Prof. dr hab. Kazimierz Kondrat

Wyższa Szkoła Administracji Publicznej

ANTROPOLOGIA KULTURY

(Stosunki międzynarodowe, 30 godz. wykł.)

TEMATY WYKŁADÓW

1. Antropologia kultury jako dyscyplina naukowa

- przedmiot badań, dziedziny i metodologia

1. Antropologia jako nauka o kulturze: a) co to jest kultura? - przegląd definicji; b) różnorodność form kultury:

• kultura duchowa i materialna

• kultura narodowa i uniwersalna

• kultura elitarna i masowa

• kultura klas i warstw społecznych

• kultura religijna

• kultura komercyjna

• kultura techniczna

• kultura wirtualna

2. Antropologia kultury jako nauka o teoriach kultury, ideach, wierzeniach, przekonaniach, wartościach, obyczajach i rytuałach.

3) Pojęcia i terminy związane z kulturą:

• dobra kultury, wartości kulturowe, wzór kulturowy, system aksjo-normatywny, zwyczaje, obyczaje

• subkultura, kontrkultura, kultura alternatywna

• zderzenie kultur, szok kulturowy, asymilacja kulturowa, konflikt kulturowy

• komunikacja międzykulturowa, bariera kulturowa

• akulturacja, dyfuzja kultury

• amalgamacja kulturowa, dominacja kulturowa, dysonans kulturowy

• etnocentryzm, imperializm kulturowy

• rys kulturowy, kompleks kulturowy, konfiguracja kulturowa, kontakt kulturowy

• kultura idealna, kultura materialna, kultura normatywna, kultura ponadnarodowa

• niekompetencja kulturowa, pluralizm kulturowy, relatywizm kulturowy, partykularyzmy kulturowe, zapóźnienie kulturowe

• tożsamość kulturowa, tradycja kulturowa, trzon kultury, uniwersalia kulturowe

5. Metodologia antropologii kultury

2. Wierzenia i obyczaje w kulturze żydowskiej

1. Doktrynalno-obyczajowe zróżnicowanie judaizmu (synagoga ortodoksyjna, reformowana, konserwatyści i rekonstrukcjonizm).

2. Księgi święte judaizmu: Tora i Talmud (miszna, gemara).

3. Trzynaście zasad wiary judaizmu i ich interpretacja.

4. Święta i obyczaje żydowskie: Szabat, Rosz ha-Szana, Jom Kipur, Pesach, Chanuka, Purim, Bar micwa, ceremonia zaślubin, śmierć i pogrzeb, prawo kaszrut - żywność koszerna (trzy reguły).

5. Życie rodzinne i społeczne.

7) Folklor żydowski.

3. Wierzenia i obyczaje w kulturze islamu

1. Doktrynalne i obyczajowe zróżnicowanie islamu: sunnici, szyici oraz inne wspólnoty wyznaniowe.

2. Sześć dogmatów islamu.

3. Pięć filarów moralności muzułmańskiej (szahada, salat, sawm, zakat, hadżdż).

4. Koncepcja świętej wojny: dwa rodzaje dżihadu i qital.

5. Podstawy prawa muzułmańskiego (szari'at).

6. Status kobiety i mężczyzny (prawa i obowiązki) oraz małżeństwo i wielożeństwo w islamie.

7. Główne święta i obrzędy.

8) Stosunek do innowierców.

4. Idee, wartości i obyczaje

w kulturze hinduskiej

1. Historyczno-doktrynalne zróżnicowanie hinduizmu: religia wedyjska, braminizm, wisznuizm, śiwaizm, śaktyzm, neohinduizm.

2. Próba rekonstrukcji podstawowych wierzeń hinduizmu.

3. Księgi święte hinduizmu - dwa zbiory: śruti (Wedy, Brahmany, Upaniszady, Bhagawadgita) i smryti.

4. Koncepcja Rzeczywistości Transcendentnej (brahman).

5. Doktryna awatar (manifestacji bóstw), sansary (reinkarnacja, kołowrót narodzin, śmierci i ponownych narodzin) i prawo karmana (prawo czynów rodzących następstwa).

6. Idea wyzwolenia (moksza) - wyjście poza krąg sansary.

7. Religijny charakter porządku kastowego w Indiach.

8. Religijno-moralne znaczenie dharmy.

9. Cztery etapy życia hindusa.

10. Obrzędy i święta religijne: Pudźa, Holi, Diwali, Kumbh-mela, rytuały pogrzebowe.

11) Kobieta w hinduizmie.

5. Wiara i obyczaje w kulturze buddyjskiej

1. Geneza buddyzmu i jego historyczny rozwój.

2. Trzy wielkie odłamy buddyzmu (therawada - buddyzm pierwotny, mahajana­ - buddyzm reformowany i wadźrajana - lamaizm, buddyzm tybetański).

3. Kanon buddyjski - Tripitaka.

4. Nauka Buddy:

1. Cztery Szlachetne Prawdy;

2. Ośmioraka Ścieżka;

3. prawo powstawania w zależności;

4. doktryna trilakszana: anitja, duhkha, anatman;

5. reinkarnacja i prawo karmana; nauka o wyzwoleniu (nirwana).

5. Dekalog buddyjski.

6) Święta i rytuały buddyjskie: Święto Kwiatów, Wesak, Monlam, Festiwal maślanych posągów, rytuały pogrzebowe.

6. Kultura chińska: wierzenia taoistyczne, zasady konfucjańskie, życie społeczne

1. Taoizm filozoficzny i taoizm religijny.

2. Kanon taoistyczny i szkoły taoizmu.

3. Zasady wiary:

1. wiara w dao;

2. wiara w istnienie dwóch sił - yin i yang;

3. wiara w zasadę wuwei;

4. wiara w bóstwa i postacie święte;

5. wiara w nieśmiertelność;

6. wiara w samozbawienie.

4. Przykazania i cnoty taoizmu.

5. Życie mnichów w Klasztorze Białych Obłoków w Pekinie.

7) Nauka Konfucjusza o Pięciu Stosunkach (wulun).

8. Kult przodków i miłość synowska (xiao).

9. Etyka konfucjańska.

10. Status kobiety w społeczeństwie chińskim

11. Kulturowe podstawy organizacji życia społecznego: autokracja i tradycja, władza i materializm, rodzinność, guanxi, twarz i prestiż, przesądność, patriotyzm lokalny.

7. Kultura Japonii: wierzenia, obyczaje,

życie codzienne

1. Shintoizm jako ideologia i rodzima religia Japończyków: a) shintoizm narodowy i sekciarski; b) symbole religijne i shintoistyczne bóstwa - kami; c) udział jednostki i grupy społecznej w kulcie; d) matsuri - festiwale religijne.

2. Buddyzm i konfucjanizm jako ideologie i systemy importowane.

3. Kulturowe podstawy życia społecznego:

1. feudalizm, wrażliwość na pozycję, praca, doskonała jakość;

2. wrażliwość i takt;

3. myślenie grupowe i harmonia;

4. konsensus.

4. Specyfika obyczajowości Japończyków.

8. Panorama kultur europejskich: przegląd wierzeń, obyczajów, mentalności i stereotypów.

1. Kultura i mentalność Polaków: a) homogeniczność i zróżnicowanie; b) Polacy w opinii cudzoziemców; c) ginąca społeczność wiejska.

2. Kultura skandynawska (Szwecja, Dania, Finlandia):

1. egalitaryzm i demokracja;

2. porządek i uczciwość;

3. prywatność;

4. niewyróżnianie się;

5. rozwaga i powolność;

6. racjonalizm i praktyczność;

7. unikanie agresji i konfrontacji.

3. Kultura germańska (Niemcy) i brytyjska (Anglia i Szkocja): cechy charakterystyczne i stereotypy

4. Kultura francuska, hiszpańska i włoska: podstawy ideologiczne, cechy charakterystyczne i stereotypy.

8. Pluralizm kulturowy: wielość, różnorodność

i zróżnicowanie form kulturowych

we współczesnym świecie

1. McDonaldyzacja społeczeństwa i narodziny nowego McŚwiata.

2. MTV, teleliteratura i parki tematyczne.

3. Kultura techno, hip hop i rave party.

4. Kultura konsumpcyjna:

1. nowe środki konsumpcji: bary szybkich dań, centra handlowe, supersklepy, statki wycieczkowe i kasyna, zamknięte luksusowe osiedla;

2. rewolucja w sferze konsumpcji;

3. zarządzanie nowymi środkami konsumpcji: wymierność, standaryzacja, przewidywalność, sterowanie, symulacja i implozja;

4. skutki społeczne i przyszłość nowych środków konsumpcji.

5. Kultura techniczna i wirtualna:

1. automatyzacja społeczeństwa i rynku pracy;

2. wirtualne biuro, komputerowi specjaliści, nauczyciele i artyści.

6. Kultura feministyczna i jej ideologia.

7) Nowe ideologie i kultura transhumanistyczna. 8) Kultura ponowoczesna - cechy charakterystyczne i tendencje.

10. Teorie kultury - przegląd podstawowych koncepcji

1. Koncepcja kultury Heinricha Rickerta.

2. Pattern Theory of Culture.

3. Koncepcje etnograficzno-semiotyczne.

4. Koncepcje antropologii strukturalnej.

5. Koncepcje funkcjonalistyczne.

6. Koncepcje zorientowane na indywidua.

7. Koncepcje etologiczne.

8. Koncepcje antropologii społecznej.

9. Koncepcje socjologiczne.

10. Koncepcje semiotyczne.

11. Koncepcje konstruktywistyczne.

12. Koncepcje psychoanalityczne.

13) Koncepcja kultury jako systemu otwartego.

Literatura podstawowa

1. M. Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Dolnośląska Wyższa Szkoła Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Wrocław 2002.

2. A. Kłoskowska (red.), Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze, Wrocław 1991.

3. D. Strinati, Wprowadzenie do kultury popularnej, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 1998.

4. E. Lewandowski, Pejzaż etniczny Europy, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA, Warszawa 2004.

5. B. Bjerke, Kultura a style przywództwa, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004.

Literatura uzupełniająca

1. Benjamin R. Barber, Dżihad kontra McŚwiat, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2000.

2. R.W. Kluszczyński, Społeczeństwo informacyjne. Cyberkultura, sztuka multimediów, Rabid, Kraków 2001.

3. N. Postman, Triumf techniki nad kulturą, PIW, Warszawa 1995.

4. G. Ritzer, Magiczny świat konsumpcji, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2001.

5. A. Cohen, Talmud. Syntetyczny wykład na temat Talmudu i nauk rabinów dotyczących religii, etyki i prawodawstwa, przeł. R. Gromacka, Wydawnictwo Cyklady, Warszawa 1995.

6. S. Schayer, O rozumieniu obcych kultur, w: tenże, O filozofowaniu Hindusów. Artykuły wybrane, wybór i wstęp Marek Mejor, PWN, Warszawa 1988, s. 80-91 i 313-321.

7. N. Solomon, Judaizm, Prószyński i S-ka, Warszawa 1997, s. 61-73; 91-105; 136-145.

8. J. Danecki, Podstawowe wiadomości o islamie, t. I, Dialog, Warszawa 1997, s. 129-153 (Obowiązki muzułmanów) i s. 249-262.

9. Hammudah Abdalati, Spojrzenie w islam, Stowarzyszenie Studentów Muzułmańskich w Polsce, Łódź 1993, s. 140-178; 217-270.

10. Arthur L. Basham, Indie, PIW, Warszawa 1964, s. 183-243; 265-274; 410-418.

11. L. Wasiliew, Kulty, religie i tradycje Chin, przeł. A. Bogdański, PIW, Warszawa 1974.

PYTANIA EGZAMINACYJNE

TAKIE JAK PROBLEMATYKA WYKŁADÓW WYSZCZEGÓLNIONA W PUNKTACH

1

2

---