Historia architektury i sztuki

Egzamin:

- test: pytania opisowe, test wyboru, terminologia, kierunki (uogólnienie)

Ćwiczenia z tematów wykładów

„Historia sztuki” - Janson

Uwaga! Ostrożnie ze skryptami! Błędy!

Świat starożytny

Okres prehistorii - podstawa są odkrycia archeologiczne

I Sztuka paleolitu

Malarstwo jaskiniowe:

- Lascaux „byk” (linearyzm, mocna kreska)

- Altamira (Hiszpania)

- Niaux (Francja)

Wyobrażenia zwierząt malowane są w jaskiniach bez oświetlenia dziennego (pieczary, przejścia do innych jaskiń) - nie była to więc dekoracja ścian, ale prawdopodobnie zachowania rytualne. Ludzie mieszkali wtedy w grupach 30 - 40 osobowych. Rytuał miał za zadanie sprawić aby łowy były pomyślne oraz aby ustrzec się przed gniewem zabitych zwierząt.

Rzeźba paleolityczna:

- La Maaleine „Bizon”

Sztuka magdaleńska - relief. Aby osiągnąć efekt przestrzenny zmieniona została perspektywa.

- Koń z I´ogelherd )ok. 28.000 przed Chrystusem

- rzeźbiona skała Rock de sers

- Wenus z Willendorfu 25.000-20.000 przed Chrystusem

Paleolit - jest najstarszą i najdłuższą epoką w dziejach ludzkości.

Społeczności ludzkie cechował tryb życia łowiecko - zbieracki. Człowiek znał ogień posługiwał się narzędziami z drewna i kamienia

W okresie pomiędzy trzydziestym a ósmym tysiącleciem przed Chrystusem, pojawiły się pierwsze przedstawienia figuralne w malowidłach i rytach naskalnych.

Trzy najważniejsze fazy górnego paleolitu w Europie, na Bliskim Wschodzie górnego paleolitu i Północnej Afryce określa się jako kultury:

-Oryniacką zwaną też Perigordzką (30 tyś, 24 tyś przed Chrystusem)

-Solutrejska (od ok. 18-15 tyś lat przed Chrystusem)

-Magdaleńska (od ok. 15-11 lat przed Chrystusem)

Dla kultury Oryniackiej najbardziej charakterystyczne były wykonywane z kamienia lub kości figurki tzw, Wenus Paleolitycznej (były one niewielkie od kilku do kilkunastu cm., posiadały pewne ogólne cech szczególne:

-pozbawiona rysów twarzy głowę, drobne ramiona szczątkowo zaznaczone z pominięciem stóp nogi oraz bardzo silnie rozbudowane miejscami wręcz karykaturalnie partie kobiecego ciała (brzuch, biodra..)

Dla kultury Magdaleńskiej najbardziej charakterystyczna była sztuka naskalna, której dzieła stanowią najwybitniejsze osiągnięcia paleolitu. (jaskinie Altamira, Lasco we Francji)

Sztuka prehistoryczna to sztuka najdawniejszych społeczeństw, rozwijająca się przed pojawienie się pisma i definiująca sztukę epoki kamienia. Paleolit najstarsza i najdłuższa epoka w dziejach ludzkości w czasie której trwania, człowiek prowadził gospodarkę zbieracko - łowiecką, znał ogień, posługiwał się narzędziami z drewna i kamienia. Od ok. 30.000 do 8.000 przed Ch. pojawiły się pierwsze przedstawienia figuralne w malowidłach i rytach naskalnych. 3 najważniejsze fazy tzw. górnego paleolitu na obszarach Europy, Afryki i bliskiego wschodu znamy jako kultury:

- oryniacką (perygorcka) ok. 30.000 - 24.000 p.Ch.,

- solutrejską ok. 18.000 - 15.000 p. Ch.,

- magdaleńską 15.000 - 1100 p. Ch.

Dla kultury oryniackiej najbardziej charakterystyczne były wykonywane z drewna lub z kamienia, figurki paleolityczne. Były to niewielkie od kilku do kilkunastu cm figurki mające pewne ściśle określone cechy: ogólnikowo zarysowaną i pozbawioną rysów twarzy głowę, drobne ramiona, szczątkowo zaznaczone, pozbawione stóp oraz nader silnie rozbudowane, miejscami więc karykaturalne, partie kobiecego ciała. Dla kultury magdaleńskiej z kolei najbardziej charakterystyczna była sztuka naskalna (Lasko, Altamira).

II sztuka neolitu

C,atal Hüyük (Czatal Hajuk - miasto)

,,Myśliwy” lub ,,Tancerz” - fragment malowidła ściennego
„bliźniacze leopardy” - płaskorzeźba

Jerycho

modelowana czaszka 7000 przed Chrystusem

„Kopiec wielkiego węża”

hrabstwo Adams, Ohio 300 przed Chrystusem do 400 po Chrystusie

Stonehenge

Widok z lotu ptaka, równina Salisbury, Wiltshire, Anglia

Przedmioty neolityczne:

- naczynia gliniane kultury „ceramiki sznurowej” z Polski

- naczynia kultury „gumelnita”

- Wenus z Cernavody (Rumunia) - wypalana glina (ok.5 tyś lat przed Chrystusem)

Neolit - Najmłodsza ostatnia epoka kamienia w europie datowana w przybliżeniu na 4500 do 1800 lat przed Chrystusem. W okresie tym powstawały osiedla typu protomiejskiego co wynikało z końca wędrownego trybu życia Implikowało to także powstawaniem hierarchicznych struktur społecznych.

Budowle megalityczne różnych typów budowane z wielkich bloków kamiennych nie związanych zaprawą. Występują one na terenie europy (w strefie Atlantyckiej, na Wyspach Morza Śródziemnego, jak również w niektórych regionach Azji)

Neolity dzielimy je na:

Dolmeny - konstrukcje z płaskiej płyty kamiennej, położonej na wbitych pionowo głazach
Menhiry - pojedyncze bloki kamienne w formie obelisku (występują także w grupach)
Krylity - konstrukcje złożone z 3 kamieni (dwa ustawione pionowo, trzeci leżąco na nich poziomo)
Kromlehy - kręgi utworzone z menhirów, często połączonych na górze poziomymi belkami kamiennymi lub z kilku dolmenów niekiedy z ołtarzem lub grobem po środku.

III Sztuka Starożytnego Wschodu

Sumer - architektura

„Biała świątynia” na Ziguracie, Umruk (Warka) ok. 3500 - 3000 przed Chrystusem
Zigurat Króla Umammu, Ur (ok. 2500 przed Chrystusem) ulokowane poza centrum miasta
Rzeźba „kozioł i drzewo” Ur (ok. 2600 przed Chrystusem) wykonane z kości pokrytej złotem
głowa kobiety - Uruk (3500 - 3000 przed Chrystusem.)
posagi ze świątyni Boga Abu, Tell Asmar - marmur (ok. 2700 - 2500 przed Ch.)
inkrustacja pudła rezonansowego harfy z Ur 2600 przed Chrystusem.

Akad - rzeźba

stela zwycięstwa króla Narasina - piaskowiec (ok. 2.300 - 2.200 przed Chrystusem)
głowa akadyjskiego władcy - Niniwa (Kujundżyk), brąz

Lagasz - rzeźba

głowa Gudei
Gudea (bez głowy)z planem architektonicznym - dioryt (ok. 2150 przed Ch.)

Babilon - rzeźba

górna część steli z kodeksem Hammurabiego - dioryt (ok. 1760 przed Ch.)

Asyria - rzeźba

zdobycie miasta Hamanu przez Asurmanipola
umierająca lwica - (Kujundźyk) Niniwa - wapień (ok. 650 przed Chrystusem.) pierwszy relief realistyczny

Asyria - architektura

cytadela Sargona II w Durszarikin
brama cytadeli - postacie strażników.

Nowy Babilon - architektura

brama Isztar (rekonstrukcja), Babilon ok. 575 przed Chrystusem pokryta lazura emaliowaną i złotem

Persja prehistoryczna

malowany puchar - Suza (ok. 5.000 - 4.000 przed Chrystusem)

Persja (Achemenidzki) - architektura

Dariusz i Kserkses udzielający posłuchania, skarbiec, Persepolis, wapień (ok. 490 przed Chrystusem)
kapitel z bykami
złoty ryton

okres sasanidzki - rzeźba

tryumf Szapura I nad cesarzem Filipen Arabem
pałac Szapura I Ktezyfon

IV Sztuka mezopotami (okres Sumeroakadu)wyróżnia konkretne okresy:

sumeryjsko-akkadyjski IV - II tysiąclecia przed Ch.

staro babiloński 2000 - 648 lat przed Ch.
asyryjski 2000 - 614 lat przed Ch.
nowobabiloński 616 - 539 lat przed Ch.

Sztuka ta rozwijała się na terenie tzw. żywego półksiężyca Elanu oraz w tzw. międzyrzeczu (obszar leżący pomiędzy Tygrysem i Eufratem).

Geneza sztuki Mezopotamii sięga okresu sumeryjskiego, którzy to (Sumerowie) założyli nad Eufratem miasto Urug (biblijne miasto Ereg), arabska Warka, ojczyzna Gilgamesza. Cywilizacja Sumerów zapoczątkowała budownictwo obronnych miast otoczonych murami, piętrowych domów z dziedzińcami i gankami na słupach, monumentalnych budowli sakralnych (zigguratów, zikkuratów) oraz świeckich (zespoły pałacowe). Podstawowym materiałem budowlanym była suszona lub wypalana cegła.

Do najważniejszych osiągnięć Sumerów należało wprowadzenie przez nich pisma (początkowo piktograficznego, czyli obrazkowego), które z czasem uległo przekształceniu w klinowe.

Sumerowie wykształcili też podstawowe cechy sztuki międzyrzecza w dziedzinie architektury, rzeźby (figuralna, pełna, relief), rzemiosła artystycznego (kamienie wazy, naczynia rytualne, pieczęcie cylindryczne, instrumenty muzyczne, biżuteria).

Stworzenie bogatych ośrodków kultury w miastach Uruk, Ur, Eridu, Lagasz.

Do istotnych osiągnięć okresu staro babilońskiego należało:

-stworzenie najstarszego na świecie kodeksu prawa(Stella Hammurabiego - Luwr)

- powstanie ważnego ośrodka kulturowego (poza Babilonem) miasta Mari.

Sztuka okresu asyryjskiego czerpała bezpośrednio z kultur podbitych Sumerów i Babilończyków. Jako naród wojowniczy Asyryjczycy wznosili potężnie ufortyfikowane miasta np. Niniwa, budowali pałace, które były symbolami ich potęgi, a wejść ich strzegły słynne Lamessu - umieszczane na filarach flankujących bramy wejściowe.(nieprawdopodobnie anatomicznie stwory z ciałem byka, skrzydłami orła, ogonem lwa i ludzką twarzą ozdobionym rogatym diademem)

Wokół kompleksów pałacowych zakładali Asyryjczycy ogromne ogrody. Cały kompleks otaczały ozdobne mury z potężnymi bramami (cytadela Sargona II Chorsabad-Durszarrukin).

Do największych arcydzieł sztuki asyryjskiej należą - tu się skończyły ostatnie zajęcia

TO BYĆ MOŻE BĘDZIE DALEJ

- reliefy pochodzące z niezachowanego pałacu Assurbanipala w Niniwie - „konająca lub umierająca lwica” - relief z okresu ponownej świetności Babilonii (Nebokadnezar II - biblijny Nabuchodonozor) pochodzi olbrzymi kompleks urbanistyczny otoczony podwójną linią murów obronnych, wzmocnionych wieżami, wewnątrz którego znajdowały się zespoły świątyń oraz zbudowania pałacowe. Jeden z narożników pałacu przylegał do słynnej bramy Isztar w pobliżu niej znajdować się miały słynne wiszące ogrody Semiramidy (opisał je grecki historyk Herodot jako jeden z cudów świata), świetność kultury Nowobabilońskiej zakończyła się po podboju państwa w 1539 r. przed Ch. przez władcę perskiego Cyrusa.

23.10.10

IV. Sztuka Starożytnego Egiptu

Okresy w starożytnym Egipcie:

-stare państwo 2700-2100 p. Chr. stolica w Menfis

∙ grupa mastabowa

∙ Piramida Dżesera, III dynastia Sakkara (ok. 2 600 r przed Chr)

∙ Papirusowe półkolumny Budynku Północy, Kompleks Grobowy króła Dzesera Sakkara III dynastia (ok2 600 przed Chr)

∙ Giza- piramidy Mekerinosa Hefryna i Cheopsa

∙ Wielki Sfinks, Giza (ok. 2 500 przed Chr)

∙ Paleta króla Narmera, Hierakonopolis, (ok. 3 00 przed Chr) - rzeźba

∙ Naczelny pisarz Hesire, Sakkara- relief w drewnie (ok. 2 660 przed Chr) - rzeźba

∙ posąg króla Chefrena, dioryt (ok. 2 500 przed Chr)- rzeźba

∙ posąg Mykerynosa i jego żony, Giza, łupek ( ok. 2 700 przed Chr)

∙ Popiersie księcia Anch-hafa

∙ Książe Rahotep i jego małżonka Naferet, polichromowany wapień

∙ Posąg Skryby V Dynastia Sakkara, wapień

∙ Dostojnik Ti na polowaniu, polichromowany relief z jego grobowca V Dynastia Sakkara (ok. 2 400 przed Chr)

∙ Pędzenie bydła przez rzekę, polichromowany relief

∙ Portret króla Sezostrisa III, XII dynastia, kwarc (ok. 1 850 przed Chr)

∙ Karmienie antylop, XII dynastia, molowidło z grobowca Chmumhotepa, Beri Hassan (ok. 1 920 przed Chr)

- średnie państwo 2100-1700 przed Chr. stolica Teby

-nowe państwo 1600-1081 stolica Teby

∙ Świątynia królowej Hadszepsu w Deir El Bahari, XVIII dynastia (ok. 1 480 przed Chr)

∙ Świątynia Amona, Mut i Chonsu w Luksorze, pylon i dziedziniec Ramzesa II (ok. 1 260 przed Chr) oraz kolumnada i dziedziniec Amenohetopa III (ok. 1 390 przed Chr)

∙ Scena polowania na ptactwo, malowidło z grobowca Negemuna, Teby (ok. 1 400 przed Chr) - malarstwo

∙ Płaczki, malowidło z grobowca Ramosa, Teby (ok. 1 370 przed Chr)

∙ Portret króla Echnatona (Amenchotepa IV) XVIII dynastia (ok. 1 360 przed Chr.) - schizma Echnotona

∙ Portret królowej Nefretiti

∙ Córki Echnetona, fragment malowidła ściennego (ok. 1 360 przed Chr.)

∙ Wieko trumny Tutenchamona, fragment, złoto inkrustowe emalią i szlachetnymi kamieniami (ok. 1 340 przed Chr.)

∙ Tutenchamon na polowaniu fragment malowanej skrzyni z grobowca władcy, XVIII dynastia (ok. 1 340 przed Chr.)

- późna związana z upadkiem nowego państwa implikującego spory wewnętrzne i tendencje odśrodkowe rządy faraonów zakończyła się kiedy to terytorium Egipskie zostało podbite przez Aleksandra Wielkiego co rozpoczęło okres panowania Greckiego zwany epoką Ptolemeuszy. Stolice państwa przeniesiono do Aleksandra w roku 31 przed Ch Egipt podbity został przez Rzymian. Cechy charakterystyczne sztuki egipskiej to monumentalność, dążenie do jasnej zamkniętej formy architektura (główny materiał kamień) z reguły o charakterze sakralnym (piramidy, mastaby-grobowce, świątynie). Rzeźba pełna o przedstawieniach figuralnych, ujętych frontalnie (posągi bóstw, faraonów, wysokich urzędników, oraz relief). Malarstwo ścienne wykonywanie temperą lub techniką Al. Secco było ono łączone przeważnie z wypukłymi lub wklęsłymi reliefami (tym samym granica między malarstwem a rzeźbą jest często trudna do uchwycenia, oraz „malarstwo książkowe” na papirusie. Rzemiosło artystyczne wyroby z metalu, kości słoniowej, drewna, gliny.

Okres predynastyczny:

- Ludzie, łodzie i zwierzęra (hirakonopolis)

Sztuka mezopotami wyróżnia konkretne okresy:

- sumeryjsko-akkadyjski IV - II tysiąclecia przed Ch.

- staro babiloński- 2000 - 648 lat przed Ch.

- asyryjski 2000 - 614 lat przed Ch.

- nowobabiloński 616 - 539 lat przed Ch.

Sztuka ta rozwijała się na terenie tzw. żywego półksiężyca Elanu oraz w tzw. międzyrzeczu (obszar leżący pomiędzy Tygrysem a Eufratem).

Geneza sztuki Mezopotamii sięga okresu sumeryjskiego, którzy to (Sumerowie) założyli nad Eufratem miasto Urug (biblijne miasto Ereg, arabska Warka) ojczyzna Gilgamesza. Cywilizacja Sumerów zapoczątkowała budownictwo obronnych miast otoczonych murami, piętrowych domów z dziedzińcami i gankami na słupach, monumentalnych budowli sakralnych (zigguratów, zikkuratów) oraz świeckich (zespoły pałacowe). Podstawowym materiałem budowlanym była suszona lub wypalana cegła. Do najważniejszych osiągnięć Sumerów należało wprowadzenie przez nich pisma (początkowo piktograficznego, czyli obrazkowego), które z czasem uległo przekształceniu w klinowe.

Sumerowie wykształcili też podstawowe cechy sztuki międzyrzecza w dziedzinie architektury, rzeźby (figuralna, pełna, relief), rzemiosła artystycznego (kamienie, wazy, naczynia rytualne, pieczęcie cylindryczne, instrumenty muzyczne, biżuteria). Stworzenie bogatych ośrodków kultury w miastach Uruk, Ur, Eridu, Lagasz. Do istotnych osiągnięć okresu staro babilońskiego należało: stworzenie najstarszego na świecie kodeksu prawa(Stella Hammurabiego - Luwr) jak również powstanie ważnego ośrodka kulturowego (poza Babilonem) miasta Mari. Sztuka okresu asyryjskiego czerpała bezpośrednio z kultur podbitych Sumerów i Babilończyków. Jako naród wojowniczy Asyryjczycy wznosili potężnie ufortyfikowane miasta np. Niniwa, budowali pałace, które były symbolami ich potęgi, a wejść ich strzegły słynne Lamessu - umieszczane na filarach flankujących bramy wejściowe nieprawdopodobne anatomiczne Stwory z ciałem byka, skrzydłami orła, ogonem lwa i ludzką twarzą ozdabiane rogatym diademem. Wokół kompleksów pałacowych zakładali Asyryjczycy ogromne ogrody. Cały kompleks otaczały ozdobne mury z potężnymi bramami (cytadela Sargona II Chorsabad-Durszarrukin). Do największych arcydzieł sztuki asyryjskiej należą reliefy pochodzące z niezachowanego pałacu Assurbanipala w Niniwie - „ranna, umierająca lub konająca lwica” - relief z okresu ponownej świetności Babilonii (Nebokadnezar II - biblijny Nabuchodonozor) pochodzi olbrzymi kompleks urbanistyczny otoczony podwójną linią murów obronnych, wzmocnionych wieżami, wewnątrz którego znajdowały się zespoły świątyń oraz zbudowania pałacowe. Jeden z narożników pałacu przylegał do słynnej bramy Isztar w pobliżu niej znajdować się miały słynne wiszące ogrody Semiramidy (opisał je grecki historyk Herodot jako jeden z cudów świata), świetność kultury Nowobabilońskiej zakończyła się po podboju państwa w 1539 r. przed Ch. przez władcę perskiego Cyrusa.

V Sztuka egejska

Sztuka egejska 2000 - 1200 przed Chr terytorialnie obejmuje wsch. Część morza śródziemnego. Kulturę tę dzielimy na kreteńską (minojska), mykkeńską, cyklacką. Sztuka cyklacka rowijająca się na wyspach Cyklad np. Delos, Melos, Naksos, Tera) reprezentują ją proste w swej formie grobowce, czy pozostałości domów w których zachowały się wspaniałe malowidła (np. Pokój dam, pokój lilii) oraz najbardziej charakterystyczne marmurowe idole (niewielkie figurki przedstawiające stojąco nagą postać kobiecą ze skrzyżowanymi na piersiach rękami (najbardziej popularne żeńskie posążki z Amorgos). Sztuka kreteńska (minojska) - Megaron królowej, Pałac Minosa, Freski z Thrira, reprezentuje ją wysoko rozwinięta architektura świecka (np. pałac w Knossos), malowidła ścienne o charakterze dekoracyjnym, ceramika ze stylizowanymi motywami roślinnymi oraz fauny morskiej, figurki np. waza z ośmiornicą czy waza żniwiarzy najbardziej charakterystyczne tzw.figury kobiet kreteńskich w długich sukniach, otwartych gorsetach z wężami w rękach. Odkryta na pocz. XX w. przez angielskiego archeologa Artura Evansa. Sztuka mykeńska widać wniej wyraźnie wpływy kreteńskie widoczne w budowlach obronnych zwanych cytadelami nazwana od jednego z ośrodków osadniczych w Mykkenach z wyraźnymi wpływami kreteńskimi, obrazują ja budowle obronne zwane cytadelami. Mykeńczycy odpowiadają homeryckiemu ludowi Achajów. Cytadele wznoszone przez nich na pagórkach otaczane były potężnymi murami z ciosów kamiennych były to tzw. mury cyklopie. Największe zachowane do dzisiaj znajdują się w Mykenach, Tirymsie i Pylos . Obok wspaniałej architektury obronnej, kulturę mykeńską cechowało też monumentalne budownictwo grobowe: szybowe i kopułowe. Przykładem ich może być skarbiec Atreusza zwany także grobem Aganemnona oraz grób Klika i Mestry. Nasłynniejszym przykładem rzeźby mykeńskiej są 2 reliefowe figury lwic, umieszczone nad tzw. bramą lwic, lub też lwią bramą wiodąco do grobu w Mykenach. Odkrycie kultury mykeńskiej zawdzięczamy archeologowi amatorowi Henrykowi Schliemanowi.

Sztuka cykladzka:

∙ Żeński posążek z Amorgos (ok. 2 500-1 100 przed Chr)

Sztuka minojska:

∙ Megaron królowej, Pałac Minosa, Knossos, Kreta (ok. 1 500 przed Chr)

∙ Freski z Thira, Snatoryn, rekonstrukcja

Sztuka mykeńska:

∙ Kubki z Vapheio (ok. 1 500 przed Chr)

∙ Skarbiec Artreusza Fasada i domos prowadzący do wnętrz tolosu ( ok. 1 300-1 250 przed Chr)

Sztyka

VI Sztuka starożytnej Grecji

VIII w p.n.e. do przełomu ery. Wyróżniamy okresy:

- Archaiczny VIII - VI w p.n.e.

- Klasyczny poł V w p.n.e. (ok. prehellenistyczny- panowanie Aleksandra wielkiego)

- Hellenistyczny od 2-giej poł IV w p.n.e.

W obrębie terytorialnym sztuka grecka występowała na obszarze Grecji właściwej, Azji mniejszej oraz południowej Italii. Do cech charakterystycznych tej sztuki należą logika, harmonia i umiar.

Grecy dążą do poszukiwania do jedności kompozycyjnej. W architekturze wprowadzenie porządków architektonicznych.

0x08 graphic
Porządek dorycki, porządek koryncki, porządek joński PATRZ POJĘCIA HISTORII SZTUKI

Głównym typem budowli greckiej była świątynia, a materiałem kamień. W rzeźbie dążyli do uzyskania kanonu piękna w oparciu o przestawioną z poprawnością anatomiczną postać ludzką. Tym samym poszukiwali oni właściwych proporcji ciała. Główny temat tych przedstawień to człowiek, przedstawienia mitologiczne. W okresie hellenistycznym będą dążyć Grecy do realizmu i wirtuozerii formy. W rzemiośle artystycznym na szczególną uwagę zasługuje ceramika. Wyróżniamy w niej okresy: geometryczny, Czarno figurowy i czerwono figurowy. Hryzelefantyna

Warunek sinenkwanon

Porządek joński i dorycki - rozpoznawać wszystkie elementy

2 stereopaty i położony stylopad, trzon kolumny ustawiony na bazie, głowica inaczej kapitel. Dorycki - echinusa i abakusa, jońska Bachus i woluta (baranie rogi)

Entazis zwężenie kolumny ku górze, kanelun-rowki w kolumnie

Belkowanie dzielimy na architraw, Elistę, gzyms, tympanon, fronton i sima.

Tryglify i metopy

Plan świątyni greckiej(wg. Grinelli)- perystylos, perystyl

Ateny:

∙ Akropol w okresie rzymskim(I w.p.n.e.) - rekonstrukcja

∙ Erechtejon i Partyk Kariatydy (joński styl) (421-405 przed Chr), Akropol

∙ Nike Apteros - styl joński (427-424 przed Chr), Akropol

∙ Partenon - Itkinos i Kalikrates (448-432 w.p.n.e. )

∙ Propyleje - Mnesikles (437-432 przed Chr), Akropol IV w Chr

Delfy

- Talos w sanktuarium Ateny Pronaia (IV w przed Chr)

- Dorycki Skarbiec Syklonu (ok. 500 przed Chr) (umieszczano dary motywne w zamian za przepowiednię)

- Joński Skarbiec Sfinos

- Sanktuarium Apollina - prawdopodobnie porównywalny z Partenonem

- Skarbiec Ateńczyków (ok. 490 przed Chr) (porządek dorycki)

∙ Świątynia Posejdona (ok. 460 przed Chr) i tzw. Bazylika (ok. 550 przed Chr)-styl dorycki

Malarstwo wazowe:

- geometryczne

∙ Monumentalna waza na trzech nóżkach z namalowanymi motywami geometrycznymi i zwierzęcymi (VIII w przed Chr) najstarsza z nich

- czarno figurowe

∙ Herakles duszący lwa nemejskiego, fragment attyckiej anfory z Vulci (ok. 525 przed Chr)

- czerwono figurowe (kreska na jasnym tle)

∙ Walka Lapity z centaurem, scena z wnętrza attyckiego kyliksa (ok. 490-480 przed Chr)

Rzeźba archaiczna:

Kora - postać kobiety, figuralne wyobrażenie żeńskie

Kuros - postać mężczyzny, figuralne wyobrażenie męskie

Kroisos (kuros z Anavyssos)

KONIEC

Rzeźba frezowa:

- kwadryga przed ołtarzem

Rzeźba klasyczna

- chłopiec Kritiosa - marmur

- Doryforos - Polikleta - rzymska kopia wg. Oryginału greckiego - kanon męskiego ciała dla Greków - głowa mieści się 7,5 raza w ciele

- Amazonka - Poliklet

- Amazonka - Fidiasza

- Diadumenos - Fidiasza

- Dyskobol - Myron

- Posejdon (lub Zeus)

- Umierająca Niobidka - nie realistyczna - spokój i harmonia w czasie umierania

- Woźnica - jedna z nielicznych rzeźb ubranych

Rzeżba klasyczna - architektoniczna

- Deidamia

Okres prehellenistyczna

- Bachtanka - Skopas (IV w. przed Chr.)

- Główa Ateny

- Afrodyta z Knidos - Praksyteles

- Apollo Sauroktonos - Praksyteles

- Apoksjomenos - Lizyp - artystyczny manifest Lizypa odrzucający sztywność Polikletowskich zasad. Rzeźba ta jest w pełni przestrzenna, ramiona wygięte horyzontalnie przed korpus, głównym osiągnięciem artystycznym jest tutaj śmiałe wejście w przestrzeń - rzeźba uzyskuje zdolność do spontanicznego 3 wymiarowego ruchu. Głowa 8,5 w ciele.

- Apollo Belwederski

Okres prehellenistyczna - architektoniczna

- rekonstrukcja mauzoleum w Halikarnasie

- Bitwa Greków z Amazonkami - Skopas - fryz mauzoleum w Halikarnasie

- Umierający Gal - perfekcyjnie pokazana emocja

- Faun Barberinich

- Grupa Laokoona - Agesandoras, Atendoros i Polidoros z Rodos

- Atena i Keyks

Sztuka etruska VIII - I na obszarze Italii środkowej (Etrurii). Etruskowie nie tworzyli jednolitego państwa jedynie ligę 12 niezależnych państw miast. Takich jak Avvetium - Azzero, Ceere - Cerveteri, Clusium - Chiusi, Tarkwinii. Osiągnli oni bardzo wysoki poziom cywilizacyjny tworząc własne, oryginalne formy w sztuce, przejęte następnie przez rzymian. Przykładami ich mogą być ciosy klinowe, wykorzystywane przy konstrukcji łuku, formę trójnawowej świątyni odpowiadającej etruskiej koncepcji trójcy bogów Tinii (Jowisz), Uni oraz Menrwy, kolejna to toskańska kolumna (toskański słup wg. Witruwirsza miał mieć 7 średnic w swej wysokości, trzon nieraz gładki, echinus niski, a namin dość wysoki abakus z nasadką), portret. Cechy charakterystyczne: wpływy greckie, skłonność do dekoratywności, ścisłe podporządkowanie poszczególnych elementów całości kompozycji i wynikająca z tego częsta deformacja naturalnych proporcji w przedstawieniach figuralnych. Etruskowie posiadali bardzo dobrze rozwiniętą architekturę sakralną i świecką, budowali w cele i w drewnie stosując zmiankowany wcześniej łuk klinicowy oraz sklepienie beczkowe z elementów kamiennych obciosywanych w kształt klinów, szeroko stosowali tolosy, świątynie o trójdzielnej celli (naos-główna część mieszcząca posąg bóstwa), głęboki portyk (zewnętrzna część świątyni otwarta z jednej strony kolumnadą lub rzędem filarów, często zwięczona trójkątnym frontonen wysunięta ku przodowi lub wgłębiona). Etruskowie osiągnęli także mistrzostwo w rzeźbie figuralnej i dekoracyjnej zmierzającej ku realizmowi i naturalizmowi (przykładami mogą być portrety, metalowe i terakotowe maski zmarłych, urna zmarłych zw. Canopy w kształcie ludzkich postaci lub też w kształcie domów), terakotowe sarkofagi z postaciami zmarłych. Kolejnym osiągnięciem było malarstwo wazowe oraz ścienne o tematyce rodzajowej i sepulkarnej ( wiele grobowców zwłaszcza w Vulci i Tarkwinii posiada na ścianach komór grobowych malowidła poświadczające niezwykłe uzdolnienia etruskich malarzy. Malarstwo etruskie możemy podzielić na 2 okresy: archaiczny VI-IV w.p.n.e. i tzw. swobodny powstający pod wpływem malarstwa greckiego. Malowidła z okresu archaicznego przedstawiają sceny z beztroskiego życia codziennego warstwy rządzącej (polowania, uczty, igrzyska) od w. IV tematyka zmienia się malarstwo staje się w swej treści ponure i pełne grozy. W tematych pojawiają się fantastyczne potwory, sceny eschatologiczne z obrazami mąk, tortur przypominające greckie wyobrażenia o Hadesie. Tym niemniej malarstwo to cechuje niebywały wprost rozmach kolorystyczny oraz niebywała ekspresja. Rzemiosło artystyczne do nich należą przede wszystkim wyroby z brązu (broń, statuetki, przybory toaletowe, zwierciadła i lampy), ceramika, złotnictwo, gliptyka. Dzieła: groby komorowe, groby tolosowe tzw. tumulusy ( składające się z komory oraz korytarza pokryte wielkim kurchanem. Świątynie etruskie worowane były na planach greckich np. Porta di Giove - etrusko-rzymska brama z łukiem klincowym. W przeciwieństwie do greckich świątynie miały rzadsze rozstawienie kolumn i bardziej spadzisty dach. Apollo z Vei 500 l p.Chr., Chimera z Arrezzo 480 p. Chr. Mars z Toi IV w. p. Chr. , Wilczyca kapitolińską, Orator.

Sztuka rzymska VI w . p. Chr. Do IV w. naszej ery

Cechy charakterystyczne: wpływy greckie i etruskie, utylitaryzm, reprezentacyjność, laickość, rozwinięta urbanistyka (różnorodne budownictwo świeckie miało przewagę nad architekturą sakralną) nowe rozwiązania w zakresie materiałów budowlanych oraz rozwiązań konstrukcyjnych (beton, łuk postpetruski, sklepienie kolebkowe, krzyżowe, kopuła półkolista). Adaptacja i modyfikacja wielkich porządków architektonicznych (rzymsko dorycki, rzymskojoński, toskański i kompozytowy), super pozycja porządków używanie w budowli różnych porządków przy zastosowaniu zasady ich piętrzenia czyli przechodzenia od lżejszych do cięższych. Rzymianie upożądkowali sobie budowle na planie centralnym, używali kamienia i cegły w zakresie rzeźby głównie kopie rzeźby greckiej autonomiczny wspaniały rozwój rzeźby portretowej oraz reliefu narracyjnego-zdobiącego monumentalne ołtarze, łuki triumfalne czy kolumny. Malarstwo dekoracyjne (Pompeje), rzemiosło artystyczne, złotnictwo, medalierstwo, brązownictwo oraz ebenistyka (mydlarstwo).

Zabytki architektury:

typy budownictwa rzymskiego:

- forum

- świątynia

- bazylika

- łuk triumfalny

-termy

-amfiteatry

- teatry

- cyrki

- akwedukty

- domy mieszkalne (insule, domus i wille)

(znaleźć w necie)

- rezydencje cesarskie (Pałac Augusta na Palatynie, złoty dom Nerona „Domus Aurea”, Willa Hadriana w Tivolli i Pałac Dioklecjana w Splicie, Forum Romanum między Palatynem Kapitolem a Kwirynałem, Panteon- składa się on z: kolumnowego portyku (8 kolumn), przedsionka (8kolumn) i okrągłej celli z kopułą. Średnica i wysokość budowli są równe i wyniszą 32,5 m, Na bębnie wznosi się pół kolista kasetonowa kopuła, mająca u góry okrągłe okno - okulus, ściany Panteonu podzielone są na 2 poziomy: dolny - posiada 7 wnęk w których stało 7 posągów bóstw (Jowisza, Diany, Apolla, Wenus, Merkurego, Marsa i Saturna), górny - ozdobiony jest umieszczonymi na przemiennie ślepymi oknymi i płytkimi ramami, pierwotnie pokryta była płytkami ze złoconego brązu oraz brązowe belkowanie, które w czasie pontyfikatu papieża Urbana VIII zostało przetopione i użyte do wykonania konfesji na grobem św. Piotra w Bazylice Watykańskiej. Bazyliki - to budowle o charakterze sądowo-handlowych 3 lub 5 nawowe zakończone absydą w której na podwyższeniu znajdowało się miejsce dla sędziego lub władcy (ważne Emilia w Rzymie, Julia - Rzym, Ulpia - Rzym). Łuki triumfalne zaliczamy do budownictwa triumfalnego, miały kształt bramy i znajdował się tam łuk przelotowy. W Rzymie istniało 9 łuków triumfalnych, a do dzisiaj zachowały się 3: Tytusa r.70 dla uczczenie zwycięstwa Wespazjana i jego syna Tytusa w Judei (jedno przelotowy), Septymiusza Sewera - trój przelotowy 203 dla uczczenie zwycięstwa rzymskiego nad Partami, Konstantyna 315 r. - zwycięstwo cesarza nad Maksencjuszem - trój przelotowy.

Termy

Łaźnie publiczne i prywatne. Najwięcej w II i III w. n.e. Termy Karakalli 216 n.r., Dioklecjana 306 r. n.e. Amfiteatry - walki eliptyczny kształt, dookoła miejsca dla widzów. Koloseum - zewnętrzna elewacja dzieli się na 4 kondygnacje, 3 poziomy mają arkady z półkolumnami z spiętrzonych porządków toskańskiego, jońskiego i korynckiego, 4 poziom to lity mur ozdobiony korynckimi pilastrami.

Teatry - układ nawiązywał do t. greckiego, a repertuar był przede wszystkim komediowy (szczątki T. Marcellusa - budowę rozp. Julisz Cesar, zakończył Oktawian August

Cyrki - najsłynniejszy to cyrk Nerona - to tam ginęli chrześcijanie - dzisiaj Bazylika

Akwedukty - ok.312 r. p.ch. via Appia. W czasach Oktawiana augusta blo ich 7.

Budowle grobowe - przybierały różnorodne formy - największe skupisko przy via Appia Antica - grobowce cestiusza i cecylli matelli

Kolumna - pomnik monumentalny - inaczej kolumna triumf al na na szczycie najczęściej osadzano posąg osoby, które była poświęcona. Do naszych czasów zachowały się kolumna Trajana na forum Trajana w Rzymie 113 r. p. ch. - czciła zwycięstwo cesarzy w Dacji. Kolumna Marka Aureliusza pochodząca z 196 r n.e.

Pomniki i ołtarze - łączy rzeźby i architektury - Ara Pacis wniesiony za czasów Oktawiana Augusta w 13 r p. ch. Na polu Marsowym

Rzeźba okresu Republiki i Cesarstwa

- Etrusko-rzymska rzeźba - Oratora Iw. P. ch. Jako brąz pochodzi z pd obszarów Etrurii na co wyraźnie wskazuje Etruska inskrypcja na nim umieszczona. Gest oratora będzie powtarzany 100-tki razy w innych poąagach co podobnie jak wczesny rodzaj togii świadczą o rzymskim charakterze przedstawienia. Charakterystyczne dla tego posągu są powaga modela oraz arcy drobiazgowe traktowanie detalu (w sandałach widoczny rodzaj węzła). Również duże znaczenie miały portrety popiersia

Okres cesarstwa

Prima Porta - marmur wys. 203 cm. Charakterystyczne jest ukazanie Augusta w nimbie boskiego blasku. Pomimo idealizacji rysów oraz heroicznej stylizacji posąg dalszym ciągu tkwi w realiach rzeźby rzymskiej.

Reliefy zdobione ołtarz pokoju j.w. - ściany zewnętrzne ołtarza udekorowane są monumentalnym fryzem przedstawiającym procesje prowadzoną przez Oktawiana Augusta - pełen realnych szczegółów posiadających bezpośrednie odniesienie do historii Rzymu. Identyfikujemu tu wielu członków rodziny cesarskiej. Uwagę zwraca również głębia przestrzenna.

Posąg konny Marka Aureliusza pierwotnie miał przedstawiać zwycięskiego wodza przy bliższej analizie nastrój ów triumfalny wyraża jedynie koń radośnie tratujący pokonanego wroga (o figurze tratowanego barbarzyńskiego -przekazy). Sam cesarz bez zbroi jawi nam się jako egzemplifikacja stoickiego filozofa, głoszącego pokój zgodnie z tym jak sam siebie postrzegał.

Portret pary małżeńskiej 50, 70 r. n.e.- malowidło ścienne z Pompejów, odkracie ich dało po raz pierwszy możliwość pełniejszego zapoznania się malarstwem antycznym. Domy rzymskie zdobiono malowidłami tworzącymi dekorację całych ścian w które „wprawiano” obrazy figuralne bądź pejzaże, obok scen mitologicznych, bardzo często malowano portrety właścicieli. Kolejny to pełna realizmu bitwa pod Issos przedstawiająca 1 z najbardziej znanych wizerunków Aleksandra Wielkiego. Malarstwo sztalugowe i tablicowe w okresie późnej republiki zostało wyparte przez malarstwo ścienne, które na podstawie schematów kompozycyjnych podzielić możemy na 4 style pompejańskie:

Inkrustacyjny 2w.p.ch. imitował on okładzinę z barwnych marmurów
Architektoniczny 1 p.ch. przy wykorzystaniu malowanych elementów architektonicznych stwarzał iluzję głębi przestrzennej
Egiptyzujący 1/sza Pol. 1 w. n.e. polegał na zdobieniu ścian malowidłami imitującymi obraz sztalugowy i drobnymi motywami często pochodzenia egipskiego
Iluzjonistyczny 2-pol 1w. n.e. sztucznie powiększał wnętrze przez malowanie pomieszczeń w amfibiadzie lub pejzaży. Mozaika wielobarwna (odcienie marmuru) wykonywana z sześciennych kostek marmury zdobiły początkowo mozaiki, a następnie zaczęto również zdobić ściany.

6.11.10

historia architektury i sztuki wykład 1 09-10-2010

1/11