FILOZOFIA

Filozof jako pastuch. (:

Nie ma jednej filozofii greckiej ani chrześcijańskiej.

Leibniz – racjonalista pokartezjański, filozof → myśli (monda) są od boga.

500. Hune → ojciec pozytywizmu filozoficznego; umysł nie wykracza poza swe granice poznania

Immanuel Kant → najważniejszy filozof! Organizuje myślenie większości z nas istotny dla etyki katolickiej

zagadnienie prawdy – filozofia rozumie je inaczej niż człowiek potoczny

dla fil.: SĄDY, ZDANIA, TWIERDZENIA lub MYŚLI

z. prawdy odnosi się wyłącznie do WYPOWIEDZENIA

1. przedmiot z.p. jest usytuowany w czasie, ale nie w przestrzeni

2. tzw. klasyczne kryterium prawdy:

• musi być spełnione przez wypowiedzenie, by można było przypisać kryterium prawdziwości

  Klasyczne kryt. wymaga, by dopasować sąd do rzeczywistości.

  3) tzw. nieklasyczne kryterium prawdy

• przedmiot się nie zmienia, zmianie ulega kryterium

Nieklasyczne kryteria prawdy

1. Koherencyjne kryterium.

   Sąd jest prawdziwy o tyle, o ile nie jest sprzeczny z istniejącym systemem zdaniowym. Musimy się zgodzić z przyjęciem jakichś zdań.

2. Koncepcja oczywistości.

   (Kartezjusz)

   Zdanie jest prawdziwe ↔ jest oczywiste.

   Przyjmujemy subiektywizm, zdania oczywiste dla każdego osobnego podmiotu.

3. Zgoda powszechna.

   Prawdziwe zdanie to takie, na które zgadzamy się powszechnie.

4. Pragmatyczne kryterium.

   Sąd jest prawdziwy o tyle, o ile uznawany jest za użyteczny przez dany subiektywny podmiot.

Platon

Jaskinia (złożona z 7 obrazów).

Obraz 1.

Metafora:

Przedmiot poznający, do którego dociera coś określonego.

Platon wzywa nas, abyśmy sobie wyobrazili jaskinię.

Do ściany z półką skalną przykuci są ludzie. Nie mogą dojść do drugiej ściany, ani się odwrócić, nie widzą ściany, do której są przykuci. Ci ludzie są pozbawieni jakiejkolwiek wiedzy (nie mają języka, przemyśleń). Ludzie ci nie mają przed sobą nikogo. Są puści intelektualnie.

Nasza wiedza jest przedmiotem, zawiera wyłącznie pojęcia.

Wrażenie wychwytywane za pomocą zmysłów bez własnej nazwy.

Wrażenie → wychwycona informacja → rozum (wyższa jego partia) → nadanie nazwy wrażeniu

Wrażenia dopływają odrębnie do każdego podmiotu i podmiot odrębnie je nazywa.

Każdy umysł ma swój słownik, co jest wynikiem różnych nazw wrażeń.

Podmioty w jaskini zaczynają mieć subiektywne nazwy dla wrażeń, nie komunikują się.

Dialog

Podmioty zaczynają ze sobą rozmawiać.

Poziom intersubiektywności – słowa, dzięki którym się porozumiewali.

Podmioty nie są w stanie wyzwolić się z tego, co subiektywne.

1. Jak ufundować obiektywność?

2. Intersubiektywność – coś pomiędzy poszczególnymi subiektywnościami.

3. Intersubiektywność jest w pełni uzależniona os subiektywności.

Rawls – wytłumaczenie intersubiektywności.

np.

białego prawnika przesunąć za zasłonę niewiedzy razem z latynoskim śmieciarzem i czarnym doktorem → zapominają o wszystkim i wykształcają intersubiektywność

Poziom interpretacyjny:

Opowiadanie Platona nie dotyczy człowieka z krwi i kości. Dotyczy historii poszczególnych umysłów. Dla umysłu wszystko (łącznie z ciałami) jest zewnętrzne. Wszystkie informacje dotyczące ciał kształtowane są przez poszczególne umysły.

Nie możemy oczekiwać niczego więcej prócz subiektywnego i intersubiektywnego świata.

Wiedza budowana subiektywnie i ewentualnie uzgodniona intersubiektywnie – nie ma wiedzy obiektywnej.

Umysły nie są tożsame z rozumem.

Umysł gromadzi wiedzę (wrażenia), która do niego dopływa.

UMYSŁ = ROZUM + ZMYSŁY

Obraz 2.

Metafora:

Któryś z tych więźniów ma zostać wyzwolony. Zostaje wyzwolony, ma problemy z ustaniem i wyjściem (niezwykle trudne położenie wyzwoleńca). Wspina się po schodach na tę półkę skalną, by ujrzeć to, co jest na drugiej ścianie. Pojawia się problem odzwyczajania się od dotychczas oglądanych obrazów i od tego, czego się uczył.

Poziom interpretacyjny:

Historii umysłów ciąg dalszy. (:

Ten trud dotyczy umysłu. Polega na powolnym odchodzeniu od treści, które do tej pory kształtował. Wychodzenie od cielesności i od tego, co dotychczas znane (świat materialny). Odzwyczajanie się od świata materialnego nie jest nakierowane na jakieś formy bóstw.

Umysł odwracając się powoli wyłącza zmysłowość, pozostaje tylko rozum (intelekt). Odzyskuje on swoją pierwotną czystość, bez zmysłów.

Czysty rozum.

Obraz 3.

Pytanie: Co jest pierwsze?

np. trójkątność czy poszczególne trójkąty?

Metafora:

Wyzwoleniec umęczony wychodzi na półkę skalną. Patrzy, a po półce chodzą kuglarze:

• Czirokez w moro

  Wyzwoleniec ogląda byt występujący niezależnie od niego, docierają informacje wysyłane przez Czirokeza w moro.

• Zero w t-shirt'cie i dresie

  Dwaj różni kuglarze.

  Wyzwoleniec nie jest w stanie zmienić ich treści

• Trzeci śpiący kuglarz – na golasa.

  Dwaj przechadzając się rzucają cienie, trzeci nie, nie jest obecny w świecie materialnym.

To, co się rozgrywa na półce skalnej jest poza wyzwoleńcem. Kuglarze noszą w sobie treści bez udziału wyzwoleńca.

Historia umysłu osadzonego pośród (zdarzeń śmiertelnych i cielesnych) rzeczy materialnych i cielesnych).

Wiedza ma charakter subiektywny lub intersubiektywny.

Umysł jest w stanie w jakiś sposób obcować z pojęciami nie pochodzącymi od niego.

Kuglarze:

1. Niezależne istnienie

2. Samoistność występowania.

3. Niezależna treść.

4. Realne istnienie.

Poziom interpretacyjny:

Rodzaj intelektualnego wglądu; bez udziały zmysłów poznanie czegoś.

Umysł przestał pracować przy użyciu zmysłów. Jest w stanie odebrać treści nie będące w umyśle, ma poznawać (rozum) pojęcia występujące poza nim.

Istnieją pojęcia poza poszczególnymi umysłami, nie wytworzone przez żaden umysł, istniejące odwiecznie. Mają określoną treść (pojęcie wraz z zawartością). Poszczególne umysły mogą poznać tę treść.

Idee – ogólne pojęcia (np. człowiek, krowa, jedność matematyczna, sprawiedliwość, miłość)

• treści występujące od zawsze, występujące poza umysłem, lecz rozpoznawalne dla niego

• treści pojawiające się w obrębie umysłu jako odzwierciedlenie swej pierwotnej formy (wiedza o bycie)

• treści pojawiające się w 1 sensie i jako odzwierciedlenie w 2 sensie układają się w kształty materialne jako WZORZEC

Idea człowieka w 1 sensie ma być uobecniona w każdym człowieku jako wzorzec.

Umysł ludzki przy wyłączeniu zmysłów jest w stanie posiąść wiedzę obiektywną, nie wytworzoną przez żaden inny umysł.

Skrajny realizm pojęciowy.

Obraz 4.

Poszczególne idee występują na równi.

Metafora:

Wyzwoleniec idzie jeszcze wyżej i dostrzega ognisko, które rozświetla dawnych kuglarzy, wyprowadza ich z mroku, choć bez niego i tak by istnieli.

Wyzwoleniec uświadamia sobie, że ognisko jest powodem istnienia cieni.

Poziom interpretacyjny:

Umysł jest w stanie uchwycić jakąś ideę, a także jedność → coś, co jest wyżej.

ZASADA JEDNOCZĄCA WSZECHRZECZ

Wyzwoleniec wychwytuje ideę piękna dobra prawdy.

Nie jest ona powodem zaistnienia innych idei, lecz udziela się wszystkiemu, co istnieje.

*brakuje pozostałych obrazów

Wiedza obiektywna dotyczy wyłącznie świata niematerialnego – idei.

Umysł ma sięgać znacznie poza ideę piękna dobra prawdy.

STRUKTURA METAFIZYCZNA ZOSTAWIONA PRZEZ PLATONA

Na szczycie hierarchii występuje jeden pojęciowy byt (ognicho), czyli idea PDP. Odgrywa rolę zasady jednoczącej wszechrzecz. Istnieje, choć nie fizycznie.

Wszystkie dziedziny filozofii są zależne od metafizyki.

Istnieje SŁOWO jako coś najważniejszego. Można je interpretować w trzech aspektach, lecz coś je łączy. Zasadą jednoczącą jest jakiś byt, który sam siebie nie poznaje.

Piękno – estetyka; dobro – etyka; prawda – episteorologia

ŚWIAT IDEI

IDEA PIĘKNA DOBRA PRAWDY

Poniżej IPDP znajdują się różne inne idee, nazywane wspólnym mianem ŚWIATA IDEI, bądź PLEROMĄ. To świat pojęć, nie świat idealny.

Świat niezależny od świata fenomenalnego i materialnego. Istnieje odwiecznie, nie podlega zmianie, nie ulega upływowi czasu.

Jedność zasady jednoczącej i wielość pojęć. Wielość współistnieje z jednością, lecz żadna z nich nie powstała z drugiej => Nie jest tak, że z jedności wynika wielość i odwrotnie, czy, że jedna wpływa na zanikanie drugiej.

ŚWIAT FENOMENALNY

Niekoniecznie idee z pleromy się tu pojawiają.

Każdy byt wchodzi w ten świat mając wiedzę o ideach.

Koncepcja anamnetyczna:

• indywidualizacja poszczególnych dusz występuje w świecie idei

• każda dusza wchodzi w świat fen. Jako posiadająca już wiedzę o ideach

MATERIA

(tzw. materia pierwsza)

Nieobecna w świecie fenomenalnym. Wiąże się z problemem świata i przestrzeni, nie jest tu istotny prymat czasowy.

Jest to brak tego, co jest w pleromie. Jest tym, co bliskie nicości. Jednak jakoś to istnieje. Jest kompletnie bezwartościowe. Nie ma określoności ani realności istnienia. Nie da się jej opisać ze strony pozytywnej, wyłącznie negatywnej. Nie jest wewnętrznie zróżnicowana. Nie jest zależna od pleromy. Nie ma IPDP. Materia jest bezczynna i nie jest do niczego zdolna sama z siebie.

STWARZANIE POSZCZEGÓLNYCH BYTÓW (ŚWIATA) Z POJĘĆ!

Poszczególne dusze mają upowszechniać wiedzę obiektywną ze świata idei w świat fen.

Wiedza subiektywno – intersubiektywna (nabywana) zagłusza obiektywną (wrodzoną).

Wiedza wrodzona ułatwia duszy powrót w kierunku świata idei.

Umysł jest czymś, co „wyciąga” nas ze świata fenomenalnego.

Platon wprowadza kategorię DEMIURGA jako kreatora świata fenomenalnego. Świat ten wytwarzany jest przez jego aktywność. Nie istnieje w świecie idei ani w materii. Demiurg korzysta z idei w pleromie i kreuje poszczególne byty przez „odciskanie” idei w materii, która uprzednio ukształtowana nie jest.

Ten demiurg może np. wytworzyć dwóch ludzi, ale nie potrafi ich rozróżnić (baby z piasku → pojęcie babowatości).

Wg Platona człowieka kształtują elementy: Cechy Demiurga:

• gatunkowy (świat fen.) - jest przyczyną rozwijania poszczególnych bytów

• materialny (materia) - poruszyciel na drodze do doskonałości

• indywidualna dusza (świat idei) - popycha do działania

Koncepcje wiedzy:

• nie ma wiedzy wrodzonej

• wiedza wrodzona zastępowana jest przez wiedzę nabytą

Moment indywidualizujący nie pochodzi od demiurga. Platon nie wytłumaczył, skąd się wzięły idee, ani jak się dusza indywidualizuje.

Arystoteles

→ chłopak zrozumiał Platona, w pewnym sensie się z nim zgodził, w innym pokłócił

ZGODNI	WG ARYSTOTELESA
Wiedza obiektywna jest dostępna każdemu ludzkiemu umysłowi (idee aksjologiczne, rodzajowe, gatunkowe, materialne).	Związek pojęć z materią jest stały, integralny i trwa od zawsze.
Wiedza obiektywna dotyczy nie wytwarzanych przez żaden ludzki umysł; jest asubiektywna i intersubiektywna.	Świat fenomenalny istnieje odwiecznie.
Istnieją pojęcia, których przedmiotem są realne byty REALIŚCI POJĘCIOWI.	Demiurg nie jest twórcą świata fenomenalnego.
Realnie istniejące idee ogólne mają określoną treść, niezależną od jakiegokolwiek podmiotu.	Czas istnieje od zawsze.

ŚWIAT IDEI Nie istnieje

ŚWIAT FENOMELANY idee aksjologiczne itp. Uwznioślenie materii. 1 osoba = forma gatunkowa + materia 2 osoba = forma gatunkowa + materia forma gatunkowa się nie różni, to materia (możność) jest zróżnicowana

Materia elementem różnicującym poszczególne byty.

MATERIA → nieokreślona → jest potencjalnie wewnętrznie zróżnicowana (wypełniona możnościami)

KONCEPCJA MOŻNOŚCI I AKTU

W każdym bycie możności zawarte w materii zaczną się aktualizować w świecie fenomenalnym przez własne i odpowiednie idee.

PLATON	ARYSTOTELES
Skrajny realista	Umiarkowany realista
→ pojęcia występują samoistnie, bez związku z materią i światem fenomenalnym	→ pojęcia zawsze występują w materii i w związku z nią, nie występują samoistnie

Co nas powstrzymuje przed akcjami sprzecznymi z naszym człowieczeństwem, mimo iż mamy ku temu możności?

Czy istnieją realnie inteligibilne byty (które są poza naszymi umysłami)?

SPÓR O UNIWERSALIZM

Jaka jest charakterystyka realnie występujących bytów inteligibilnych?

Czy występują wyłącznie w świecie fenomenalnym, czy wyłącznie w świecie idei?

W każdym jest taka sama forma gatunkowa.

Różnicą się momentem materialnym (substratem mat.)

Treści formy gatunkowej człowieka wg Arystotelesa.

Skłonności przyrodzone określające przynależność gatunkową:

1. Skłonność do indywidualnego trwania.

2. Skłonność do podtrzymywania gatunku.

3. Skłonność do pozostawania we wszystkimi w pokoju.

4. Skłonność do poznawania tego, co ogólne (czyli form gatunkowych).

Występują w każdym bycie ludzkim wyprzedzając jego świadomość.

Skłonności przyrodzone powstrzymują nas przed możnościami.

Rozwój każdego bytu polega na aktach zawarcia możności w obrębie skłonności przyrodzonych.

Zagadnienie usprawiedliwienia powszechności ruchu rozwojowego → zasada jednocząca wszechrzecz.

Wg Arystotelesa

Pierwszy Nieruchomy Poruszyciel, który jest czystą formą (nie ma materii) i czystym aktem. Jest on wzorcem, ku upodobnieniu którego dążą wszystkie inne byty.

Plotyn

Hegel (XIX wiek)

Od zawsze był duch (nie człowiek, nie bóg).

Realnie istniejący byt bez woli i uczuć.

Umysł – rozum.

Nie występuję w przestrzeni ani czasie, nie jest materialny.

Duch subiektywny

Treści w nim są pojęciami. On nie poznaje tych pojęć. Występują w nim reakcje logiczne pomiędzy pojęciami. Nie ma on żadnej wiedzy, Nie wie nawet, że istnieje.

Z konieczności pojawia się zespół treści pojęciowych.

Po ich eksterioryzacji z ducha subiektywnego dokonuje się w świecie fenomenalnym.

Po „wysypaniu się pojęć” dokonuje się zestawienie „ja” i „to, co mną już nie jest”.

Duch zyskuje świadomość swojego istnienia i bycia tego, co nim już nie jest.

W świecie fen, duch rozpoznaje swoje treści, traci je przez fenomenologię, by potem zyskać je jako wiedza.

Kończy się to, gdy duch stanie się duchem absolutnym, czyli pozna wszystkie treści.

Zasada jednocząca wszechrzecz.

JEDNO lub JEDNIA

• absolutnie różne od oglądanych przez nas byt

• nie ma żadnych podwójności, zróżnicowania

• nie przypomina boga Chrześcijan

• nie poznaje samego siebie, bo nie byłoby doskonałe

• kompletnie niezdolne do jakiegokolwiek ruchu

• absolutnie niepodzielne

• niczego nie ustanawia

• nieopisywane dla człowieka

Coś wyłania się z jedna, lecz bez jego udziału.

Metafora słońca i jeziora

Filozof wieńczący tradycję filozofii greckiej.

Wszechrzecz jest pojęciowa.

Wewnątrz wszechrzeczy pojawia się człowiek zdolny do refleksji nad tym światem.

PLATON	PLOTYN
Idea Piękna Dobra Prawdy	Jedno
Świat jest zdepersonalizowany (w osoby boskie).
Metafora jaskini.	Metafora słońca i jeziora.
Idee aksjologiczne, gatunkowe, itd. świat idei (istniejący odwiecznie)	Relacja między Jednym i tym, co nim już być przestało
Zasada jednocząca nie powoduje wielości, nie ma wyjaśnienia, skąd jedność (nie tłumaczył, skąd wielość dusz indywidualnych).	Konieczność wypływania pojęć z Jedna.
W świecie idei występują poszczególne dusze.	Umysł/ pojęcie

Metafora ☼

• jest niezmienne

• nie myśli

• nie decyduje o niczym

• jest to jakiś byt

Wydostaje się z niego jakiś płomień, płomienie, które przestają być ☼. Promienie stykają się z tym, co nie jest już ☼, a ☼ samo się z tym nie styka.

Metafora jeziora

W jeziorze znajduje się woda. Woda się z niego wylewa. To, co z jeziora wypływa nim już nie jest. Jezioro nie decyduje o tym, czy woda z niego wypływa.

Z Jedna wyłania się pierwsza hipostaza (emanacja), czyli dwoistość.

Umysł/Pojęcie (słowo)

To, co poznaje.

To, co poznaje to, co poznaje.

To, co wychodzi z Jedna jest jego radykalnym przeciwieństwem.

Umysł poznaje jedną jedyną ideę, mianowicie siebie.

Wielość idei tkwi w obrębie jednego pojęcia (idee gatunkowe i rodzajowe). Wszystkie idee.

Druga emanacja – ducha świata.

Wyłonienie się poszczególnych idei różnych od siebie mocą konieczności (np. człowiekowatość).

KONIEC EWOLUCJI POJĘĆ

Dusze występują jako część pojęcia człowieczeństwa. Z duszą należy kojarzyć jedynie pojęcia.

Trzecia emanacja – emanacja dusz indywidualnych.

Pojęcia różnicują się po zetknięciu z materią. Aktualizują się z konieczności.

Czwarta emanacja – emanacja świata fenomenalnego.

Przez materię różnicują się poszczególne byty.

(Stosunek płciowy jako teatr konieczności, by coś mogło zaistnieć☺)

Istnieje powrót do doskonałości – ruch emanacyjny.

Niektóre dusze przez tęsknotę dążą w kierunku emanacji dusz indywidualnych (do doskonałości, do odzyskania oryginalności). Inne giną, zatracają się w materii pierwszej.

Indywidualna dusza zatraca się w człowieczeństwie i traci swoją indywidualność.

Filozofia chrześcijańska

→ św. Augustyn (I poł. V w) augustynizm (Platon)

realizm XVI w – rewitalizacja poglądów św. Augustyna

pojęciowy → św. Tomasz z Akwinu (XIII w) tomizm (Arystoteles)

nominalizm → Jan Duns (Szkot) (XIV w) skotyzm (nie istnieje realnie człowieczeństwo pojęciowe)

pojęciowy

Rewolucja w filozofii przez chrześcijaństwo.

Spersonalizowana zasada jednocząca wszechrzecz (bóg).

Zasada zaczyna coraz bardziej przypominać duszę ludzką.

Warstwy:

• rozumna

• emotywna (emocje)

• politywna (wola)

Problem grzechu pierworodnego i zmiana intelektualna.

Niezwykle przykra dla aktywności poznawczej człowieka.

Skutek grzechu pierworodnego: dążenie do poznania tego, co szczegółowe, a nie ogólne.

Jeśli podmiot będzie w stanie pokazać skutki grzechu pierworodnego, to odnajdzie te idee, pojęcia ogólne osadzone w bucie osobowym – bogu.

Każda filozofia chrześcijańska ma za punkt oparcia przeświadczenie teistyczne (bóg nie obejmuje świata fenomenalnego).

Augustynizm

(św. Augustyn miał nieślubne dziecko i konkubinę)

Przekonuje, ze boga nie można opisać w kategoriach pozytywnych.

Nie poprzestaje konsekwentnie na wyłącznie negatywnym opisie.

Bóg poznaje, miłuje i korzysta ze swej woli, stwarza. Strona pozytywna

Bóg decyduje o wytworzeniu świata fenomen., nie mając nic, z czego mógłby go stworzyć. Wszystko powstaje nagle i z niczego.

Momentalny akt stwórczy.

Wszystko stworzone razem (ja, Adam i Ewa, mój prawnik).

Przed bogiem i aktem stwórczym nie ma niczego.

Wszystko pochodzi z jego świadomej decyzji.

Wszystkie byty zaczynają się aktualizować w swoim odpowiednim czasie (racje zarodkowe).

Arbitralna wolna wola występująca jedynie u człowieka, mająca upodabniać go do boga.

Pełnia wolności 0 trwanie przy pojęciach ogólnych.

Natura epistemiczna – odwrócenie się od ogólności.

Człowiek korzysta z woli w sposób niewłaściwy, bóg we właściwy, czyli ogólny.

Bóg decyduje tylko o momencie aktualizacji racji zarodkowych.

Tomizm

„Jestem, który jestem.” pozytywny opis boga

Bóg jako jedyny byt, którego formę gatunkową należy kojarzyć z istnieniem.

ISTOTA = IDEA = FORMA GATUNKOWA

Bóg jako jedyny byt konieczny.

Akt stwórczy dopełniony procesem stwarzania.

Moment istotny (formalny) decyduje o zaistnieniu racji zarodkowych.

Bóg korzysta z formy, z materii oraz z istnienia przy tworzeniu poszczególnych bytów, Wszystkie pochodzą bezpośrednio od niego. Pierwsze byty. Kolejne biorą formę i materię z poprzednich, a bóg dopełnia je istnieniem.