HISTORIA FILMU

1926r WARNER BROSS wraz z WESTERN ELECTRIC wprowadzają system VITAPHONE (nagrywali dźwięk na płytę, później dopasowywali do obrazu, stwarzało to duże problemy techniczne)

FILMY:
- 1926 „Don Juan” reż. A.CROSLAND
- 1927 “Śpiewak Jazzbandu” reż A.CROSLAND, pierwszy film dźwiękowy, ma dialogi, główna rola: AL JOLSON - gwiazda estrady

PRZEŁOM DŹWIĘKOWY - okres od 1926-29 roku, w którym kino stopniowo ewoluuje, zmienia się estetyka filmu, gra aktorów

„ŚPIEWAK JAZZBENDU”
- historia Jacka Robina, syn żydowskiego kantora, który chce by syn śpiewał w synagogach, Jack chce śpiewać na scenie
- część dialogów jest pisana
- szczęk sztućców, szum w restauracji
- tablice z napisami, muzyka w tle
- dwie sceny dialogowe
- wyraźna mimika, ekspresja ciała
- przesadne aktorstwo jak w kinie niemym
- statyczna komedia
- widoczne źródła dźwięku

ALL-TALKIE - mocno eksponowano sceny dialogów

1932 - „Światła wielkiego miasta” reż. Ch. Chaplin
- wyeksponowana scena przemowy, zniekształceni dźwięku
- mowa nie jest potrzebna dla fabuły
- uderza w jakość dźwięku, nie zawsze jest ona dobra
- w ALL-TALKIE nie zawsze zrozumiałe słowa
- Chaplinowi nie podoba się dźwięk, u niego dźwięk podkreśla obraz a nie jest na pierwszym planie

1952 - „Deszczowa Piosenka” reż. Stanley Donen, Gene Kelly
- akcja w czasach przełomu dźwiękowego, w humorystyczny sposób odwołuje się do tego co się zmieniło
- aktorzy nie musieli grać głosem, kino musiało się nauczyć wykorzystywać dialogi. Scenarzyści i reżyser musieli się nauczyć pracować inaczej
- część aktorów nie miało predyspozycji głosowych, więc dochodziło do tzw. Zmiany wart
- zmiana ekspresji aktorskiej
- zmiana oczekiwań widowni
- nowy typ odbioru - widownia zamknięta w ciemniej sali
- mniej spontaniczne reakcje
- nie wszystkich było stać na kino dźwiękowe

1930-60 KINO KLASYCZNE - okres rozwoju kina, sposób organizacji materiału filmowego, model stanowiący pewien wzór, filmy realizowane wg pewnego klucza

3FILARY KINA KLASYCZNEGO
1) STUDIO SYSTEM
2) STAR SYSTEM
3) GENRE SYSTEM

STUDIA
WIELKA PIĄTKA:
1) MGM
2) PARAMOUNT
3) RKO
4) 20TH CENTURY FOT
5) WARNER BROSS
MAŁA TRÓJKA:
1) COLUMBIA
2) UNIVERSAL
3) UNITED ARTIST

KODEKS HAYSA - stworzony przez twórców filmowych rodzaj autocenzury nakładanej na samych siebie by nikt inny nie jej nie nałożył. (1930). Cenzurował obyczajowe treści określał prezentacje płci (kobiety jako dodatek), stylizowana przemoc, dobro zwyciężą, Afroamerykanie nie mogą grać głównych ról.

STYL ZEROWY A KINO KLASYCZNE
- kino klasyczne realizuje styl zerowy
- występuje do dziś w telemarketach i serialach
- zasady:
*przezroczystość formalna: - montaż miękki
- zrozumiałość
- prowadzi widza „za rękę”
- forma ma być dla widza niezauważalna
- wiadomo kto jest dobry a kto zły
* jednoznaczność: - tłumaczy dokładnie o co chodzi
- wszystko ma być zrozumiałe
*obiektywizm: - realizm
- podglądanie bohaterów z ukrycia
- bezosobowy narrator
- aktor nie patrzy w kamerę
- POV - point of view - punkt widzenia, subiektywizacja

1934 „Ich noce” reż. Frank Catra
- film oskarowy
- kino klasyczne
- czarnoskóry jako sprzedawca ludowy
- główna rola C. GABLE i C. CORBERT
- wszystko pokazane, np. napis New York = jednoznaczność
- kobieta dodatkiem, ale niezależna, pokazuje, że sama o siebie dba
- zasada przyczynowo skutkowa
- zasada optymalnego punktu widzenia
- elementy przedakcji
- perypetie
- brak dygresji i retrospekcji
- punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji

SCREWBALL COMEDY - ukształtował komedie, ostry, cięty dialog między osobami przeciwnych płci

SOPHISFICATED COMEDY - wyrafinowana komedia, scenki z życia wyższych sfer, np. „Ninoczka” (1939) z E. LUBITSH i G.GABRO

1936 „Bałkany” reż A. Hitchcock
- zabójstwo w celu uciszenia
- tabliczka wskazująca miejsce akcji - kościół
- ciągłe podkreślanie, że ktoś idzie
- zmiana języka na napisy na kartce
- zbliżenie na usta - element identyfikacji percepcyjnej - emocjonalny angaż widza
- zbliżenie na topy - tajemniczość, nie widzimy całej postaci, subiektywizacja
- łamanie zasad stylu zerowego

1941 „Obywatel Kane” reż. O. WEELS
- upływ czasu nie pokazany w jednoznaczny sposób, nie pokazuje ile lat upłynęło między miejscami
- zasada narratywizacji przestrzeni- przestrzeń musi być neutralna, widz skupia się na fabule a nie na przestrzeni
- montaż wewnątrz kadrowy - bez cięć
- żabia perspektywa - zmienia się punkt widzenia, brak stałego punktu widzenia
- wprowadza niejednoznaczność - postacie mówią naraz, dźwięk nie jest jednoznaczny, nie wiemy na kogo zwrócić uwagę.

1939 „Dyliżans” reż. John Ford - ustanowił kanon westernów

WESTERN
- MIT POGRANICZA - obszar do zdobycia Ameryki, zdobywanie terenów, przestrzeni pomiędzy tym co amerykańskie i co dzikie, zdobywanie dzikich terenów
- ŚRODKI WYRAZU - przejrzystość, oddziela dobro od zła, formuła kina klasycznego, jednoznaczność, widz ma doświadczenie czegoś mu bliskiego

1903r „Napad na ekspres” E. Poter

ELEMENTY WESTERNÓW:
- ocalenie w ostatniej chwili
- cywilizacja potrzebuje bohatera
- skłócone społeczeństwo, nie potrafi się obronić
- postaci negatywne
- Indianie jako bezkształtna masa, brak indywidualizacji, nie porozumiewają się, zagrażają bohaterom, wizerunek podporządkowany ideologii
- bohater to mediator między naturą a kulturą, jest na pograniczu, ma honor, system wartości, nie ejst przywiązany ani do natury ani do kultury
- bohater przychodzi znikąd, tam też powraca lub ginie
- bohater - OUTSIDER - przychodzi tylko gdy jest potrzebny
- kobieta wiąże się z bohaterem, jej teoretyczna wiedza przegrywa z doświadczeniem
- kobieta reprezentuje postęp i oświecenie
- prostytutka chce pomóc i wstydzi się tego co robi

WESTERN TO TEŻ IKONOGRAFIA:
- drewniane domki
- przestrzeń nieskończona
- miasteczko z molnstreet, gdzie odbywają się pojedynki
- salon, kościół, prerie
- kapelusze - dobrzy maja biały, źli - czarny
- ostrogi, rewolwery, szerokie spodnie

TEORIA GATUNKU FILMOWEGO
RICHARD ALTMAN - 7WYZNACZNIKÓW
1) SYMBOLICZNOŚĆ - odwołuje się do ikonografii, mitologii
2) NOSTARGICZNOŚĆ - odwołanie się do „starych dobrych czasów”
3) DUALIZM - opozycje, przeciwieństwa, dobro - zło, natura - kultura
4) POWTARZALNOŚĆ - elementy powtarzalne z filmu na film, np. ratunek w ostatniej chwili
5) KUMULACYJNOŚĆ - gromadzenie wiedzy na temat gatunku
6) PRZEWIDYWALNOŚĆ - ukryte schematy, widz przewiduje co się dalej stanie
7) FUNKCJONALNOŚĆ - spełnienie życzeń, oczekiwania odbiorcy

FILM GANGSTERSKI
- odnosi się do czasów prohibicji (1919)
- kryzys gospodarczy, rozczarowywania społeczne warunkami gospodarczymi, wymuszenie czynów niemoralnych
imigranci włoscy, Irlandczycy, Amerykanie obcego pochodzenia

1932 „Człowiek z blizną” reż. Howard Hawks
- to western i film gangsterski
- przemoc w centrum życia gangstera, w westernie broń wyciąga się w ostatniej chwili, gangster najpierw strzela potem myśli. Świat gangsterski przepełniony przemocą
- cięte riposty i dialogi, czarny humor
- ikonografia: garnitur, czarne samochody, telefon
- przestrzeń: labiryntowość bytu
- gra E.G. ROLINSON

1930 „Mały cezar” reż. M. LeRoy
- Rico to główny bohater
- dręczą go rozterki, elementy nostalgii
- próbuje wrócić do normalnego życia jednak nie ma ucieczki od gangsterstwa
- ginie od postrzału na ulicy (schody kościoła), schody = metafora drogi, dążenia do dobra

1931 „Wróg publiczny” reż. WELLMAN
- ikonografia: miasto, garnitury broń
- nie jest w stanie wyrwać się do bycia gangsterem
- dualizm: bracia - dobry i zły
- bardziej irlandzkie pochodzenie
- ojcowsko-synowskie relacje
- kodeks Haysa
- moralizatorskie zakończenie
- kochająca cierpiąca matka

KINO STALINOWSKIE
czynniki:
- Stalin doszedł do władzy, rozpoczęły się czystki polityczne, modernizacja i kolektywizacja wsi
- nieomylność Stalina
- przełom polityczny razem z przełomem kina/filmu dźwiękowego
- powraca do planów pięcioletnich, filmy miały służyć propagowaniu zmian społecznych
- filmy mówią ludziom, że Stalin jest dobrym władcą
- 1928r - manifest przyszłości filmu dźwiękowego. Eisenstein, Pudowkin, Aleksandov - dźwięk nie może być dodatkiem do filmu, ma być pełnoprawnym elementem języka filmowego
- eksperymenty z dźwiękiem
- pierwsze filmy dźwiękowe - dokumentalny: „Bezdomni” (1931) reż. N. EKK; fabularny: „Symfonia Donbasu”, „Entuzjazm” (1930) D. Wiertow

1937 „Aleksander Newski” Eisenstein
- komercyjny sukces
- silnie propagandowy, wymowa ideologiczna
- charyzmatyczny przywódca, słucha ludu
- starzec - głos ludu
- Newski pracuje z innymi, budzi powszechny szacunek , wzór dobrego władcy
- pieśni o pokonaniu Szwedów
- „Bitwa na jeziorze” - najbardziej znana scena
- bitwa z Niemcami i krzyżakami
- pokazuje idee socrealizmu
- montaż, w którym ¾ kadru jest pusta, a np. w rogu jedna postać
- montaż pionowy
- precyzja w zestawieniu obrazu i muzyki, zwracamy uwagę na dźwięk gdy postać jest mała, postać rośnie - dźwięk staje się głośniejszy
- poetyka kontrastów, odwrócenie znaczeń

1944 „Iwan Groźny” Eisenstein
- epos historyczny
- nagroda stalinowska I stopnia
- jednowładztwo, samodzierżca, wybitna jednostka
- reformator Iwan = Stalin
- polityka zewnętrzna i wewnętrzna
- inspiracje związane z podróżami po zachodzie
-widać ekspresjonizm niemiecki - wygląd postaci mimika, gra światła i cienia

1945 „Spisek Bojarów” Eisenstein (dopuszczony do dystrybucji dopiero w roku 1958)
- kontynuacja „Iwana Groźnego”
- kolorystyka nadaje określony charakter
- demoniczna czerwień
- niecały film jest w kolorze, fragmenty taśm były od Niemców
- sekwencje uczty w kolorze
- postać Iwana - został samotny, ale to element gry politycznej, chce wyeliminować przeciwników
- podszyty podstępem, władca działa ze strachu, paranoi, ukazuje ciemna stronę tyranii. Iwan chce wybić wrogów
- dominująca krew i jej kolor
- Iwan ukrywa się za „maską”, ma niecne intencje
- wpływ ekspresjonizmu niemieckiego
- muzyka - wpływ opery i dramatu muzycznego
- pojawia się kultura orientalna

KINO FASZYSTOWSKIE, NIEMIECKIE
- dojście Hitlera do władzy
- kino nie tylko propagandowe
- kino rozrywkowe, oderwanie się od rzeczywistości
- kino białych telefonów - rozrywkowe (Włochy)
- ośrodki władzy wpływają na to co się dzieje w filmach
- usuwanie żydowskich aktorów, reżyserów
- kino antysemickie, antypolskie i antyradzieckie

1934 „Triumf woli” LENI RIEFENSTAHL
- z okazji VI zjazdu NSDAP
- film miał konkretny cel
- po wojnie zabezpieczenie się przed konsekwencjami
- Goebhels - ponoć rzucał Leni kłody pod nogi
- ułatwiono jej produkcje filmową
- Hitler chciał pokazać, że naród jest zjednoczony
- na otwarcie sekwencja lotu - wydaje się, że Hitler zstępuje z nieba
- Hitler ukazany jako Bóstwo
- kamera zwrócona trochę od dołu, pokazuje Hitlera na wyższego
- sztuka manipulacji
- scena w obozie młodzieży: dobrobyt, ukazuje młode, męskie ciała, silni, dobrze zbudowani, zjednoczeni, dbają o swoją kondycje
- muzyka - H. WINDT. Muzyka jest komentarzem, pieśni faszystowskie
- jedność ludzi

1940 „Żyd Süss” V. Harlan
- bogaty, chce być jeszcze bardziej
- film propagandowy, oddziałuje na widza
- żyd może wyglądać ja my, przebiera się
- kosmopolita
- etos pracowitego Niemca
- udaje kogoś kim nie jest
- dąży do „zanieczyszczenia czystej, niemieckiej krwi
- książę dba bardziej o swoje interesy niż ojczyzny
- wizja państwa, które jest słabe
- film był przez lata zakazany

KINO FRANCUSKIE
- kino lat 30

REALIZM POETYCKI - ukazuje życie nizin społecznych, język jest istotny, udziwnienia, pozorny realizm, poetyckość niskich lotów. Przedstawiciel - Marcel Carné

REALIZM LUDOWY - o ludziach z niższych klas społecznych po 1945r. CZARNY ROMANTYZM - fatum, zły los, tragiczne wątki miłosne

KAMMERSPIELEFILM - ponury nastrój, gra świateł, kameralność - dramat kameralny, typowe postacie z niższych sfer, wąska grupa osób

KINO SCENARZYSTÓW:
- J. PRÉVERT - nadworny scenarzysta Carné
- Ch. Spark - scenarzysta „Towarzysze broni”

1937 „Towarzysze broni” reż. Renior
- akcja filmu w czasie I WŚ
- paradoks
- tytuł oryginalny „Wielkie złudzenia”
- kodeks rycerski
- JEAN GABIN aktor i twarz realizmu poetyckiego
- oficerowie spotykają się aby zjeść wspólnie posiłek
- akcja daleka od grozy
- ukazuje koniec pewnej epoki, kres, zmianę
- iluzyjność pewnych granic np. płeć mężczyzn przebierają się za kobiety
- film pacyfistyczny - stawia na pokój, nie na walki
- pryzmat groteski
- przewidywanie na łożu śmierci
- bliska sercu więź klasowa, nie narodowa

MARCEL CARNÉ
- wpływowy przedstawiciel realizmu poetyckiego
- typologia proletariacka
- filmy: „Ludzie za mgłą”, „Brzask”, „Hotel Dunard”

1939 „Brzask” reż. M. Carné
- ślepiec znajduje martwego
- realizm poetycki - w sytuacjach symbolicznych, udziwnionych
- dialogi są poetyckie
- symbole
- INTROSPEKCJA - patrzenie w lustro, poznanie siebie
- ważne rekwizyty, nacechowanie wartościami
- przystaje do realiów, zwyczajna sceneria
- Carné budował w Atelier cała scenografie
- umowny realizm
- bohater: * z niższych warstw, ma przemyślenia o charakterze egzystencjonalnym
* teatralność
* charakterystyczna mimika
* spotkanie z kobietą jest początkiem końca
* fatum nad bohaterami, przeznaczenie
* ma nieznaną przyszłość

WSZYSTKIE FILMY CARNÉ KOŃCZĄ SIĘ PESYMISTYCZNIE

EXODUS NIEMIECKI - EMIGRACJE
1933 - I fala - Hitler dochodzi do władzy - niemieccy twórcy emigrują do Francji, Wielkiej Brytanii, ZSRR
1939-41 - II fala - II WŚ
- twórcy emigrują do Stanów Zjednoczonych
- reżyserzy: Fritz Lang, Otto Preminger, Bully Wilder, Douglos Sirk, Ernst Lubitsh
- aktorzy: C. Bois, Paul Henreid, M. Detrich
- wcielali się w postaci charakterystyczne, określone typy roli
- przyjmowano każdą rolę, która się nadarzy

FILM NOIR - lata 40, tendencja w kinie amerykańskim charakteryzuje się tropami z ekspresjonizmu, mrok, pesymizm, niejednoznaczni bohaterowie

C.D „Obywatel Kane” reż. Orson Weels (1941)
- wyprodukowano w wytwórni RKO
- H. MANKIEWICZ - scenarzysta
- G. TOLAND - operator
- „Filmowe arcydzieło”
- elementy manipulacji, „różyczka” - nie wiadomo kto to słyszał bo pielęgniarka weszła później
- kolaż gatunków, fantastyka, horror, melodramat
- widz jest intruzem, który wchodzi mimo zakazu
- szereg nietypowych kompozycji kadru, ujęć, ptasia i żabia perspektywa
- estetyka - rozwiązania nietypowe dla stylu zerowego w sekwencji śmierci, nietypowe kompozycje kadru
- eksperymenty narracyjne
- MONTAŻ WEWNATRZUJĘCIOWY - stwarzanie kadru w kadrze, montaż bez cięć, zwracanie uwagi widza na kilka planów, przemieszczanie uwagi, zakłócona narratywizacja przestrzeni
- MOTYW PUZZLI - składanka, nie wszystkie kawałki są dostępne lub włożone na swoje miejsce

SOKÓŁ MALTAŃSKI
I ADAPTACJA: 1931 - „Niebezpieczna kobietka”
II ADAPTACJA: 1935 - „Szatan spotkał kobietę”
III ADAPTACJA: 1941 - „Sokół Maltański”
- reż. John HUSTON
- główne role H. BOGART, M. ASTOR - pierwsza famme fatale
- mroczne miasto
- zbrodnia
- akcja nocą w wielkich mistach
- postać FAMME FATALE - intrygantka, wykorzystuje swoją kobiecość, niezależna, świadoma siebie
- postać detektywa - chroni to co uważa za ważne
- LOSER - przegrani, nie osiągną szczęścia
- dominacja cieni i mroku
- symbole - kapelusz, pistolet, drink
- rytuały

1947 „Mroczne przejście” reż. D. Daves
- modyfikacje kina klasycznego, mnie widać twarzy bohatera, subiektywizacja narracji
- zasada przezroczystości formalnej
- jednoznaczność - jej brak, nie wiemy czy winny
- kobieta - niestandardowa, naiwna, podmiotowa nie przedmiotowa, niezależna i odkupicielka

1944 „Podwójne ubezpieczenie” reż. Billy Wilder
- historia o morders rpztwie
- gra światła i cienia, mocne punktowe oświetlenie
- wyzywająca kobieta, typowa famme fatale
- pokazane są najpierw nogi potem reszta ciała
- kobieta niezależna, inteligentna, przebiegła
- erotyczność i seksualność, nagość, wykorzystują to by posiąść władzę nad facetem
- maluje usta, próbuje swój wpływ umocnić, gra pożądaniem
- poznajemy zakończenie, wiemy wiele, a później pojawiają się retrospekcje
- narracja - fabuła sama się dzieje, 1os. Subiektywna, wszystkie wydarzenia poznajemy z perspektywy Nefa, zaburzenie zasady jednoznaczności
- symbole - lustra, papieros
- nieznana przeszłość bohatera doświadczony, nie ma zachamowań, nie boi się podjąć ryzyka, cynicznie nastawiony do świata
- gra słów, litarackość filmu noir
- próbuje się oczyścić ze zbrodni, której nie popełnił jest LOSEREM
- pojawia się detektyw

POSTAĆ KOBIETY W FILMIE NOIR
1) FAMME FATALE
2) ODKUPICIELKA
Zaczyna się aktywizacja kobiet, film noir mówi o postaciach zagrożonych. Kobiety w czasie wojny musiały sobie zacząć radzić same, przemiana obyczajowa, pokazanie, że kobieta też może. Zagubienie postaci męskich - postać kobiety odkupicielki, która tęskni za starym porządkiem. Famme fatale zostaje ukarana w większości filmów.

1942 „Casablanca” M. Curtiz
- fragmenty estetyki filmu noir przeniknęły do tego filmu
- w obsadzie pojawia się mało amerykanów
- legenda „Casablanki”, 2 premiery (1942 i 1943)
- produkcja klasy B
- główni aktorzy: H. BOGART, I. BERGMAN, P. HENREID
- symbolizm - hasła rewolucji francuskiej,
- orientowanie widza w czasie i przestrzeni
- przestrzeń kawiarni - połączenie orientalnych motywów z tymi stricte amerykańskimi
- sfera pogranicza - Stany Zjednoczone - jako miejsce ścierania się motywów pogranicza
- Rick ma kodeks moralny, jest loserem jest przegrańcem, obojętny wobec polityki
- outsaiderstwo, mentalność

---