PEDAGOGIKA FRIENETA
W przeciwieństwie do wielu sławnych teoretyków pedagogiki Freinet tworzył swą koncepcję pedagogiczną wychodząc od bezpośredniej praktyki szkolnej, a dopiero później podbudował ją uzasadnieniami teoretycznymi, które znowu zostały sprawdzone w działalności praktycznej w klasach.
W koncepcji swej Freinet uwzględnił rozwój dziecka, jego autentyczny, naturalny sposób bycia. Wielki nacisk położył na obserwację i poznanie dziecka na tle jego warunków środowiskowych.
Kluczowym zagadnieniem w pedagogice Freineta jest swobodna twórczość uczniów, czego wyrazem są różne formy ekspresji artystycznej i praktycznej dzieci, włączone w realizację zadań dydaktycznych i wychowawczych. Zdaniem Freineta „dziecko w swym nieustannym dążeniu do podboju świata wypowiada się właściwymi sobie środkami, a więc: malarstwem, rzeźbą, muzyką, tańcem, poezją, a także majsterkowaniem, hodowlą czy wreszcie badaniem zjawisk, które je zaciekawiły. Jest to jak gdyby jego odpowiedź na problemy, jakie stawia przed nim życie”.
Freinet uczynił z ekspresji punkt wyjściowy procesu dydaktycznego. Był on też jednym z pierwszych, którzy zwrócili uwagę na ekspresję słowną w postaci swobodnych tekstów, gazetki szkolnej, korespondencji międzyszkolnej, żywego teatru i poezji.
W przedszkolach freinetowskich dziecko poznaje przedmioty, zjawiska i związki zachodzące między nimi w toku ich trwania. Jeżeli dziecko kopie grządkę, maluje czy modeluje zwierzątko z gliny, to otwiera się dla niego wiele nowych sytuacji, które pobudzają do wypowiedzi słownej.
METODY NATURALNE
Problem zastąpienia werbalnych, pamięciowych metod nauczania szkoły tradycyjnej przez metody naturalne, czyli przez metody odpowiadające naturalnym właściwościom i potrzebom dziecka, przewija się przez wszystkie prace Freineta.
W rozwoju dziecka Freinet wyodrębnił fazę prób i błędów, czyli działanie jakby po omacku, gdy dziecko powtarza czynności, które przynoszą powodzenie, a unika tych, które kończą się rozczarowaniem. Proces poszukiwań po omacku niekoniecznie musi zabierać więcej czasu niż opanowanie tzw. konstrukcji logicznych. Proces opanowania mowy może ulec przyspieszeniu i ulepszeniu, o czym niewątpliwie decyduje pomoc środowiska.
Doświadczenia praktyczne, dokonywane od lat w tysiącach klas freinetowskich, pozwoliły stwierdzić, że przy zastosowaniu metody naturalnej dzieci nie boją się sięgać do najtrudniejszych wyrazów w czytaniu i pisaniu, jeśli tylko są im potrzebne do wyrażenia ich zainteresowań o przeżyć emocjonalnych.
Stopniowanie trudności w metodzie naturalnej , jest zdaniem Freineta, uwarunkowane - z jednej strony- potrzebami dziecka, a z drugiej - jego możliwościami rozwojowymi. W rzekomym stopniowaniu trudności w szkole tradycyjnej najbardziej szkodliwe jest to, że rozkładając i składając tekst wyraz po wyrazie zapomina się o rzeczy najważniejszej - o jego sensie.
Metoda naturalna w zakresie pisania i czytania jest przede wszystkim ekspresją i porozumieniem się za pomocą znaków graficznych. Najważniejszą rzeczą dla dziecka jest zrozumienie myśli lub informacji wyrażonych tymi znakami.
Dzięki metodzie naturalnej dziecko czyta i nawet pisze dużo wcześniej, jeszcze zanim w pełni opanuje mechanizm tych czynności, gdyż podchodzi do lektury i pisma innymi, złożonymi drogami doświadczenia po omacku, na które składają się wrażenia zmysłowe, intuicja i uczuciowy związek ze środowiskiem społecznym, z którym szuka porozumienia.
WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ.
Hasło wychowania przez pracę występuje w większości kierunków i systemów Nowego wychowania, a jego realizacja przybiera różnorodne formy zajęć manualnych, których podstawą jest funkcjonalizm i utylitaryzm. Freinet uważa, iż praca jest koniecznością życiową związaną biologicznie z ustrojem człowieka, jednocześnie powinna być bodźcem, motorem i celem istnienia.
Z tego założenia wyrasta jego koncepcja wychowania przez pracę, która ma służyć - z jednej strony - zaspokajaniu potrzeby własnej aktywności dziecka, z drugiej zaś ma je przygotować do twórczego udziału w pracy środowiska i do szacunku dla ludzkiego trudu.
Freinet wysuwa oryginalną teorię nakładających się na siebie dwóch rodzajów działalności dziecka: zabawy - pracy i pracy - zabawy, gdzie poprzez zabawę jako typową postać aktywności dziecięcej przygotowuje się do pracy i do realizacji „poważnych” zadań życiowych. Uważa on też, że nie należy osłaniać czy też ukrywać przed dzieckiem trudności związanych z pracą. Dziecko winno samo przejść przez trud twórczego działania.
Według Freineta, dopiero organizacja pracy zależy od prawidłowego planowania, i to planowania realnego i zintegrowanego z życiem. W klasach freinetrowskich planowanie pracy odbywa się przy aktywnym nauczaniu, ale równocześnie z uwzględnieniem zainteresowań dzieci. Z planowaniem i realizacją pracy łączy się problem kontroli i oceny. Przepytywanie zniknęło od dawna w klasach freinetrowskich. Przedmiotem kontroli są wykonane zadania, a ocena dotyczy ich poziomu, jakości i sposobu, w jakim zostały zrealizowane.
TECHNIKI PRACY SZKOLNEJ
Freinet wprowadził na miejsce metod szkoły tradycyjnej, w której mozolnie czytano i przepisywano myśli ludzi dorosłych, różnorodne interesujące zajęcia, pozwalające na maksymalne uaktywnienie każdego ucznia. Dawna klasa została przekształcona w wielokierunkową i ruchliwą pracownię, dającą rozległe możliwości twórczego poszukiwania i eksperymentowania. Zamiast tradycyjnego nauczania podręcznikowego, Freinet wprowadził nowe, oryginalne formy pracy szkolnej, które nazwał „ technikami szkolnymi. Według Freineta, technika obejmuje zarówno metodę, jak i urządzenia, narzędzia oraz ludzi, którzy umieją się nimi posługiwać.
Podstawowymi i najlepiej znanymi technikami Freineta są:
swobodne teksty dzieci, drukarnia i gazetka szkolna - jako podstawa do nauki czynnego języka ojczystego,
doświadczenia poszukujące - jako podstawa do samodzielnej pracy uczniów w zakresie matematyki, nauk przyrodniczych, historii i geografii,
planowanie pracy indywidualnej i zespołowej przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela oraz nowe formy oceny pracy i kontroli - jako podstawa do wykształcenia nawyku samokontroli i samooceny,
spółdzielnia klasowa ( nowa forma samorządu uczniowskiego) - jako podstawa wychowania moralnego i obywatelskiego,
referaty i sprawności - jako skuteczny środek wyzwalania zainteresowań, pielęgnowania zamiłowań,
różnorodne formy swobodnej ekspresji artystycznej i technicznej - jako podstawa wychowania estetycznego i politechnicznego,
wymiana gazetek, korespondencji, informacji i doświadczeń między szkołami - jako podstawa szerokich kontaktów społecznych.
NAUCZYCIELE NOWOCZESNEJ SZKOŁY FRANCUSKIEJ
Freinet postawił również zadanie przed nauczycielami tj. dążenie do maksymalnego rozwoju osobowości w obrębie wspólnoty, której się służy i z której usług się korzysta ( oznacza to nieustanne kształcenie i doskonalenie się). We wszystkich swoich pracach, Freinet nawołuje do lepszego poznania dziecka, jego potrzeb i właściwości, a przede wszystkim do zmiany stosunków między nauczycielami i uczniami. Freinet domagał się od nauczycieli zaangażowania, odpowiedzialności i twórczości, twierdząc, że nie może być mowy o twórczej pracy w klasie bez twórczego nauczyciela. Jest on tą osobą, która organizuje życie wewnątrz klasy, wyzwala pomysły uczniów, dostarcza im potrzebnych narzędzi, informacji i materiałów , udziela wskazówek, pomaga w trudnościach. Nowoczesna szkoła przywraca nauczycielowi - zdaniem Freineta - prawdziwy autorytet i znacznie; sprawia, że jego praca jest wartościowa i skuteczna.
3