Kwas foliowy

Zweryfikowany przez:lek. Jarosław Maj

Reklama

0s

Dzięki reklamie oglądasz wszystko za darmo

ZA CHWILĘ: Zapytaj lekarza

Dzięki reklamom możesz oglądać filmy za darmo!Masz włączone blokowanie reklam, co uniemożliwia odtworzenie filmu. Wyłącz blokowanie (np. Adblock lub inne), aby zobaczyć film. (kod błędu: <16.6059292622>)

Kwas foliowy jest witaminą z grupy B. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa folianum, czyli liść. Kwas foliowy to inaczej witamina B9 lub witamina B12. Znany jest także jako folacyna, folan i kwas pteroiloglutaminowy. Jest jasnożółtą substancją, która rozpuszcza się w wodzie, ulega zniszczeniu pod wpływem wysokiej temperatury, promieni słonecznych czy nieodpowiedniego pH. Kwas ten łatwo może ulec zniszczeniu podczas przyrządzania potraw – gotowania ich, pieczenia. Ponadto im dłużej ulega przechowywaniu, tym trudniej jest przyswajalny, gdyż ulega utlenieniu.

Spis treści

1. Czym są foliany?

2. Rola kwasu foliowego

3. Kwas foliowy w czasie ciąży

   1. Wady cewy nerwowej

   2. Profilaktyka wad cewy nerwowej

   3. Dieta dla kobiet w ciąży

4. Zapotrzebowanie na kwas foliowy

5. Źródła kwasu foliowego w pożywieniu

6. Niedobór kwasu foliowego

   1. Objawy niedoboru kwasu foliowego

   2. Skutki niedoboru kwasu foliowego

1. Czym są foliany?

Kwas foliowy jest witaminą rozpuszczalną w wodzie i występuje w żywności pod postacią folianów. Foliany są bardzo wrażliwe na działanie wysokiej temperatury, promieni słonecznych oraz niskiego pH. Znaczne straty tej witaminy, sięgające 50–90% zawartości wyjściowej, następują w czasie przetwarzania i gotowania żywności, zwłaszcza w dużej ilości wody. Świeże warzywa liściaste przechowywane w temperaturze pokojowej mogą stracić w ciągu 3 dni nawet do 70% wyjściowej zawartości folianów.

Foliany są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układów krwiotwórczego i nerwowego oraz do rozwoju wszystkich komórek ustrojowych. Przekształcają bowiem aminokwasy, homocysteinę w metioninę, z której w procesie przemiany powstają tzw. neurostymulatory, czyli serotonina i noradrenalina, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Zalecane ilości tej witaminy chronią układ krążenia przed miażdżycą naczyń krwionośnych. Zapasy ustrojowe tej witaminy u zdrowego, dobrze odżywionego mężczyzny wynoszą 5–10 mg, z czego niespełna połowa znajduje się w wątrobie. Okres wyczerpania zapasów ustrojowych wynosi 3–4 miesiące.

2. Rola kwasu foliowego

Kwas foliowy, podobnie jak wszystkie witaminy, pełni w organizmie szereg istotnych funkcji. Jest substancją egzogenną, musi być dostarczony z pożywieniem, gdyż sam organizm nie potrafi go wytworzyć. Kwas foliowy bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, czyli materiału genetycznego komórek, co czyni go niezbędnym w procesie wzrostu i rozmnażania. Uczestniczy w produkowaniu hormonu szczęścia – serotoniny, wpływa na nasz system nerwowy i mózg oraz bierze udział w tworzeniu czerwonych krwinek.

W układzie pokarmowym pomaga w sprawnym funkcjonowaniu wątroby, jelit i żołądka oraz tworzy sok żołądkowy. Ponadto kwas foliowy zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, żołądka, szyjki macicy. Działa uspokajająco i kojąco na zmysły. Pomaga radzić sobie ze stresem. W okresie płodowym reguluje rozwój komórek nerwowych. Kwas foliowy, obecny w owocach, warzywach, wzbogaconym zbożu i różnych suplementach diety, doskonale poprawia nastrój. Badania wykazały, że osoby o mniejszym stężeniu kwasu foliowego we krwi łatwiej i częściej popadają w depresję.

Do głównych funkcji pełnionych przez kwas foliowy w organizmie zalicza się:

• regulację wzrostu i funkcjonowanie komórek,

• wpływ na poziom homocysteiny, tj. aminokwasu, od którego zależy nasze zdrowie,

• zapobieganie chorobom serca, wylewom, zakrzepom żylnym,

• zapobieganie anemii.

3. Kwas foliowy w czasie ciąży

Każda kobieta, która planuje zajść w ciążę lub już stara się o dziecko powinna przyjmować profilaktycznie dawkę 0,4 mg kwasu foliowego dziennie. Prawidłowy poziom kwasu foliowego w organizmie kobiety jest niezwykle istotny, zwłaszcza dla przyszłych matek oraz ich nienarodzonych dzieci. Ginekolodzy zalecają zażywanie odpowiedniej dawki kwasu foliowego wszystkim kobietom, które planują ciążę – przede wszystkim ze względu na jego znaczenie w profilaktyce wad cewy nerwowej u płodu (takich jak bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa, przepuklina oponowo-rdzeniowa). Wady te mogą powstać podczas pierwszych czterech tygodni życia płodowego, kiedy kobieta bardzo często nie wie jeszcze nawet, że doszło do poczęcia. Kwas foliowy w ciąży pomaga zapobiegać niedokrwistości (anemii) ciężarnych. W jej trakcie zapotrzebowanie na tę witaminę wzrasta nawet czterokrotnie.

Kwas foliowy można przyjmować z preparatami multiwitaminowymi zawierającymi odpowiednią ilość kwasu foliowego. Preparaty te można kupić w aptece bez recepty. Można też spożywać na śniadanie porcję płatków zbożowych wzbogaconych w kwas foliowy.

3.1. Wady cewy nerwowej

Duże ryzyko powstania wad cewy nerwowej u płodu istnieje:

• w rodzinach, w których wady układu nerwowego pojawiały się do czwartego pokolenia wstecz,

• u matek z podwyższonym poziomem białka płodowego (alfafetoproteiny) w surowicy,

• u matek przyjmujących leki p-padaczkowe,

• u matek chorych na cukrzycę.

Badania wykazały, że w naszym kraju największa liczba noworodków obarczonych cewą nerwową występuje w regionie łomżyńskim, białostockim, siedleckim i bielsko-podlaskim. Na 1000 żywych urodzeń 2-3 dzieci ma wady cewy nerwowej, a niemal 1 na 1000 takich przypadków kończy się śmiercią. Największą grupę dzieci z wadami układu nerwowego stanowią te, które mają przepuklinę oponowo-rdzeniową odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Aby zmniejszyć ryzyko urodzenia dziecka z wadą cewy nerwowej, należy stosować odpowiednią dietę oraz przyjmować kwas foliowy. Kwas foliowy w ciąży zapobiega nie tylko wadom cewy nerwowej u płodu, ale też zmniejsza częstość występowania rozszczepów podniebienia i wargi oraz wad wrodzonych serca.

3.2. Profilaktyka wad cewy nerwowej

Szczególną rolę w profilaktyce wad cewy nerwowej u płodu odgrywa podawanie kwasu foliowego. Dawkowanie kwasu foliowego w ciąży zależy od wielu czynników:

• kobiety w wieku rozrodczym poza dietą bogatą w kwas foliowy powinny pobierać 0,4 mg kwasu foliowego dziennie,

• kobiety planujące zajście w ciążę powinny przyjmować 0,4-1,0 mg kwasu foliowego dziennie na cztery tygodnie przed planowanym poczęciem dziecka,

• kobiety w ciąży powinny zażywać 0,4-1,0 mg kwasu foliowego dziennie do końca trzeciego miesiąca ciąży,

• kobiety z rodzin obciążonych występowaniem wad cewy nerwowej powinny przyjmować 4,0 mg kwasu foliowego dziennie,

• kobiety, które przyjmują leki p-padaczkowe powinny otrzymywać 1,0 mg kwasu foliowego dziennie.

Badania dowodzą, że przyjmowanie przez kobiety z obciążeniami genetycznymi 4,0 mg kwasu foliowego codziennie przez miesiąc przed spodziewanym zapłodnieniem i przez 3 pierwsze miesiące ciąży zmniejsza ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu o 75%.

3.3. Dieta dla kobiet w ciąży

W czasie ciąży należy zadbać o odpowiednią dietę. Najwięcej kwasu foliowego jest: w warzywach, ryżu, soi, kiełkach pszenicy, żółtkach jaj, wątróbce cielęcej, szpinaku, szparagach, rzepie, soczewicy, ryżu, drożdżach piwnych, soku z pomarańczy, fasoli, cykorii. Przy przygotowaniu posiłków należy pamiętać aby warzywa były gotowane na surowo bądź były gotowane krótko, gdyż długie przyrządzanie niszczy witaminy.

Kobieta w ciąży

Kwas foliowy powinny spożywać zarówno kobiety w ciąży, jak i te, które dopiero myślą o macierzyństwie.

Kwas foliowy ma wśród witamin bliźniaka, witaminę B12. Obie występują wspólnie. Witamina B12 dba o to, aby w komórkach znajdowała się stale wystarczająca ilość kwasu foliowego. Uzupełniając więc w organizmie ilość kwasu foliowego, nie należy zapominać o dostarczeniu sobie również odpowiednich dawek witaminy B12.

4. Zapotrzebowanie na kwas foliowy

Wielkość zapotrzebowania na foliany jest bardzo trudno ocenić. Zaleca się spożywanie 180–200 mcg na dobę przez osoby dorosłe, natomiast kobiety ciężarne powinny spożywać 400 mcg folianów na dobę.

Na niedobór kwasu foliowego szczególnie narażone są następujące osoby:

• palacze,

• osoby spożywające alkohol,

• kobiety stosujące antykoncepcje hormonalną bądź często korzystające z solarium,

• kobiety w ciąży,

• niemowlęta (zwłaszcza urodzone przedwcześnie i o niskiej masie ciała),

• dziewczęta w okresie dojrzewania,

• osoby w podeszłym wieku, u których deficyt folianów może przyczyniać się do powstawania dysfunkcji umysłowej,

• osoby zażywające leki padaczkowe,

• osoby cierpiące na niedobór witaminy C i żelaza,

• osoby cierpiące na przewlekłe choroby przewodu pokarmowego,

• osoby o ubogiej diecie.

5. Źródła kwasu foliowego w pożywieniu

Witamina B9 występuje niemal we wszystkich produktach spożywczych, zarówno zwierzęcych, jak i roślinnych. Jeżeli natomiast chcemy zwrócić uwagę na te z większą jego ilością, to można do nich zaliczyć warzywa i owoce (szczególnie surowe) – brokuły, pomarańcze, brukselka, szpinak, nasiona roślin strączkowych. Również można go znaleźć w drożdżach, wątróbce, pszenicy, orzechach, słoneczniku. Kwas foliowy nie jest magazynowany w organizmie, dlatego należy systematycznie go dostarczać. Długie przechowywanie i przetwarzanie niszczy duże ilości witamin. Świeże liście sałaty lub szpinaku należy zjadać na surowo, w postaci surówek i sałatek. Pomocne są także drożdże piwowarskie.

Dobrymi źródłami kwasu foliowego są szczególnie świeże warzywa mające zielone liście, takie jak: sałata, szpinak, kapusta, brokuły, szparagi, kalafior, brukselka, a także pomidory, groch, fasola, soczewica, soja, buraki. Duże ich ilości zawierają także drożdże piwne i wątroba. Kwas foliowy znajduje się także w jajkach, pszenicy oraz w soku pomarańczowym i owocach awokado.

6. Niedobór kwasu foliowego

Są pewne czynniki, które mogą powodować niedobór kwasu foliowego. Oprócz zbyt małej jego zawartości w codziennej diecie są to:

• leki zwane antagonistami kwasu foliowego – powodują zaburzenia jego przemiany,

• nadczynność tarczycy,

• choroby miąższu wątroby,

• nowotwory,

• ciąża.

Wszystkie te sytuacje wymagają zwiększonej dawki witaminy B11.

6.1. Objawy niedoboru kwasu foliowego

Niedobór witaminy B11 powoduje przede wszystkim niedokrwistość. Często wiąże się z tym również zbyt mała ilość witaminy B12, witaminy C i żelaza, dlatego czasem trudno zrobić dobre rozpoznanie, opierając się jedynie na podstawie obrazu mikroskopowego krwi i badaniu szpiku kostnego. Wykonuje się wtedy specjalistyczne badania krwi i moczu. Aby powrócił prawidłowy poziom kwasu foliowego należy przede wszystkim usunąć przyczynę jego niedoboru, a następnie zastosować specjalną suplementację. Witaminę B11 można przyjmować doustnie lub domięśniowo.

Forum Żywienie i fitness

Komplet witamin

0 odpowiedzi

Dieta na odchudzanie dla wegetarianki

5 odpowiedzi

Najważniejsze witaminy

28 odpowiedzi

Problemy z pamięcią i koncentracją pomimo zdrowej diety

5 odpowiedzi

Dołącz do dyskusji

6.2. Skutki niedoboru kwasu foliowego

Niedobór kwasu foliowego w organizmie przyczynia się wystąpienia następujących chorób:

• niedokrwistość megaloblastyczna objawiająca się niedojrzałymi erytrocytami, które nie są zdolne transportować tlenu do tkanek ciała, tzw. anemia megaloblastyczna,

• zwiększenie podatności komórek na transformacje nowotworowe,

• zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w organizmie,

• stałe uczucie zmęczenia,

• roztargnienie, drażliwość,

• kłopoty z zapamiętywaniem,

• rozwój miażdżycy,

• zaburzenia trawienia i wchłaniania, biegunka,

• wzrost poziomu homocysteiny w moczu,

• zwiększenie ryzyka choroby wieńcowej,

• zagrożenia płodu.

Uzupełnianie kwasu foliowego w produktach jest wskazaniem nie tylko dla kobiet będących w ciąży. Ze względu na korzystne działanie tej witaminy na wiele układów w naszym organizmie, jest bardzo istotna dla wszystkich ludzi w każdym przedziale wiekowym. Warto pamiętać, że nadmiar kwasu foliowego nie jest toksyczny i nawet dzienne doustne dawki sięgające 5–15 mg są dobrze tolerowane.

Bibliografia

• Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B., (red.), Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.

• Ziemiański Ś., (red.), Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.