Zabór rosyjski po upadku powstania styczniowego.
Represje caratu wobec Polaków po upadku powstania styczniowego
wyroki śmierci, zsyłki na Syberię (ponad 20 tys. osób), konfiskaty majątków szlacheckich -
uczestników powstania (ponad 3 tys.)
działalność nowego namiestnika Królestwa Polskiego Teodora Berga od X 1863
działalność na Litwie generała gubernatora wileńskiego Michaiła Murawiowa („Wieszatiel”)
zwalczanie przez władze carskie Kościoła unickiego
2. Likwidacja prawno - ustrojowych odrębności Królestwa Polskiego od Rosji po upadku
powstania styczniowego - likwidacja autonomii Kongresówki oraz rusyfikacja jej administracji.
rozwiązanie Rady Administracyjnej, Rady Stanu, Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Banku Polskiego, likwidacja odrębnego budżetu Kongresówki
likwidacja urzędu namiestnika Kongresówki w 1874 r. (po śmierci ostatniego namiestnika - T. Berga) oraz zastąpienie podziału na województwa podziałem na gubernie
zastąpienie w 1888 r. nazwy „Królestwo Polskie” nazwą „Kraj Przywiślański”
rządy generała - gubernatora warszawskiego Josifa Hurko (1883 - 1894)
3. Rusyfikacja szkolnictwa w Kongresówce po upadku powstania styczniowego- „noc apuchtinowska”
zamkniecie Szkoły Głównej w 1869 r. (przekształcenie jej w rosyjski Uniwersytet Warszawski)
nauczanie historii i geografii w szkołach średnich w j. rosyjskim od 1866 r.
język polski w szkołach średnich stał się językiem nadobowiązkowym (od 1872 r.).
w szkolnictwie podstawowym od 1888 r. w j. polskim nauczane są dwa przedmioty
„noc apuchtinowska” (1879 - 1897), A. Apuchtin - kurator warszawskiego okręgu naukowego, zagorzały zwolennik rusyfikacji Polaków
S. Żeromski, Syzyfowe prace
Zabór rosyjski po upadku powstania styczniowego.
Represje caratu wobec Polaków po upadku powstania styczniowego
wyroki śmierci, zsyłki na Syberię (ponad 20 tys. osób), konfiskaty majątków szlacheckich -
uczestników powstania (ponad 3 tys.)
działalność nowego namiestnika Królestwa Polskiego Teodora Berga od X 1863
działalność na Litwie generała gubernatora wileńskiego Michaiła Murawiowa („Wieszatiel”)
zwalczanie przez władze carskie Kościoła unickiego
2. Likwidacja prawno - ustrojowych odrębności Królestwa Polskiego od Rosji po upadku
powstania styczniowego - likwidacja autonomii Kongresówki oraz rusyfikacja jej administracji.
rozwiązanie Rady Administracyjnej, Rady Stanu, Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Banku Polskiego, likwidacja odrębnego budżetu Kongresówki
likwidacja urzędu namiestnika Kongresówki w 1874 r. (po śmierci ostatniego namiestnika - T. Berga) oraz zastąpienie podziału na województwa podziałem na gubernie
zastąpienie w 1888 r. nazwy „Królestwo Polskie” nazwą „Kraj Przywiślański”
rządy generała - gubernatora warszawskiego Josifa Hurko (1883 - 1894)
3. Rusyfikacja szkolnictwa w Kongresówce po upadku powstania styczniowego- „noc apuchtinowska”
zamkniecie Szkoły Głównej w 1869 r. (przekształcenie jej w rosyjski Uniwersytet Warszawski)
nauczanie historii i geografii w szkołach średnich w j. rosyjskim od 1866 r.
język polski w szkołach średnich stał się językiem nadobowiązkowym (od 1872 r.).
w szkolnictwie podstawowym od 1888 r. w j. polskim nauczane są dwa przedmioty
„noc apuchtinowska” (1879 - 1897), A. Apuchtin - kurator warszawskiego okręgu naukowego, zagorzały zwolennik rusyfikacji Polaków
indoktrynacja i rusyfikacja młodzieży szkolnej w okresie „nocy apuchtinowskiej” (np. wprowadzenie do szkół średnich podręczników historii autorstwa D. Iłowajskiego, propagowały m.in. tezę, iż Polacy powinni być wdzięczni za dokonanie rozbiorów, ponieważ wcześniej w ich kraju panowała anarchia)
S. Żeromski, Syzyfowe prace (powieść osadzona w historycznym kontekście „nocy apuchtinowskiej”)
4. Kwestia słabości rosyjskiego systemu władzy w Kongresówce na przeł. XIX i XX w.
podatność na korupcję oraz niski poziom wykształcenia rosyjskich urzędników
nieznaczna liberalizacja polityki caratu wobec Polaków po 1894 r. (polityka nowego cara Mikołaja II, np. odwołanie Apuchtina, zgoda na odsłonięcie w Warszawie pomnika A. Mickiewicza)
poglądy Romana Dmowskiego zaprezentowane w książce „Niemcy, Rosja i kwestia Polska”
5. Trójlojalizm - postawa (znaczącej?) części społeczeństwa polskiego po upadku powstania
styczniowego, cechująca się wyrzeczeniem irredenty (działalności konspiracyjno - powstańczej) i
dążeniem do ugody w państwami zaborczymi.
6. Poglądy tzw. konserwatystów - ugodowców z zaboru rosyjskiego jako przejaw trójlojalizmu
- poglądy Zygmunta Wielopolskiego i Kazimierza Krzywickiego zaprezentowane w książce
Polska i Rosja w 1872 roku: Polacy powinni na zawsze zrezygnować z dążeń do niepodległości oraz
zaakceptować (w duchu konserwatyzmu i panslawizmu) Rosję carską jako swoje państwo.
- poglądy konserwatystów Włodzimierza Spasowicza i Erazma Piltza (pismo „Kraj” redagowane w
Petersburgu od 1882 r.)
7. Pozytywizm warszawski Cechy pozytywizmu warszawskiego:
- pozytywizm narodził się w Europie Zachodniej jako nurt filozoficzno - światopoglądowy (August
Comte, J. S. Mill, Herbert Spencer), na ziemiach polskich przybrał zaś postać programu społecznego,
politycznego i gospodarczego
pozytywizm w pełni rozwinął się po upadku powstania styczniowego (aczkolwiek pewne jego
cechy, takie jak praca organiczna, można zaobserwować w Wielkopolsce już przed 1848 rokiem)
niechęć pozytywistów do irredenty (działalności konspiracyjno - powstańczej)
zamiar pozytywistów prowadzenia działalności legalnej (w zaborze rosyjskim, przed 1905 rokiem, nie zawsze było to możliwe)
praca organiczna (różnorodne formy działalności na rzecz umocnienia polskiego bytu narodowego w sferze oświaty, kultury, gospodarki)
praca u podstaw (jako ważny element pracy organicznej): działalność na rzecz najbardziej upośledzonych warstw społecznych (np. praca oświatowa wśród ludu)
dążenie do asymilacji ludności żydowskiej ze społeczeństwem polskim
działania na rzecz równouprawnienia i emancypacji kobiet
propagowanie idei solidaryzmu społecznego (współdziałania wszystkich warstw społeczeństwa polskiego dla wspólnego dobra)
Żródła słabości pozytywizmu warszawskiego, np.:
- pokolenie „Młodej Polski” (a więc ludzi wkraczających w dorosłe życie na przełomie XIX i XX w., którzy nie
doświadczyli klęski powstania styczniowego) zarzucało starszym od siebie pozytywistom (pamiętającym
klęskę powstania) nadmierny lojalizm wobec państw zaborczych
Przedstawiciele pozytywizmu warszawskiego: Aleksander Świętochowski, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa, Konrad Prószyński „Promyk” (autor elementarzy dla ludu)