Kwas foliowy (folacyna, witamina B9, witamina M, witamina B11)
witamina z grupy B. Występuje w żywności w postaci folianów, dlatego często termin witamina B9 utożsamia się z całą grupą związków (ustalono, że może istnieć teoretycznie ok. 150 rozmaitych form kwasu foliowego; w przyrodzie jest ich nieco mniej, bo około 20 rodzajów). Nazwa kwasu pochodzi od łacińskiego słowa folium ("liść").
Kwas foliowy sklada sie z zasady pterydynowej, polaczonej z jedna czasteczka kwasu p-aminobenzoesowego (PABA) i kwasu glutaminowego.
Zwierzeta nie maja mozliwosci syntezy PABA oraz laczenia glutaminianu z kwasem pteroinowym.
Kwas foliowy reguluje wzrost i funkcjonowanie komórek;
wpływa dodatnio na system nerwowy i mózg, decyduje o dobrym samopoczuciu psychicznym;
zapobiega uszkodzeniom tzw. cewy nerwowej u rozwijającego się w łonie matki dziecka, ma pozytywny wpływ na wagę i rozwój noworodków;
bierze udział w zachowaniu materiału genetycznego, w przekazywaniu cech dziedzicznych komórek, reguluje ich podział;
usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego, uczestniczy w tworzeniu soku żołądkowego, zapewnia sprawne działanie wątroby,żołądka i jelit;
jest czynnikiem antyanemicznym, pobudza procesy krwiotwórcze, czyli powstawanie czerwonych krwinek;
chroni organizm przed nowotworami (szczególnie rakiem macicy).
jest koenzymem w przemianach jednoweglanow = tetrahydrofolian (H4 folian) jest nosnikiem aktywnych grup jednoweglowych
zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w organizmie
mała ilość czerwonych ciałek we krwi, tzw.niedokrwistosc megaloblastyczna makrocytowa)
uczucie przemęczenia i kłopoty z koncentracją
stany niepokoju, lęku, depresja, nadmierna drażliwość
bezsenność, roztargnienie, problemy z pamięcią
zaburzenia w trawieniu i we wchłanianiu składników odżywczych, niedożywienie, biegunka, zmniejszony apetyt, obniżona masa ciała
stany zapalne języka oraz błony śluzowej warg, bóle głowy, kołatanie serca, przedwczesna siwizna
u dzieci i młodzieży zahamowanie wzrostu.
Prawidłowa podaż kwasu foliowego jest niezwykle istotna u kobiet w ciąży. W celu profilaktyki wad cewy nerwowej u płodu, zaleca się przyjmowanie 0,4 mg kwasu foliowego dziennie, przez okres począwszy od trzech miesięcy przed planowaną ciążą, aż do 12 tygodnia. W praktyce, ze względu na duży odsetek ciąż nieplanowanych, zaleca się, aby wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, przyjmowały stale doustną suplementację kwasu foliowego w dawce 0,4 mg. U kobiet, które urodziły już jedno dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się profilaktykę dawką 5 mg kwasu foliowego na dobę.
Zwiększone dawki kwasu foliowego mogą powodować:
bezsenność,
rozdrażnienie,
depresję,
zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
skórne reakcje alergiczne (wysypka, zaczerwienienie, swędzenie),
w rzadkich przypadkach skurcz oskrzeli.
Ponadto nadmiar kwasu foliowego w czasie ciąży zwiększa ryzyko zachorowania przez dziecko na astmę
Znajduje się w liściastych warzywach, szczególnie zielonolistnych (sałata, szpinak, kapusta, brokuły, szparagi, kalafiory, brukselka), a także w pomidorach, grochu, fasoli, soczewicy, soi, burakach, orzechach, słoneczniku, drożdżach piwnych, wątrobie, żółtku jajka, pszenicy, pomarańczach, bananach, awokado. W wielu krajach (nie w Polsce) kwasem foliowym wzbogaca się chleb.
Czynniki polepszające wchłanianie: kompleks witamin B, witamina B6, kwas para-aminobenzoesowy (PABA), witamina B12, witamina H, witamina C
Czynniki pogarszające wchłanianie: światło, alkohol, wysoka temperatura, środki antykoncepcyjne
Antagoniści kwasu foliowego – grupa leków wykorzystujących właściwości kwasu foliowego jako jednego z najważniejszych koenzymów w syntezie kwasów nukleinowych: RNA iDNA.
Kwas foliowy łączy się podczas tych przemian z enzymem dehydrogenazą tetrahydrofolianową. Niektóre leki tej grupy blokują wiązanie kwasu foliowego uniemożliwiając syntezę kwasu tetrahydrofoliowego (THF), niezbędnego w dalszym procesie syntezy zasad purynowych, składników RNA i DNA. Inne leki blokują syntezę kwasu foliowego. W obydwu przypadkach rezultatem jest zaburzenie wzrostu komórek i w rezultacie ich śmierć. Najsilniej będą oczywiście działać na komórki o dużej produkcji kwasów nukleinowych, czyli szybko namnażające się (np. komórki nowotworowe), ale działanie na wszystkie komórki organizmu jest podstawą silnych skutków ubocznych leków tej grupy.
Przedstawicielami grupy są:
metotreksat
sulfonamidy
trimetoprim
Ciekawostki
w zależności od sposobu przyrządzania potraw, do gotującej wody przejść może nawet ponad 90% kwasu foliowego a to za sprawą jego doskonałej rozpuszczalności. Z tego powodu potrawy należy zawsze gotować przy użyciu minimalnej ilości wody, względnie nie należy jej wylewać, a zużyć do sporządzenia np. sosu,
przy udziale kwasu foliowego powstają tzw. hormon szczęścia - serotonina działająca kojąco i uspokajająco oraz noradrenalina, która jest odpowiedzialna za aktywność i dynamikę w ciągu dnia,
jedynie mniej więcej połowa (a często nawet tylko 30%) kwasu foliowego dostaje się do krwi i do komórek. Ludzie cierpiący na dolegliwości lub schorzenia związane z wymiotami lub biegunką wchłaniają jeszcze mniej kwasu foliowego.