STRUKTURALIZM

Claude Lévi-Strauss, Rozdział IX Czyny Asdiwala

generalnie chodzi o zastosowanie metody strukturalnej w praktyce

Studium na temat mitu tubylców z kanadyjskiego wybrzeża Pacyfiku ma za zadanie :

1. wyodrębnienie i porównanie różnych poziomów, na których zachodzi ewolucja mitu:

• geograficznego

• ekonomicznego

( stosunki ekonomiczne)

• socjologicznego

• kosmologicznego

pierwsze dwa poziomy - podobieństwo do rzeczywistości opisywanej przez etnografa

na trzecim - odstępstwa od tej rzeczywistości

Ważne to, co jest w micie WYOBRAŻONE! Jak świat realny funkcjonuje w opowieści mitycznej?

2. Porównanie różnych wersji i odnalezienie interpretacji odchyleń, pojawiających się między nimi wszystkimi skoro wszystkie pochodzą od tej samej populacji (lecz zostały zebrane w różnych zakątkach zamieszkiwanego przez nią terytorium), rozbieżności tych nie można wytłumaczyć zależnością od niepodobnych do siebie wierzeń, języków czy instytucji.

rozbicie na mitemy i zestawienie w tabelce ( mitemy "podstawowe jednostki znaczące" mitu) wewnętrzna analiza: jak mity są zbudowane struktura logiczna; SCHEMAT NARRACYJNY (przez to zmienia się treść mitów) 1) wydobycie opozycji 2) mediacje, relacje między opozycjami szukanie wspólnego dla wszystkich wersji mitu schematu narracyjnego

Czyny Asdiwala, mit Indian Tsimshian, znany nam jest w czterech wersjach, zebranych przed 60 laty przez Franza Boasa i opublikowanych. = >Tekst wyjściowy autorstwa Boasa. Indianie Tsimshian, podobnie jak Tlingitowie, należą do pn grupy kultur pn-zach. wybrzeża Pacyfiku. Ich siedziby znajdują się w Kolumbii Brytyjskiej, bezpośrednio na pd od Alaski, a na ich terytorium składają się dorzecza Nass i Skeeny.

Terytorium to dzieliły między siebie trzy grupy, wyodrębniane według różnic dialektalnych: w górnym biegu Skeeny — Indianie Gitksan, w dolnym biegu tej rzeki —Tsimshianie właściwi, a w dolinie Nass— Nisqa. Trzy wersje czynów Asdiwala zostały zebrane na wybrzeżu, w dialekcie tsimshian, a czwarta przy ujściu Nass — w dialekcie nisqa. W tej ostatniej zaznaczają się różnice w stosunku do trzech pozostałych.

Mit ten można znaleźć również u matrylinearnych Tlingitów i Haida, gdzie odnosi się do tego samego typu związków. Jasne więc, że tłumaczy on fundamentalny aspekt organizacji społecznej tych populacji, który opiera się na utrzymywaniu wrogiej równowagi między lineażami matrylinearnymi wodza wioski.

W micie rezydencja patrylokalna zostaje gwałtownie zniesiona przez głód, który zwalnia obie kobiety od przypisanych im obowiązków i po śmierci mężów umożliwia im połączenie się.

Pierwsza przygoda Asdiwala uruchamia opozycję niebo-ziemia.

Mamy tu zatem serię nierozstrzygniętych opozycji.

„Opis życia, organizacji społecznej, wierzeń i praktyk religijnych danego ludu, jakimi jawią się one w mitach"- nieuchronnie wiąże się z ryzykiem.

Kierunek zachód-wschód dla myśli tubylców to kierunek przyjmowany przez rybę-świecę i łososia, kiedy rok w rok nadciągają z otwartego morza i płyną w górę rzeki.

ew.

Tsimshianie nie zajmowali się rolnictwem, zbierali owoce, jagody, dzikie rośliny i korzenie (zajęcia kobiet), mężczyźni polowali w górach na niedźwiedzie, kozy; polowali w rzekach. Pod koniec zimy tubylcy cierpieli ciężkie okresy głodu. Oczekiwali więc przybycia ryby-świecy, która przez sześć tygodni płynęła w górę Nass, aby odbyć tam tarło; rozpoczynało się to około 1 marca, a cała ludność znad Skeeny płynęła na czółnach wzdłuż wybrzeża aż do Nass, aby zająć tam stanowiska łowieckie, będące własnością rodzin. Okres między 15 lutego a 15 marca nazywał się, nie bez powodu, „posiłek z ryby-świecy", a następny po nim, od 15 marca do 15 kwietnia, „gotowanie ryby-świecy" (żeby wytopić z niej olej) — czynność surowo zakazana mężczyznom, zarezerwowana dla kobiet, które musiały używać nagich piersi jako prasy. Aż do zakończenia prac odpady pozostawiano w bezpośrednim sąsiedztwie, pomimo cuchnących wyziewów, aby stoczyły je robaki i żeby zgniły⁵. Następnie wszyscy powracali tą samą drogą nad Skeenę, gdzie miało miejsce drugie zasadnicze wydarzenie: przybycie łososi; łowiono je w czerwcu i lipcu. Kiedy ryby były już uwędzone i zmagazynowane na cały rok, rodziny udawały się w góry, gdzie mężczyźni polowali, a kobiety gromadziły zapasy owoców i jagód. Kiedy wraz z mrozami nadchodził obrzędowy miesiąc zabawy w bąki, które kręcono na lodzie, urządzano się w wioskach na dłuższy czas, aby przezimować. W tym okresie mężczyźni wyruszalii na polowanie na kilka dni lub tygodni. Ok. 15 listopada, nadchodził „miesiąc tabu".

ok.

Tsimshianie podzieleni na cztery klany matrylineame, nie posiadające stałej siedziby:

Orłów, Kruków, Wilków i Mieczników.

Organizacja społeczna Tsimshian opierała się na porządku hierarchicznym.

Streszczenie czynów Asdiwala wg wersji Boasa z 1912 roku, traktowanej jako wersja odniesienia. Zapisana na wybrzeżu, w Port-Simpson, w dialekcie tsimshian.

Opowiadanie odwołuje się do faktów z różnych porządków:

1. geografii fizycznej i politycznej kraju Tsimshian (wspominane miejsca i miasta istnieją w rzeczywis­tości)

2. życia ekonomicznego tubylców, które wymaga wielkich sezonowych migracji przygody Asdiwala dzieją się właśnie w tym okresie

3. organizacji społecznej i rodzinnej, jesteśmy świadkami wielu małżeństw, rozwodów, owdowień i związanych z tym wydarzeń (Rozpoznajemy tu społeczeństwo w którym, chociaż filiacja jest matrylinearna, miejsce zamieszkania jest patrylokalne, kobieta idzie za mężem do jego wioski. Dzieci, chociaż należą do klanu matki, wychowywane są u ojca, a nie u krewnych matki)

4. kosmologii, ponieważ w odróżnieniu od innych, dwie wizyty Asdiwala w niebie i pod ziemią należą do porządku mitycznego, a nie do porządku doświadczenia.

abstrakcje logiczne upostaciowione w mitach inwarianty - ten sam komunikat na poziomie głębokim, a nie naocznym, literalnym ( mit nie jest o tym, o czym nam się wydaje!) każdy poziom analizowany osobno struktura logiczna każdego z nich porównywanie to nie oznacza, ze poziomy istnieją realnie! To jest hipoteza (narzędzie strukturalne, a nie idea! Dopóki narzędzie prowadzi do celu - jest dobre, potem można je porzucić) grube różnice miedzy mitem a rzeczywistością - nie można traktować mitologii jako odbicia rzeczywistego życia społecznego; brak tutaj bezwzględnego determinizmu; mity przejmowane przez kolejne społeczności muszą być przekształcane

Analiza skłania do przyjęcia rozróżnienia między dwoma aspektami konstrukcji mitycznej: sekwencjami i schematami.

• Sekwencje to powierzchniowa treść mitu, zdarzenia następujące po sobie w porządku chronologicznym: spotkanie dwóch kobiet, interwencja nadprzyrodzonego opiekuna, narodziny Asdiwała, jego dzieciństwo, wizyta w niebie, kolejne małżeństwa, wyprawy na polowanie i na połów, konflikty ze szwagrami itd.

• Ale na nieporównanie głębszej płaszczyźnie sekwencje zorganizowane _Są w zależności od schematów — nałożonych na nie i równoczesnych:

1. Schemat geograficzny. Bohater idzie ze wschodu na zachód, po czym powraca z zachodu na wschód. Owa podróż tam i z powrotem modulowana jest przez inne odejście i powrót, z południa na północ, później z północy na południe

2. Schemat kosmologiczny. Trzy wizyty w miejscach nadprzyrodzonych tworzą relację między pojęciami uznawanymi odpowiednio za „niższe" i „wyższe":

- wizyta Hatsenasa, ptaka przynoszącego szczęście, u młodej wdowy;

- wizyta Asdiwała w rajskim niebie, w pogoni za Gwiazdą Wieczorną;

- wizyta Asdiwała w podziemnym królestwie fok

1. Integracja, schemat, zasadzający się na kilku opozycjach binarnych; bohater nie może przezwyciężyć żadnej z nich.

Podział według opozycji binarnych, podstawowych typu męskie-żeńskie, znajome-obce.

Opozycje: początkowa i końcowa—wysoko/nisko i szczyt/dolina — są „pionowe" i wynikają w ten sposób ze schematu kosmologicznego.

Dwie opozycje środkowe (woda/ziemia i polowanie na morzu/polowanie na ziemi) są „poziome" i wynikają ze schematu geograficznego.

W rzeczywistości jednak opozycja ostatnia, a jednocześnie najbardziej ograniczona (szczyt/dolina), łączy cechy właściwe poprzednim schematom: jest ona „pionowa" poprzez swą formę, ale i „geograficzna" poprzez swą treść.

Tak więc klęska Asdiwala ma potrójne znaczenie: geograficzne, kosmologiczne i logiczne.

3. Schemat socjologiczny. Na początku dominuje rezydencja patrylokalna, z wolna ustępując miejsca rezydencji matrylokalnej (małżeństwo Hatsenasa), która staje się śmiertelna (niebiańskie małżeństwo Asdiwala), a potem po prostu wroga (małżeństwo wśród Ludzi Jodeł),… co ostatecznie umożliwi powrót do rezydencji patrylokalnej. Jednakże schemat socjologiczny nie ma struktury równie zamkniętej, co schemat geograficzny.

4. Schemat technoekonomiczny. Mit rozpoczyna się przywołaniem zimowego głodu; kończy się owocnym polowaniem. W okresie ograniczonym tymi wydarzeniami zawiera się cykl ekonomiczny i sezonowe przemieszczenia tubylców, udających się na połów

Integracja całościowa. Jeśli sprowadzimy mit do dwóch skrajnych wypowiedzeń: początkowego i końcowego, sumujących funkcję operacyjną mitu, otrzymamy uproszczoną tabelę:

MĘSKI

oś GÓRA-DÓŁ PRZEJEDZENIE BEZRUCH

ŻEŃSKI

oś WSCHÓD-ZACHÓD

GŁÓD

RUCH

Po rozróżnieniu kodów dokonaliśmy analizy struktury przekazu. Następnie należy odszyfrować znaczenie.

Cecha myśli mitycznej:

kiedy schemat mityczny przechodzi z jednej populacji do drugie (przy czym chodzi tu o takie populacje, w których różnice języka, organizacji społecznej lub rodzaju życia powodują, iż jest on przekazywany z trudem — mit zaczyna się gmatwać i ubożeć). Możemy jednak uchwycić przejście na granicy, gdzie zamiast ostatecznego rozmycia się i utraty konturów następuje odwrócenie mitu i gdzie częściowo odzyskuje on właściwa sobie precyzję.

Pole myśli mitycznej ma ścisłą strukturę,

4

---