CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU MORALNEGO DZIECKA
Człowiek przychodząc na świat jest ani moralny, ani nie moralny - po prostu amoralny. Dopiero w toku rozwoju biologicznego i psychicznego pod wpływem dorastania jednostki ludzkiej w warunkach życia w społeczeństwie kształtują się jego postawy moralne. W rozwoju moralnym człowieka można wyróżnić następujące stadia:
anomia - przypada na 0 - 1 r. ż. dziecka, odpowiada jej faza amoralizmu. Charakteryzuje się brakiem jakiejkolwiek świadomości i motywacji
moralnej, dziecko działa na rzecz zaspakajania własnych potrzeb.
heteronomia - obejmuje okres od 1 do 9 r .z.. , wyróżniono w niej dwie
fazy: egocentryzmu (1 - 5 r. ż . ) i konformizmu ( 5- 9 r. ż. ). Jednostka przyporządkowuje się narzuconej z zewnątrz moralności. W fazie egocentryzmu dziecko jest niezdolne do rozumienia cudzych stanów psychicznych. Przypisuje własne odczucia i dążenia innym, postępuje moralnie dla własnych korzyści, działa tak, by uniknąć kary a zyskać nagrodę. W konformiźmie uczeń postępuje tak, aby zdobyć uznanie innych, chce być podziwiane, akceptowane. Pojawia się napięcie wynikające z niezgodności własnego postępowania z wymogami moralnymi .Odzywa się sumienie wychowanka. Wykazuje zdolność do oceny postępowania innych w otoczeniu.
Socjonomia moralna - to wiek 9 - 13 lat. Wyróżniamy w niej dwie fazy:
moralność partykularystyczną i konwencjonalizm. Cechą charakterystyczną tego stadium jest to, że dziecko akceptuje normy obowiązujące w grupie, lecz nie uważa je za własne.
autonomia moralna - wyodrębniono tu trzy fazy: pryncypializm, racjonalizm i idealizm moralny .Dziecko postępuje według określonych norm dlatego, że je wewnętrznie aprobuje i uważa za własne. Postępowanie wbrew zasadom i normom moralnym wywołuje wyrzuty sumienia, uczeń gotowy jest ponieść konsekwencje własnego czynu. W fazie idealizmu moralnego ( 15- !7 lat ) moralność ma charakter świadomy i refleksyjny. Problemy moralne są rozstrzygane z punktu widzenia przyjętego systemu wartości. Uczeń kieruje się własnym sumieniem , zaufaniem i szacunkiem opartym na sprawiedliwości, równości i godności.
Wymienione i pokrótce scharakteryzowane etapy rozwoju moralnego dziecka uświadamiają nam, iż nabywanie moralności i etycznych zachowań jednostki nie jest samorzutnym, chaotycznym procesem. Zrozumienie praw i zasad rozwojowych pozwala na lepsza i wnikliwszą organizację nauczania i oddziaływania wychowawczego na ucznia.
Dziecko musi spokojnie być wprowadzane w świat pojęć społeczno - moralnych. Musi zaczai rozumieć, że nie zawsze ma rację. Coraz większy udział dziecka w życiu społecznym szkoły, rozwój logicznego myślenia pogłębianie się życia uczuciowego, wzrost samodzielności i pragnienie dorównywania dorosłym rodzi w dzieciach zdrowe dążenie do sobie własnych przekonań i ocen moralnych.
Opracował mgr Anna Dominikowska