Studia: ETYKA W PRAWIE RZYMSKIM

Prawo rzymskie pozostaje w bardzo silnym związku z etyką. W przytoczonej definicji prawa Ulpian stwierdza, że pojęcie prawa wywodzi się od Iustitia, od sprawiedliwości.

Ten sam prawnik wymienia 3 zasady etyczne ( PRAECEPTA IURIS), których przestrzegać i bronić winien każdy obywatel :

• Żyć uczciwie ( HONESTE VIVERE )

• Nie krzywdzić nikogo ( ALTERUM NON LAEDERE )

• Oddać każdemu co mu się należy ( SUUM CUI UE TRIBUERE)

W tych zasadach rozpoznaje się 3 współczynniki republkańskiej cnoty rzymskiej : VIRTUS-męstwo, FIDES-rzetelność, wiarygodność i PIETAS - sumienność

W dopełnieniu wszelkich zobowiązań moralnych inny prawnik rzymski paulus napisał : "IUS PLURIBUS MODIS DICITUR: MODO , CUM ID UOD SEMPER AE UUM ET BONUM EST" - "Prawo jest określane na wiele sposobów : według jednego prawem jest to co zawsze jest dobre i słuszne". Rzymianie posiadali intuicję prawa ( PRUDENTA IURIS ), dzięki czemu zawsze potrafili znaleźć właściwy sposób na rozstrzygnięcie sporu.

Nauka prawa okresu republiki. Pierwotnie znajomość prawa i jego interpretacja należała do kapłanów ( ( PONTIFICES ). Pod tym względem mieli monopol aż do III w.p.n.e. Tylko oni posiadali znajomość słownych formuł prawnych oraz posiadali znajomość kalendarza sądowego ( DIES FASTI ). Wiedzy tej strzeżono bardzo pieczołowicie, dlatego tą fazę znajomości prawa określa się w nauce fazą jurysprudencji pontyfikatów lub fazą ezoteryczną ( dostępna tylko dla wtajemniczonych ). Monopol ten złamał ok. 304 r.p.n.e. GNEIUS FLAVIUS, który ogłosił kalendaż sądwy i zbiór formuł skarg w procesie cywilnym ( IUS FLAVIANUM ). Następnie pierwszym plebejski PONTIFEX MAXIMUS ( najwyższy kapłan ) TIBERIUS CORUNCANIUS rozpoczął publiczne nauczanie prawa. Od tego czasu rozpoczęła się faza laicyzaci prawa. Jurysci udzielali porad prawnych zawsze nieodpłatnie, działalność ta dawałaim szacunek i przynosieła popularność.