Instytut Pielęgniarstwa
Kierunek Pielęgniarstwo
Oddział: Wewnętrzny II

Edukacja zdrowotna pacjenta z wyłonioną stomią jelitową

Oświęcim 2013

Prowadzący:

Uczestnicy spotkania: Pacjentka po wyłonieniu stomii jelitowej, która ma deficyt wiedzy na temat pielęgnacji, wyglądu i znaczenia założonej przetoki

Miejsce: ZZOZ Oddział Wewnętrzny II

Termin: 05.04.2013r.

Czas: około 60 minut

Temat: Edukacja zdrowotna pacjenta z wyłonioną stomią jelitową

Główny cel spotkania:

• Głównym celem jest przygotowanie pacjenta do samoopieki po wyłonieniu stomii, obejmujące doskonalenie umiejętności w jej pielęgnacji i rozwiązywania podstawowych problemów
  oraz umocnieniu motywacji do realizacji celów kształcenia w warunkach domowych.

Cele szczegółowe:

• Pacjent wymieni rodzaje sprzętu stomijnego

• Scharakteryzuje zasady działania systemów jedno i dwuczęściowych

• Prawidłowo dobierze kolejność użycia środków do pielęgnacji skóry

• Wykona zmianę worka stomijnego

• Samodzielnie dobierze i przygotuje odpowiednią płytkę i worek do założenia na przetokę

• Będzie pewnie operował przyrządami i sprzętem stomijnym.

• Wykaże wzrost samooceny  i wiary we własne siły.

• Wskaże czynności, które sprawiają mu najwięcej trudności.

Metoda dydaktyczna:

• podające: pogadanka, objaśnienia

• praktyczne: pokaz, instruktaż

Środki dydaktyczne:

• sprzęt stomijny: worki ,płytki, miarka stomijna, nożyczki

• środki do pielęgnacji skóry: zmywacz

• środek ochronny, pasta stomijna

• zestaw do irygacji: rękaw i końcówka, pojemnik na wodę, filtr węglowy

Zasady dydaktyczne:

• Poglądowości

• Przystępności

• Systematyczności

• Świadomości i aktywnego uczestnictwa

• Łączenia teorii z praktyką

• Indywidualizacji

• Trwałości wiedzy

Literatura dla uczestników: Broszury, ulotki dotyczące stomii jelitowej

Literatura dla edukatora zdrowia: Poradnik dla osób ze stomią firmy Coloplast

Metody kontroli wstępna i końcowa ustna- pytania sprawdzające

1. Przedstawienie się i podanie tematu spotkania.

2. Zadanie kilku pytań, które pozwolą zorientować się jakim poziomem wiedzy na temat stomii jelitowej dysponuje pacjent.

   - Co to jest stomia jelitowa?

   - Jak należy dbać o stomię?

   - Jak należy opróżniać worek stomijny?

3. Znając poziom wiedzy pacjenta możemy dostosować do niego omawiane treści.

Ocena efektów edukacji

Edukacja zdrowotna pacjentów po operacyjnym wytworzeniu przetoki jelitowej jest pierwszym krokiem do uzyskania samodzielności w pielęgnowaniu stomii. Opanowanie zmiany woreczka i nauka irygacji daje pacjentowi poczucie niezależności od innych w tak intymnej sferze życia, jaką jest wypróżnianie. Przyzwyczajenie się do widoku stomii zmniejsza uczucie przygnębienia . Przedstawienie kilku rodzajów systemów daje możliwość samodzielnego wyboru najbardziej odpowiedniego dla konkretnego pacjenta. Zwiększa to komfort w życiu rodzinnym, zawodowym i towarzyskim.

Ewaluacja

• Pacjent wie na czym polega wykonany u niego zabieg

• Zna zasady zmiany sprzętu stomijnego

• Wie jak ma dbać o sprzęt stomijny

• Zna różne rodzaje sprzętów i ich zastosowanie

• Pacjent wie jak należy opróżniać zużyty worek

Zakres treści

Dlaczego została założona stomia jelitowa?

Zabieg operacyjny prowadzący do wyłonienia stomii jelitowej jest wykonywany,
jeśli światło jelita zostanie zatkane np. przez guz i dochodzi do niedrożności przewodu pokarmowego. Jest to zagrażające życiu powikłanie wymagające natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Wycina się wtedy chorą część jelita, a zdrowy „kawałek” łączy z powierzchnią ciała. Są także inne przyczyny, kiedy konieczne jest wykonanie przetoki jelitowej. Do nich zaliczają się nowotwory odbytnicy, ale także urazy jelita grubego oraz niektóre choroby zapalne jelit. Taką przetokę wykonuje się niekiedy na stałe, wtedy gdy z różnych powodów nie można odtworzyć ciągłości przewodu pokarmowego. Niekiedy stomię wyłania się na jakiś określony czas, aby odciążyć pracę chorej części jelita. Potem przywraca się naturalną funkcję odbytu, a przetokę na brzuchu zamyka. To właśnie jest stomia. Spełnia ona funkcje odbytu, czyli usuwa na zewnątrz resztki pokarmu. Inaczej nazywa się ją sztucznym odbytem lub z łacińskiego anusem. Jeżeli sztuczny odbyt zlokalizowany jest w obrębie jelita cienkiego mówimy o Ileostomii, a kolostomia łączy światło jelita grubego ze skórą [1].

Z czego składa się sprzęt stomijny i jak go wymieniać?

Sposób wymiany sprzętu stomijnego różni się w zależności od rodzaju sprzętu,
jaki pacjent będzie używać. Zasadniczo do wyboru mamy :

- system jednoczęściowy tzn. worek wraz z płytką mocującą. Jest on bardziej higieniczny,
a także wygodniejszy np. w podróży, bo cały worek odklejamy od skóry, wyrzucamy
i przyklejamy nowy.

- system dwuczęściowy, który składa się z płytki, która pozostaje na skórze nawet kilka dni,
a wymienia się tylko woreczki [2].

Worki stomijne mogą być odpuszczalne tzn. takie, które po wypełnieniu można opróżniać bez odklejania od skóry. Do dyspozycji są worki przeźroczyste lub w kolorze beżowym, plastikowe lub podklejone flizeliną, która zapobiega szeleszczeniu pod ubraniem.
Niezależnie jakiego sprzętu będzie pacjent używał, sprawą bardzo ważną jest prawidłowa pielęgnacja skóry wokół stomii. Skóra w tym miejscu narażona jest na kontakt z treścią jelitową. Pod wpływem znajdujących się w niej kwasów i enzymów trawiennych może stać się podrażniona i bolesna. Dlatego bardzo ważne jest utrzymanie skóry wokół stomii
w nienagannej czystości [2].

Zmianę sprzętu zaczynamy od mycia rąk. Odklejamy poprzedni woreczek. Przy zdejmowaniu go należy skórę od góry jedną ręką przytrzymać, a drugą delikatnie pociągać za przylepiec. Brudny woreczek wkładamy do foliowej torebki i wyrzucamy do kosza. Nie wolno wyrzucać woreczków do toalety. Przy każdej zmianie woreczka czy płytki należy dokładnie umyć skórę wodą z mydłem. Do tego celu używamy miękkiej gąbki lub gazy. Najlepiej to zrobić przy użyciu prysznica. Błona śluzowa jelita nie jest unerwiona. Dotykanie jej jest niebolesne [2].

Czym należy oczyszczać skórę?

Do oczyszczenia skóry można stosować specjalne środki do pielęgnacji skóry
tj. zmywacz do skóry i krem przeciwodparzenowy, co sprawi, że skóra w początkowej fazie istnienia stomii szybciej się przystosuje do ciągłego odklejania i przyklejania przylepca [2].

Następnie należy delikatnie osuszyć skórę wokół stomii. Najlepiej robić
to przy pomocy miękkiego ręcznika lub gazy. Dokładne osuszenie skóry pozwoli na dokładne przyczepienie przylepca i zapobiegnie jego odklejeniu [2].

Kolejna czynność to dokładne wycięcie odpowiedniego otworu w przylepcu woreczka lub płytce. Średnica stomii się zmienia, dlatego należy codziennie mierzyć ją przy pomocy miarki i według tego wycinać otwór. Na przylepcu znajdują się linie z zaznaczoną wartością średnicy [2].

Jeżeli wokół przetoki widzimy nierówności i zagłębienia musimy wypełnić
je specjalną pastą uszczelniającą. Formujemy wianuszek z pasty wokół stomii- dość duży
i wilgotnym palcem wygładzamy powierzchnię. Na tak przygotowaną skórę możemy umieścić przylepiec woreczka pamiętając, aby zaczynając od dołu dokładnie przycisnąć
do skóry. W sprzęcie dwuczęściowym na stałe zakłada się tylko płytkę. Do tej płytki na skórze przyczepia się woreczek, który po napełnieniu odpinamy i wyrzucamy [2].
Przed założeniem nowego worka starannie oczyszczamy płytkę postępując,
tak jak przed założeniem systemu jednoczęściowego tzn. myjemy ciepłą wodą i osuszamy, pamiętając o dokładnym oczyszczeniu rowków płytki. Dokładnie przylepiona płytka utrzymuje się na skórze kilka dni, chroni przed odparzeniem i podrażnieniem.
Przy zdejmowaniu płytki postępujemy tak jak przy zdejmowaniu jednoczęściowego woreczka. Przytrzymujemy skórę od góry i delikatnie odklejamy pociągając w dół [2].

W obu systemach funkcjonują woreczki tzw. odpuszczalne, które nie trzeba za każdym razem zdejmować, a tylko opróżniać jego zawartość. Aby zamknąć worek należy przykleić zapinkę na otwartym końcu worka po tej samej stronie, po której znajduje się przylepiec [2]. Następnie zawinąć ściśle 3-5 razy w stronę przylepca. Teraz wywijamy końce zapinki
w przeciwną stronę i mocno zaciskamy. Przed opróżnianiem takiego worka należy unieść
go ku górze. Odgiąć zapinkę i odwinąć koniec worka. Następnie opuszczamy koniec worka
i opróżniamy jego zawartość. Ujście worka trzeba oczyścić i ponownie zawinąć dokładnie zapinkę. Na koniec myjemy ręce. Kąpiel w wannie lub pod prysznicem nie wpływa
na przylepność zapinki [2].

Najważniejszą rzeczą przy posiadaniu stomii jest pielęgnacja skóry wokół niej.
W praktyce stomia wymaga zwykłej higieny oraz codziennych wizyt w toalecie.
Jeżeli worek zabezpieczający stomię jest poprawnie założony, jest wtedy szczelny dla gazów i dla treści wydalanej przez przetokę. Daje to poczucie bezpieczeństwa i pewności , a to wiąże się z wysoką jakością życia. Posiadanie stomii wymaga nauki nowych przyzwyczajeń, wydaje się nieprzyjemne i trudne. Jeżeli jednak od początku nauczymy się dobrze pielęgnować swoją stomię to z czasem będzie to dla nas naturalne i stanie się codzienną rutyną [3].

Bibliografia:

1. http://www.echirurgia.pl/jelita/stomia.htm Dostęp: 04.04.13r.

2. Jewsiejczyk K.: Pielęgnowanie pacjenta z przetoką jelitową, s 680-721

3. Co to jest stomia?-informacje dla pacjentów: http://web.archive.org/web/20100716135700/http://www.ptps.pl/co_to_stomia.php Dostęp: 04.04.13r.