Regina Pawłowska: Lingwistyczna teoria nauki czytania. Gdańsk 1993, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Książka R. Pawłowskiej „Lingwistyczna teoria nauki czytania” stanowi rozprawę z zakresu językoznawstwa stosowanego, adresowaną do nauczycieli, a w szczególności tych zajmujących się edukacją polonistyczną. Niniejsze dzieło obejmuje szeroki zakres, w który wchodzą: opis wieloczynnościowego procesu czytania jako zespołu operacji odbiorczych w akcie komunikacji; charakterystykę pojęcia sprawności czytania jako składowej funkcji sprawności językowej ze szczególnym rozwinięciem problematyki rozumienia tekstów czytanych; fragment badan nad stanem umiejętności czytania uczniów młodszych, starszych i studentów, a także koncepcje szkolnego kształcenia sprawności czytania. Ponadto teoria w niej przedstawiona uwzględnia w kształceniu sprawności językowych psychologiczne
i socjologiczne uwarunkowania rozwoju mowy i myślenia.
Zgodnie z tą koncepcją R. Pawłowskiej czytanie jest operacją składową aktu mowy. Na akt odbioru tekstu językowego składają się takie operacje, jak: recepcja wzrokowa, rozpoznawanie znaków językowych w ich materialnej postaci przez porównywanie z wzorcami zapamiętanymi w ośrodkach mowy; identyfikacja znaczeń, czyli odniesienie znaków językowych do oznaczonych przez nie rzeczywistości też poprzez pamięć skojarzeń, znaków ze znaczeniem; uświadomienie funkcji tekstu i intencji nadawcy zakodowanych w tekście; weryfikacja znaczeń w kontekście. Czytanie zatem jako proces to wielopoziomowa struktura lingwistyczna. Rozumienie w ujęciu lingwistycznej teorii nauki czytania również można uznać za złożony proces, polegający na nieustannym wnioskowaniu o znaczeniu struktur na podstawie wielu przesłanek. Można więc stwierdzić, że jest czynnością wielorakiego przekształcenia zdań, pobierania i tworzenia informacji, odnoszenia znaków do odwzorowywanych przez nie rzeczywistości, do intencji nadawcy. Jest to także wyobrażanie sobie świata przedstawionego w utworze literackim. Konkretyzacja tego świata wymaga natomiast uzupełniania miejsc niedookreślonych w utworze poprzez wykorzystanie własnych doświadczeń. Do rozumienia dochodzi się poprzez różnorodne działania poprzez wielokrotne i rozmaite przetwarzanie tekstu z zachowaniem synonimiczności. Przetwarzanie to powinno dotyczyć wszystkich poziomów danego tekstu.
Uważam, że koncepcja R. Pawłowskiej pozostaje wciąż aktualna, w szczególności w obliczu wciąż niskich kompetencji społeczeństwa polskiego w niniejszym zakresie. Myślę, że książka ta może stanowić nie tylko inspirację, ale również źródło wiedzy na temat czytania jako aktu komunikacyjnego dla wszystkich nauczycieli.