Gotowość do nauki czytania

Praca dydaktyczna z dziećmi sześcioletnimi w zakresie nauki czytania obejmuje dwa etapy:

wyrabianie gotowości do nauki czytania,

wprowadzanie elementarnej nauki czytania.

Umiejętności nabyte na etapie kształtowania gotowości do podjęcia nauki czytania są podstawą i niezbędnym warunkiem do podjęcia faktycznej nauki czytania.
Zadania istotne dla przygotowania do podjęcia nauki czytania to:

rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej,

doskonalenie mowy (szczególne zwrócenie uwagi na poprawne wymawianie poszczególnych głosek),

rozwijanie słuchu, jako niezbędnego warunku do dokonywania prawidłowej analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonematycznej.

Gotowość do nauki pisania

Przygotowanie do nauki pisania jest procesem wieloetapowym. Obejmuje on cały okres przedszkolny i rozpoczyna się już w wieku 3 lat. Rozwijanie sprawności dziecka w zakresie przygotowania do przyszłej nauki pisania dotyczy początkowo rozwoju ruchowego i orientacji w przestrzeni. Równolegle z zabawą ruchową i konstrukcyjną dziecko podejmuje także działalność plastyczną, która od początku służy pośrednio przygotowaniu do nauki pisania.

Za gotowość do nauki pisania odpowiedzialne są umysłowe, motoryczne i emocjonalne właściwości dziecka 6-letniego.

Zadania wychowania przedszkolnego w zakresie przygotowania do nauki pisania obejmują:

Zajęcia i zabawy ruchowe mające na celu ułatwienie dziecku poznania schematu własnego ciała i kierunku.

Stwarzanie warunków do swobodnej działalności artystyczno-konstrukcyjnej:

1) doskonalenie sprawności manualnych w trakcie montowania, modelowania, wydzierania i wycinania,
2) doskonalenie swobodnych ruchów rąk, np. prowadzenie linii ciągłych łączących poszczególne punkty,
3) przetwarzanie obrazu ruchowego na obraz graficzny i odwrotnie,
4) odtwarzanie i odwzorowywanie różnych form, kształtów i układów w trakcie układania, lepienia i konstruowania,
5) wykonywanie elementów literopodobnych.

Gotowość do nauki czytania i pisania

Gotowość do nauki czytania i pisania można rozpatrywać w trzech aspektach:

gotowość psychomotoryczna warunkująca opanowanie techniki czytania i pisania,

gotowość słownikowo-pojęciowa dotycząca rozpoznawania znaczenia symboli graficznych lub dźwiękowych - warunkuje rozumienie czytanego lub pisanego tekstu,

gotowość emocjonalno-motywacyjna oznacza umiejętność krytycznego, twórczego czytania i pisania oraz rozumienie znaczenia tych umiejętności. Polega na kształtowaniu pozytywnego stosunku do książki, budzeniu zainteresowania słowem pisanym.

Proces przygotowania dzieci do nauki czytania i pisania w przedszkolu musi mieć charakter planowy i systematyczny, uwzględniający możliwości rozwojowe dzieci. Dlatego też działania dydaktyczno-wychowawcze z dziećmi w wieku przedszkolnym w zakresie elementarnej nauki czytania i pisania powinny obejmować:

1) działania dydaktyczno-wychowawcze ogólnorozwojowe:
- wzbogacanie wiedzy dziecka o otaczającym świecie,
- wzbogacanie słownictwa,
- kształtowanie poprawnej wymowy,
- kształtowanie umiejętności komunikatywnego wypowiadania się,
- rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej i wrażliwości słuchowej,
- rozwijanie koncentracji uwagi,
- rozwijanie sprawności manualnej,
2) wzbudzania zainteresowania książką i motywacji do nauki czytania i pisania,
3) podjęcie prób globalnego odpoznawania wyrazów,
4) kształtowanie umiejętności analizy i syntezy wyrazów słuchowej, słuchowo- wzrokowej i wzrokowej wyrazów,
5) doskonalenie sprawności ręki i umiejętności odtwarzania kształtów,
6) ćwiczenia kształtujące technikę czytania prostych wyrazów, zdań a następnie krótkich tekstów,
7) kształtowanie umiejętności odtwarzania znaków literopodobnych,
8) kształtowania umiejętności czytania ze zrozumieniem.

Niektóre dzieci, mimo dobrej sprawności intelektualnej, nie mogą nauczyć się czytać i pisać za pomocą powszechnie stosowanych metod. Jeżeli u dziecka stwierdza się opóźnienie rozwojowe w zakresie funkcji percepcyjno-motorycznych nie wynikających z wady wzroku czy słuchu, mówimy, że ma ono specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu.

Dla określenia specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania używa się terminu dysleksja rozwojowa. Przyczyną dysleksji rozwojowej mogą być mikrouszkodzenia tych części kory mózgowej, które są odpowiedzialne za rozpoznawanie słyszanych głosek, widzianych liter oraz łączenia ich w wyrazy.

Zaburzenia w rozwoju utrudniają dzieciom nabycie umiejętności czytania i pisania w przewidywanym przez program nauczania czasie. Dlatego też, konieczne jest podjęcie pracy stymulacyjno-wyrównawczej, w celu niwelowania tych zaburzeń jeszcze w przedszkolu.

Trudności w czytaniu i pisaniu dostrzegane są najczęściej dopiero w początkowym okresie nauki szkolnej. Tymczasem już w wieku przedszkolnym można zauważyć objawy charakterystyczne dla dzieci z tzw. ryzyka dysleksji. Dysleksję bowiem wymienia się jako jedną z najistotniejszych przyczyn niepowodzeń szkolnych.
Symptomy zaburzeń typu dyslektycznego u dzieci w wieku przedszkolnym:

obniżona sprawność ruchowa,

zaburzona orientacja w przestrzeni i schemacie własnego ciała,

trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi,

obniżona sprawność manualna - niechęć do wykonywania prac plastycznych i graficznych,

opóźnienie rozwoju mowy, wadliwa wymowa,

trudności z zapamiętywaniem wierszy, piosenek, materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie,

trudności w różnicowaniu głosek podobnych,

zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej.

Współwystępowanie wielu z wymienionych objawów pozwala przypuszczać, iż dziecko może mieć pewne specyficzne problemy z nauką czytania i pisania w szkole. Dlatego też warto jak najwcześniej rozpocząć działania profilaktyczne.

---