Przyczyny wybuchu powstania styczniowego:
a)pośrednie
- śmierć namiestnika Królestwa Polskiego Iwana Paskiewicza - jego następcą został książę Michaił Gorczakow, zwolennik porozumienia z Polakami - Polacy zaczynają wierzyć w odzyskanie autonomii i przywrócenie konstytucji
- reformy cara przeprowadzane w Królestwie, ogłoszenie amnestii, złagodzenie cenzury, otworzenie polskich szkół
- założenie Towarzystwa Rolniczego pełniącego rolę nielegalnego parlamentu
- porażka Rosji w wojnie krymskiej; sukcesy Włochów walczących o zjednoczenie, co spowodowało wzrost nastrojów patriotycznych wśród Polaków
- młode pokolenie Polaków wychowane w duchu romantyzmu odrzuca bierność starszego pokolenia
- manifestacje polityczne
- ożywienie idei mesjanizmu narodu polskiego
- zamieszki w Warszawie z powodu rozwiązania Towarzystwa Rolniczego
- zaostrzenie represji, aresztowania polskich patriotów
- nielegalne organizacje niepodległościowe - biali i czerwoni
- powołanie Komitetu Miejskiego, później Komitetu Centralnego Narodowego
b)bezpośrednie
- Wielopolski organizuje w Krakowie nadzwyczajny pobór do wojska rosyjskiego - brankę, co miało rozbić konspirację czerwonych (I 1863r.)
- Zygmunt Padlewski, przywódca czerwonych, przyspiesza wybuch powstania by nie dopuścić do branki
- wezwanie wszystkich Polaków do walki (chłopom obiecano bezpłatną ziemię, a szlachcie odszkodowanie za ziemię)
Przebieg powstania styczniowego
*wybuch 22.01.1863
*Dyktatorem powstania zostaje L. Mierosławski, który w lutym 1863 r wycofał się z Polski
*11.03.1863 „biali” ogłosili dyktaturę M. Langiewicza
*03.1863 władzę przejmuje tajny rząd narodowy
*09.1863 władzę nad powstaniem objęli „czerwoni”
*10.1863 dyktatorem zostaje R. Traugutt, przeprowadzał on reorganizacje oddziałów dzięki czemu powstanie mogło przetrzymać zimę
03.1864 władze rosyjskie ogłosiły dekret uwłaszczeniowy aby zjednać sobie chłopów
*04.164 Traugutt wraz ze współpracownikami zostaje aresztowany
*powstanie miało charakter partyzancki
Skutki powstania styczniowego:
-Straty ludnościowe (250 tys.), moralne i materialne
-Przeprowadzano egzekucje.
-Represje Polaków i masowe zsyłki na Syberię
-rozwój procesu uwłaszczeniowego, zapoczątkowanie tworzenia się nowoczesnego społeczeństwa
-zniesienie wszelkiej odrębności i autonomii Królestwa Polskiego.
- zniesienie granicy celnej z Rosją, przekształcanie polskich instytucji w filie rosyjskich
-represje wobec ziem: nie podlegały reformie terytorialnej
- represje wobec ludności: konfiskata majątków (ok. 4 tys.), wywózki na Syberię, publiczne egzekucje, kary wiezienia
- polityka rusyfikacji. Zakaz działalności oświatowej i kulturalnej
- zakaz wyznawania rytu unickiego (likwidacja biskupstwa w Chełmie)
- kościół katolicki podporządkowany Kolegium Rzymskokatolickiemu
- likwidacja uczelni wyższych w Warszawie i Puławach
- palono całe wsie podejrzane o sprzyjanie powstańcom
Wojna secesyjna-Przyczyny
--konflikt interesów między rolnictwem południowym (żyli głównie z plantacji i farm; wykorzystywali niewolników; słaby rozwój przemysłu, mała sieć kolejowa; żądanie zniesienia ceł, które utrudniały eksport bawełny z Europy;sprowadzenie czarnych niewolników z Afryki; silne wpływy partii demokratycznej),a północ(rozwój przemysłu-ciężkiego,metalurgicznego,górniczego; żądali wprowadzenia ceł ochronnych przed napływem towarów z Europy; rozwój abolicjonizmu-ruchu przeciw niewolnictwu
--zwycięstwo w wyborach prezydenckich w 1860 roku republikanina Abrahama Lincolna : system 2 partyjny: republikanie- gł. Na północ-chcą zachować państwo scentralizowane Demokraci: chcą decentralizacji i uważają ze system niewolniczy jest korzystny dla gospodarki
Przebieg:
1. Wybór na prezydenta Abrahama Lincolna w listopadzie 1860 roku.
2. Secesja, czyli wystąpienie stanów południowych z Unii ze stanami północnymi w grudniu 1860 roku - protest przeciwko wyborowi Lincolna na prezydenta.
3. Stworzenie przez stany: Południową Karolinę, Północną Karolinę, Tennessee, Teksas, Wirginię, Missisipi, Florydę, Alabamę, Georgię, Luizjanę i Arkansas Konfederacji w lutym 1861 roku.
4. Prezydentem Konfederacji został Jefferson Davis.
5. Atak Konfederatów na Fort Sumter w Karolinie Południowej 12 kwietnia 1861 roku - początek wojny(1861-1865).
Krwawe działania wojenne
dowódcy: Konfederacji: Robert Lee, Thomas Jackson, Unii: Ulysses Grant, Wiliam Sherman.
bitwy: pod Fredericksburgiem - 13 grudnia 1862 roku;pod Gettysburgiem - 1-3 lipca 1863 roku,; o dolinę Shenandoah i Richmond - lato 1864 roku.;
6. Ogłoszenie przez Abrahama Lincolna zniesienia niewolnictwa we wszystkich stanach każdy człowiek miał być równy(potem byli niewolnicy chętnie wstapili do armii Unii)
7. Podpisanie aktu kapitulacji przez dowódcę konfederatów gen. Roberta Lee 9 kwietnia 1865 roku.
Skutki:
-dużo zabitych(do 1,5mln osób
-wojna totalna-objeła kilka frontów
-południowe plantacje i farmy zostały doszczętnie zniszczone
-zniesienie niewolnictwa
-ustawa o osadnictwie
-południe przez 10 lat poddane było rzadowym wojskom
-utworzenie na Południu w 1866 roku Ku-Klux-Klanu
Konwencja Alvenslebena- układ Rosji i Prus zawarty w 8 II 1863 w Petersburgu przez pruskiego generała Gustava von Alvenslebena, z inicjatywy Otto von Bismarcka, dotyczący współpracy przy tłumieniu powstania styczniowego w Polsce. Układ zezwalał wojskom rosyjskim na przekraczanie granicy pruskiej w celu ścigania polskich oddziałów powstańczych