrzałe i odpowiedzialne. Pozostali powinny czekać aż nie osiągną tego stanu.
- wartości moralne muszą być egzekwowane. Teoria uprawnień daje jednostce gwarancję bezpieczeństwa przed ingerencją innych. Powołanie się na uprawnienia zapewnia zaspokojenie roszczeń. Równocześnie teoria ta nie zakłada, że każde żądanie jest egzekwowane, ale domaga się by uprawnieniem było nazwane tylko to, co jest bezpośrednio egzekwowalne. Chodzi też o to aby każde społeczeństwo przyznawało swym członkom jakieś uprawnienia ponieważ bez nich życie jest niepewne, chwiejne i niewolniczo poddane dominującej obyczajowości.
- retrospektywne korekty moralnie dopuszczalnych działań są moralnie niedopuszczalne. Ta teoria znacznie ogranicza ruchy stron biorących udział w społecznych interakcjach. Ponieważ praktycznie zabrania wszystkiego, czego inni sobie nie życzą. Przyznanie trwałych praw wyklucza możliwośc korygowania ich następstw