Opactwo w Cluny

• Założone w 910 roku benedyktyńskie opactwo w Cluny było domem macierzystym kongregacji Cluny (czasem nazywanej zakonem kluniackim).

• Był to największy klasztor, jaki kiedykolwiek zbudowano w Europie Zachodniej.

• Stanowił centrum myśli politycznej, oparcie dla idei wypraw krzyżowych i hiszpańskiej rekonkwisty.

• Opactwo zostało założone 11 września 910 r. przez księcia Akwitanii Wilhelma Pobożnego.

• Wilhelm nadał klasztorowi w Cluny przywilej uwalniający benedyktynów od wszystkich przyszłych zobowiązań wobec władcy i jego rodziny innych niż modlitwa.

• Wprawdzie Wilhelm mianował pierwszego opata, ale równocześnie nadał opactwu przywilej nominacji kolejnych opatów.

• Oba te przywileje uwalniały klasztor od wszelkich powiązań z władzą świecką.

• Opactwo zostało podporządkowane bezpośrednio papieżowi.

• W X w. taka wolność od wpływów świeckich była ewenementem, jako że był to szczytowy okres dominacji Cesarstwa nad Papiestwem.

• Normą była symonia i zwierzchność władzy świeckiej nad majątkami kościelnymi.

• Za postępującą feudalizacją

• Kościoła następował rozkład moralny - duchowni zajmowali się przede wszystkim zarządzaniem swoimi dobrami zamiast duszpasterstwem.

• Częste były nawet odstępstwa od reguły celibatu (nikolaizm), bowiem duchowni woleli przekazywać swoje dobra w ręce dzieci, niż je porzucać.

• W tej sytuacji wprowadzona w klasztorze w Cluny surowa reguła narzucająca "wieczną modlitwę" (łac. laus perennis) trafiła w potrzebę odnowy religijnej i stała się bardzo popularna. Jednak z uwagi na to, że praktyki liturgiczne (np. 215 psalmów na dzień w miejsce 37 psalmów nakazanych przez św. Benedykta) pochłaniały mnichom większość czasu, tradycyjny benedyktyński model klasztoru jako rolniczo samowystarczalnej jednostki, której każdy mieszkaniec oprócz modlitwy musiał wykonywać pracę fizyczną musiał ulec zmianie.

• Obowiązek pracy fizycznej przypadł więc w udziale nowicjuszom.

• Klasztory benedyktyńskie w swej pierwotnej formie były od siebie całkowicie niezależne, tworząc swoistą więź jedynie przez podległość tej samej regule zakonnej.

• Dzięki popularności swojej reguły, klasztor w Cluny zaczął wkrótce zakładać zgromadzenia podległe i przyciągać do siebie inne klasztory benedyktyńskie.

• Jednak w przeciwieństwie do luźno powiązanych ze sobą do tej pory zgromadzeń, klasztory kluniackie były ściśle podporządkowane domowi macierzystemu w Cluny, tworząc swoisty system feudalny.

• Cluny stworzyło dużą kongregację, w której administratorzy podległych klasztorów służyli jako zastępcy opata Cluny i byli przed nim odpowiedzialni.

• Przeorowie, jak ich nazywano, byli mianowani przez opata i spotykali się w Cluny raz na rok, aby omówić sprawy administracyjne i złożyć sprawozdania.

• Opat zresztą nie ograniczał się tylko do mianowania przeorów - jego sankcji wymagało obsadzenie każdego stanowiska w podległych klasztorach, które zresztą w ramach sprawowania funkcji rokrocznie objeżdżał.

• W szczytowym okresie potęgi opactwa, w XII wieku, posiadało ono, według różnych źródeł, od 800 do 1200 klasztorów podległych. W całej kongregacji kluniackiej żyło wtedy jakieś 20 000 mnichów.

• Opactwo w Cluny szybko stało się autorytetem w Kościele i zarzewiem jego reformy, zwanej kluniacką (a w Niemczech od nazwy podległego klasztoru w Hirsau - hirsaugijską).

• Reguła nastawiona na posługę religijną była tylko jednym z jej składników służącym odnowie moralnej kleru. Mnisi z Cluny postulowali również odejście od praktyk symonii, inwestytury na dobrach kościelnych należnej władzy świeckiej oraz od nikolaizmu.

• Cesarstwo oczywiście nie było zbyt chętne do wyrzekania się wpływu na Kościół, a nikolaizm uważało za nieszkodliwą fanaberię duchownych, jednak w teorii popierało reformę, głównie przez wzgląd na niskie poważanie, jakim cieszył się zepsuty kler. Władza świecka niewiele jednak czyniła, by wspomóc wdrażanie działań naprawczych.

• Sytuacja uległa zmianie dopiero, kiedy w 1048 Cesarz Henryk III ustanowił papieżem Leona IX, który będąc zaufanym Cesarza, sprzyjał sekretnie środowiskom zbliżonym do Cluny. Papież ten wykorzystał swoje dobre relacje z dworem cesarskim, by podnieść prestiż Kościoła, dzięki czemu jego następcy mogli wyzwolić się spod dominacji świeckiej.

• W XII wieku Cluny powoli zaczynało tracić znaczenie na rzecz nowych zgromadzeń zakonnych: cystersów i kanoników regularnych.

• W 1562 klasztor został splądrowany przez Hugenotów. W 1790, podczas rewolucji francuskiej opactwo zamknięto, a w 1811 wraz z kościołem prawie w całości rozebrano.

---