Dietetyka ćwiczenia 2
18.02.2013
Odczucie głodu i sytości związane jest z ilościowym aspektem spożycia.
Organizm potrzebujący pokarm odczuwa głód z intensywności z odpowiednią długości czasu, w jakim potrzeba ta nie była zaspokojona.
W trakcie jedzenia pojawia się uczucie sytości, które narastając prowadzi do zaprzestania spożywania pokarmu.
REGULACJA ILOŚCI SPOŻYTEGO POKARMU
Skala pojedynczego posiłku- kontroli podlega moment rozpoczęcia i zakończenia konsumpcji.
Skala kilkudniowa- kontroli podlega ogólna ilość pobranego pokarmu.
Skala kilkumiesięczna (kilkuletnia)- kontroli podlega podaż i rezerwy energii w organizmie.
Aspekt jakościowy regulacji spożycia związany jest z pojęciem apetytu.
Dotyczy przede wszystkim przyjemnościach aspektów wyboru pokarmu i jego spożywania.
Głód i apetyt nie zawsze występują równocześnie.
Fizjologiczne centrum regulacji spożycia znajduje się w podwzgórzu. Jest one częścią między wzgórza odpowiedzialną za wiele funkcji wegetatywnych ustroju ( włączenie z termoregulacja), jak również za zachowanie instynktowne ( pragnienie, agresywność, popęd płciowy).
REGULACJA SPOŻYCIA POKARMU
Część boczna ośrodek głodu
- pobudzenie, poszukiwanie i spożywane pokarmu
- uszkodzenie, zahamowanie łaknienia- afagia
część brzuszna- przyśrodkowa ośrodek sytości
- pobudzenie utrzymuje pobieranie pożywienia
- uszkodzenie powoduje nadmierne spożycie- hiperfagia
Do ośrodka głodu i sytości przekazywane są informacje o stanie organizmu i przewodu pokarmowego.
RODZAJE SYGNAŁÓW PRZEKAZYWANYCH DO OŚRODKÓW GŁODU I SYTOŚCI
motoryczne- rozszerzenie i obkurczanie żołądka.
Rozciąganie ścian żołądka przez pokarm ( lub wprowadzony balonik) daje odczucie „ pełności” jest sygnałem do zaprzestania przyjmowania pokarmu. Skurcze żołądka występujące po pewnym czasie od spożycia posiłku ( „ burczenie w brzuchu”) sygnalizują, że żołądek jest pusty, powoduje poszukiwanie pokarmu i rozpoczęcie jedzenia.
Sygnały motoryczne odbierane przez receptory ściany żołądka i poprzez nerwy żołądkowe i nerw błędny przekazywane są do ośrodków w podwzgórzu.
Metaboliczne- związane z koncentracją we krwi glukozy, wolnych kwasów tłuszczowych i aminokwasów odbierane bezpośrednio przez wyspecjalizowane neurony podwzgórza lub do niego przesłane na drodze nerwowej z części ciała, które mają odpowiednie receptory.
Związek między poziomem danego składnika we krwi, a odczuciem głodu i sytości stały się podstawą teorii:
glukostatycznej Meyera
lipostatycznej Kenedy'ego
aminostatycznej Melinkoffa
Teoria glukostatyczna (Meyera)
Zależność zmian odczuć i zachowań pokarmowych od stężenia poziomu glukozy we krwi
spożywanie pokarmu powoduje wzrost zawartości glukozy we krwi (hiperglikemia), pojawia się uczucie sytości i utrata chęci do jedzenia
kilka godzin po spożyciu posiłku następuje spadek stężenia glukozy w krwi ( hipoglikemia) pojawi się uczucie głodu
Teoria lipostatyczna (Kenedy'ego)
Odczucie głodu i sytości związane z zawartością we krwi wolnych kwasów tłuszczowych.
Pobudzenie ośrodków głodu i sytości może być związane z poziomem:
WKT Uruchomionych z tkanki tłuszczowej
tempem utleniania WKT w wątrobie
ilością tkanki tłuszczowej
Sygnałem dla podwzgórza:
adypsyna ( reguluje metabolizm trójglicerydów)
galanina ( neuropeptyd)
leptyna ( obniżenie w surowicy)
Teoria aminostatyczna ( Melinkoffa)
Regulacja spożycia pokarmu przez zdolność mózgu do monitorowania stężenia aminokwasów w plazmie krwi.
Wpływ aminokwasów na regulację spożycia związany jest z powstanie z nich neuroprzekaźników:
katecholaminy
histamina
serotonina
kwas y- aminomasłowy
tyrozyna
histydyna
tryptofan
glicyna
Sygnały hormonalne- substancje produkowane m.in w przewodzie pokarmowym i trzustce docierają z krwią o mózgu i oddziałują na podwzgórze.
cholecystokinina (CCK)- wydzielana przez ścianę jelita, wywołuje skurcz pęcherzyka żółciowego i rozszerzenie żołądka. Podanie CCK przed wysiłkiem zmniejsza spożycie pokarmu proporcjonalnie do dawki. Jest to związane z aktywacją afrentnych włókien nerwu błędnego oraz obecnością receptorów CCK w brzuszno- przyśrodkowej części podwzgórza.
Insulina- zwiększony poziom działa na ośrodek sytości i przyczynia się do ograniczenia spożycia, wpływa hamująco na syntezę NPY
Sygnały termiczne- przekazywane przez termoreceptory znajdujące się na powierzchni i wewnątrz ciała. Ich udział w powstawaniu odczuć głodu i sytości związany jest z hormonem tyreotropowym TSH. Polega na dostosowaniu wielkości spożycia d potrzeb energetycznych organizmu z utrzymaniem stałej temperatury ciała.
Gdy jest zimno odczuwamy głód. Gdy jest ciepło ( lub mamy gorączkę) odwrotnie. Spożycie pokarmu powoduje wzrost produkcji ciepła w organizmie zwany termoregulacją po posiłkową lub bezdrżeniową lub swoiście dynamicznym działaniem pożywienia. Zależy od ilości spożytego pokarmu i jego składu. Jest sygnałem dla ośrodka sytości.
W mechanizmie regulacyjnym głód – sytość. Wszystkie wymienione rodzaje sygnałów mają swoje miejsce i w mniejszym lub większym stopniu wpływają na ilość przyjmowanego pokarmu.
Niewiele wiadomo jak mózg integruje wszystkie te sygnały i wykorzystuje je do zaspokojenia zapotrzebowania organizmu na poszczególne składniki odżywcze.
Trudno ocenić znaczenie poszczególnych sygnałów lub ustalić czynnik odpowiedzialny za zaburzenie apetytu i bilansu energetycznego.
Apetyt oznacza chęć spożycia określonego pokarmu. Jest to związane z wyborem pożywienia i regulacji pożycia w kategoriach jakości.
Podstawowe narzędzie sterowania apetytem związane są percepcją bodźców smakowych i zapachowych.
APETYT
Alliestezja- zmiana odczuwania smakowitości pokarmów ukierunkowana na przywrócenie homeostazy. Bodźce smakowe i zapachowe, których źródłem są określone pokarmy ( słodki smak miodu, zapach pomarańczy) odbierane jako przyjemne i pożądane w stanie głodu, stają się mniej przyjemne lub nie pożądane w stanie sytości.
Sytość specyficzna- postępujący w miarę jedzenia spadek przyjemności odczuwanego w wyniku reakcji na smak i zapach spożywanego pokarmu, przy jednoczesnym wzroście zainteresowania pokarmem o odmiennej smakowitości. Sprzyja lepszemu zaspokojeniu potrzeb pokarmowych.
Wyuczona reakcja warunkowa- nabyte preferencje i awersje względem smakowitości określonego rodzaju pokarmu
Efektem fizjologicznych zaburzeń mechanicznej regulacji spożywania pokarmu są dwa przeciwstawne stany patologiczne:
anoreksja
bulimia