Antropologia - MALINOWSKI, TOM 3

Malinowski, tom 3

Rozdział 1

Kula - to system wymiany wśród plemion zamieszkałych na wschodnim krańcu Nowej Gwinei i jej archipelagach. Mieszkańcy na tym terenie to Massimowie, czyli wschodni Papuo - Melanezyjczycy.

Kultura Kula = Kultura Massimów.

Massimowie północni Massimowie południowi

żyje tu ludność homogeniczna, jednorodna pod względem językowym i kulturowym

brak kanibalizmu, nigdy go nie było kiedyś praktykowano kanibalizm (potem zwalczył go rząd)

uznawanie wodzów o rozległych uprawnieniach i silnej władzy brak instytucji wodzostwa, władzę jako taką sprawuje starszyzna

otwarta, rycerska walka w czasie wojny organizowano niespodziewane najazdy na wrogie plemiona, czyli brak rycerskiej walki

wioski budowane w formie dużych, zwartych bloków domy w wioskach rozproszone

domki nędzne, budowane bezpośrednio na ziemi domy budowane na palach, pięknie są zdobione

ludzie wysocy, atrakcyjni ludzie niscy, mało atrakcyjni

(Autor książki opisuje Kula głównie z perspektywy okręgu trobriandzkiego. Są tam północno - zachodni Massimowie. Ale ponieważ Kula jest sprawą międzyplemienną, tubylcy z jednego plemienia wiedzą o zwyczajach Kula poza granicami swojego okręgu. Ponadto Malinowski zapoznał się z Kula w innych okręgach obserwując przygotowania do wypraw z wyspy Boyowa (główna wyspa w opisywanym okręgu) oraz obserwując przyjazdy tubulców z innych okręgów na wyspę Boyowa.)

Inny okrąg jaki opisał to wyspa Dobu. Jest to jedno z najważniejszych ogniw w łańcuchu Kula, jako że znajduje się w centrum krainy Massimów. Jest to centrum przemysłu i handlu. Wyspa ta ma jakby międzynarodową pozycję w całym archipelagu, czego świadectwem jest to, że prawie w całym archipelagu znany jest język z tej wyspy.

Mieszkańcy Dobu:

- zupełnie różnią się wyglądem od innych tubylców z archipelagu

- są ciemnoskórzy, małego wzrostu, z dużymi głowami, przygarbieni, takie karzełki J

Wioski:

- rozrzucone na rozległych przestrzeniach,

- w jednej około 12 domów

- ukryte w ogrodach z drzewami owocowymi

- domy bez ozdób

Ustrój i jakieś zwyczaje na wyspie:

- władzę sprawuje starszyzna

- wysoka pozycja społeczna kobiet

- ważniejsza linia żeńska

- kobiety zajmują się ogrodem i magią ogrodową

- mężczyźni zajmują się cięższymi pracami fizycznymi w ogrodzie

- główny instrument wymierzania kar: czarna magia ( i jest ona głównie w rękach kobiet, które na wyspie mają bractwo latających wiedźm)

- pod względem sexualnym - Dobu stanowi wyjątek w archipelagu. Bo tutaj nie ma swobody seksualnej. Dziewczyny aż do ślubu muszą zachować czystość, a po ślubie muszą być wierne mężowi

- wiara w duchy i podwójną duszę: 1. cień, dusza bezosobowa 2. duch rzeczywisty

Rozdział 2

Massimowie północno - zachodni, czyli mieszkańcy wysp Triobrianda:

1. Wygląd zewnętrzny tubylców: bardzo zróżnicowany, jedni są piękni i wysocy, inni niscy o prostackim wyglądzie

2. Pozycja społeczna kobiet:

- bardzo wysoka

- brak czystości seksualnej

- małżeństwo nie łączy się z rytuałem czy ceremonią, po prostu kobieta wprowadza się do domu męża

- rodzina żony musi łożyć na gospodarstwo i świadczyć wiele usług na rzecz męża

- kobieta musi być wierna mężowi (reguła ta nie jest przestrzegana)

- mąż musi żonę dobrze traktować i otaczać względami, a gdy tego nie przestrzega kobieta go opuszcza. Wtedy on może ją odzyskać tylko za pomocą prezentów

- kobiety pracują w ogrodach, przy pieleniu i w tym czasie mężczyznom nie wolno wchodzić do ogrodu

- w życiu plemiennym pozycja kobiet jest bardzo wysoka, choć nie biorą udziału w naradach mężczyzn, to mają nadzór nad różnymi ceremoniami, jak podział żywności

- mają też wyłączność na niektóre formy magii (piękności, nad dzieckiem), w tym wiele z czarnej magii

- zasada przechodzenia i dziedziczenia związana jest z linią żeńską = matrylinearyzm

- uważano, że jedynie matka wytwarza ciało dziecka, ojciec natomiast nie odgrywa tutaj żadnej roli. Wynikało to z niedostrzegania związku między aktem seksualnym a poczęciem dziecka.

- poczęcie dziecka jest efektem ingerencji duchów, które zaszczepiają nowe życie w łonie matki

- dlatego też dla Triobriandczyków nie istnieje pojęcie ojca w naszym rozumieniu tego słowa i jakiekolwiek pokrewieństwo z rodziną ojca

3. Budowa wioski

(jest zbudowana z geometryczną dokładnością)

Na okręgu najpierw jest pierścień domów mieszkalnych, potem ulica dzieląca domy od pierścienia spichlerzy z żywnością. W środku wioski, w środku okręgu jest Baku, czyli plac centralny.

Spichlerze - wzniesione na palach, bogato zdobione. Najstaranniej zbudowane i najwyższe są spichlerze należące do wodza.

Domy mieszkalne - niższe od spichrzy, zbudowane nie na palach, ale od razu na ziemi. Wnętrza są ciemne, duszne, bo jedyny otwór to drzwi. Każda rodzina ma swój dom = rodzice i małe dzieci, a młodzież jest w osobnych domach.

Ulica - tu przygotowuje się jedzenie, spożywa posiłki, rozmawia z sąsiadami. W ciągu dnia tutaj płynie życie.

Baku - czyli plac centralny; to najbardziej malownicza część wioski. Raz w roku odbywają się tu tańce, które trwają kilka tygodni, w związku ze świętem zmarłych. W tym okresie duchy wracają na wyspę do wiosek. Uroczystość jest zakończona wielkim przedstawieniem. W czasie uroczystości są podziały żywności.

4.Ogrody - otaczają wioskę.

Ponad połowa pracy tubylców przypada na prace w ogrodach. Produkują tu żywność na swoje potrzeby i na eksport do Europy. Wiele czasu poświęca się estetyce ogrodów, utrzymania w nim porządku.

Najważniejsze osoby w wiosce:

a) wódz

b) osoba praktykująca czarną magię

c) czarownik ogrodowy - jego stanowisko jest dziedziczne, przekazywane w linii żeńskiej

- przed rozpoczęciem sezonu prac ogrodowych, święci on cały ogród

- inauguruje wszystkie etapy pracy ogrodowej, jak: sadzenie, pielenie, palenie zarośli…

- pomaga roślinom w rozwijaniu się

- czyli wywiera wpływ na pracę człowieka i siły przyrody

4. Praca

- jest środkiem do celu, ale też celem w samym sobie

- jej ilość to źródło prestiżu

- podczas pracy mężczyźni rywalizują ze sobą w szybkości i staranności wykonywania zadań

- zbiory pracy, owoce, mężczyzna nie zatrzymuje sobie, ale daje rodzinie żony. Najpierw jednak plony są wystawiane na pokaz, do publicznej oceny.

5.Wódz:

instytucja wodzostwa wyraźnie zarysowana. W obecności wodza wszyscy klęczą lub pochylają głowy. Nikt nie może stać wyżej niż wódz.

- w każdym okręgu jest jeden główny wódz. Oprócz tego każda wioska ma swojego wodza, naczelnika, który podlega głównemu wodzowi okręgu.

- z każdej podległej wioski wódz wybiera sobie żonę, której rodzina daje mu część swych zbiorów ( tak tworzy się bogactwo głównego wodza). Żoną wodza zostaje zawsze jakaś krewna naczelnika, wodza danej wioski.

- Może on nagradzać, ale też stosuje kary. Odbywa się to za pomocą czarnej magii. Wódz ma pod ręka najlepszych czarowników okręgu.

5. Magia.

- wszelkie działalności mają swoją magię

- by zostać czarodziejem trzeba:

a) potrzebna jest znajomość zaklęć

b) nauczyć się ich można za wysoką zapłatą lub w wyjątkowych okolicznościach gdy np. ojciec daje swoje czary synowi - to syn oczywiście nie płaci.

c) pierwszą ofiarą mężczyzny czarodzieja musi być ktoś z jego rodziny i to z linii matki, albo sama matka.

d) dopiero ten matkobójczy akt stwarza prawdziwego czarodzieja = bwaga'u.

- każda ofiara czarodzieja może się bronić, np. jej krewni bronią ją włóczniami, lub może odwołać się do usług konkurencyjnego czarodzieja i wtedy ten rzuca przeciwzaklęcia

- chorobę i śmierć może powodować:

a) czarodziej = bwaga'u

b) latające wiedźmy

c) taura'u = jakieś istoty pozaludzkie, choć mogą przybrać postać człowieka, lub gada. Ale najczęściej są niewidzialne. Nie wolno ich zabijać, ale trzeba traktować jak wodza, tzn. umieścić na podwyższonej platformie i złożyć ofiarę. Mają czasem stosunki seksualne z kobietami, które wtedy stają się czarownicami.

d) jest jeszcze Tokway -leśny chochlik; on nie zabija ludzi, ale podkrada zbiory

Rozdział 3

Kula - to forma wymiany o rozległym, międzyplemiennym charakterze. Prowadzona jest przez społeczności zamieszkujące wyspy leżące na wschód od Nowej Gwinei. Wymianie podlegają dwa przedmioty:

1. soulava = naszyjnik z czerwonej muszli; wędruje on na szlaku Kula w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara

2. mwali = bransoleta z białej muszli; wędruje w kierunku przeciwnym niż wskazówki zegara

- każda transakcja jest ustalana i regulowana przez tradycyjne reguły

- transakcja oparta jest na formie kredytu: co zakłada stopień zaufania i handlowego honoru

- niektórym aktom Kula towarzyszą złożone obrzędy magiczne

- wymiana odbywa się w określonych odstępach czasu

- na każdej wyspie ludzie biorą udział w Kula, tzn.: otrzymują przedmioty, zatrzymują na krótko i przekazują dalej

- równolegle z wymianą soulavy i mwali tubylcy prowadzą zwykły handel

Kula - to złożona instytucja gospodarcza, dzięki której tworzy się więź łącząca znaczną liczbę plemion.

- wymiana w Kula może być dokonywana tylko między partnerami

- można mieć ograniczoną liczbę partnerów, ich ilość zależy od rangi jaką się ma w społeczeństwie

- związek partnerski zawiązuje się w określony sposób

- partnerzy Kula dokonują między sobą wymiany Kula, ale też inne podarki powinni wymieniać

- uczestnictwo w Kula to związek trwający całe życie, który zakłada wzajemne obowiązki i przywileje

- można mieć partnera ze swoich okolic, ale też z dalekich okregów

- dlatego Kula stwarza typ międzyplemiennych stosunków na ogromną skalę.

- dzięki istnieniu partnerów z odległych społeczności: kultura, zwyczaje, motywy artystyczne przenikają się, wędrują szlakiem Kula do różnych wiosek

- Kula to wspólna pasja tysiąca ludzi, którzy łączą się i tworzą sieć stosunków Kuli

- złożone dary po upływie określonego czasu muszą zostać odwzajemnione darem o równej wartości

- wartość przeciwdaru ustala odwzajemniający się, ale nie może być zmuszony do rewanżu. Nie wolno domagać się rekompensaty.

- obowiązują: nakaz hojności, zwyczaj szczodrości. Jest w tym rywalizacja.

Vaygu'a = kosztoności Kula:

1.Soulava i mwali - to dwa główne artukuły Kula

- to ozdoby zakładane w czasie wielkich uroczystości, do okazałych strojów tanecznych.

- nie wolno ich używać jako ozdób codziennych

2. Inne kosztowności Kula - to przedmioty użytkowe, które przestały już pełnić tą funkcję, a są przedmiotami obrzędowymi

- są to obrzędowe przedmioty symbolizujące bogactwo

- niektóre z nich to pamiątki o wartościach historycznych, romantycznych, sentymentalnych

Dwie główne zasady Kula:

1. jest to złożenie daru, za który po upływie pewnego czasu trzeba złożyć dar rewanżowy; a nie jest to wymiana towaru

2. określenie ekwiwalentu pozostawia się dającemu i nie można wpływać na jego decyzję. Nie można się targować lub wycofać z transakcji.

Dary wywoławcze = gdy chce się uzyskać pewien znany towar, to dajemy osobie mającej ten towar takie dary. Są to jakieś kosztowności jak ostrza wielkich toporów czy łyżki z kości wieloryba.

Wyprawę Kula ( jako główną czynność) poprzedza wiele czynności ubocznych i pomocniczych:

- budowa czółna

- wyposażenie

- zaopatrzenie w prowiant

- ustalenie dat

- organizacja społeczna całego przedsięwzięcia

· Kuli towarzyszy też dodatkowa wymiana towarowa - z dalekich krajów przywozi się towary nie znane w rodzinnych stronach; - w każdą podróż zabiera się wiec sporo artykułów znanych tylko w rodzinnych stronach by móc się wymieniać

· Na końcu wyprawy jest wielka ceremonia - mająca na ocenić i obliczyć zdobycze; odnosi się to tylko do artykułów Kula

· Całej wyprawie towarzyszy tez magia: w budowie czółna, by uczynić je szczęśliwym, w żegludze, by zapobiec niebezpieczeństwom

KULA:

1. to małe, wewnętrzne transakcje; wymiana śródlądowa pomiędzy partnerami

2. lub wielkie zamorskie wyprawy całej wioski, lub wiosek

Rozdział 4

Czółno - to element kultury materialnej; przedmiot kultu i podziwu

- jest bardzo lekkie, co pozwala na głębsze zanurzenie

- to wodoszczelna łódz, zbudowana z wydrążonej kłody drzewa

- przechowuje się je w szopach na białym piasku

- każde czółno ma swoją nazwę

- sama łódź nie posiada żadnej bocznej stateczności. Równowagę utrzymuje tylko dzięki symetrycznemu rozłożeniu jej ciężaru

- jeśli jednak do wydrążonego pnia przymocujemy inną, mniejszą kłodę osiągnie się wiekszą stateczność, bo zanurzenia czólna z jednaj strony spowoduje, że kłoda wynurzy się z wody z drugiej strony i jej ciężar będzie stanowić przeciwwagę dla tego przechylenia, a czólno wróci znów do równowagi

Przekrój czółna

Przekrój z kłodą J

Stateczność czółna zależy od:

- pojemności, a zwłaszcza głębokości wydrążonego kadłuba ( głębokość można zwiększyć przez nadbudowę z desek po obu stronach kadłubu)

- odległości kadłuba, burty wydrążonego pnia od kłody; odległości B-C

- od rozmiarów kłody

(im większe są te trzy wielkości, tym większa stateczność czółna)

Trzy zastosowania czółen:

1. do transportu przybrzeżnego - tu wymagane są małe, lekkie czółna

2. do celów rybackich - większe i zdatne do żeglugi morskiej czółna

3. do dalekich rejsów morskich - tu największy typ czółen

Społeczna organizacja pracy przy budowie czółna

- budowa czółna to przedsięwzięcie ekonomiczne na wielką skalę

- konieczna jest tu praca zespołowa, wszystkie stadia budowy wymagają koordynacji: musi być ktoś kto przejmie inicjatywę i będzie wydawał decyzje, + ktos o odpowiednich kwalifikacjach technicznych, kto będzie kierował budową.

- za zbiorową pracę i usługi specjalistów trzeba płacić

Organizacja przy budowie opiera się na dwóch faktach:

1. socjologicznym zróżnocowaniu funkcji:

a) jest właściciel czółna, czyli wódz wioski, który płaci za pracę, zatrudnia specjalistów, budowniczych, wydaje rozkazy i zarządza zbiorową pracą (zawsze jest jeden)

b) jest też specjalista, który zna się na budowie, wie jak wykonywać rzeźbienia i wie jak odprawić magię. (może być ich kilku).

c) są robotnicy, a w nich krewni i bliscy właściciela, którzy pracują cały czas + grupa mieszkańców wioski, która pracuje w niektórych stadiach budowy

2. regulowaniu pracy przez magię:

a) jest magia budowy czółna

b) magia odprawiana za pomyslną żeglugę

- czółno zbudowane bez magii jest niezdatne do żeglugi, pozbawione szybkości i nieszczęśliwe w Kula

- jednak nawet magia nie nadrobi błędów budowniczego; bo budowniczy dzięki umiejętnościom i wiedzy czyni czółno stabilnym i szybkim, a magia nadaje mu dostateczną stabilność i prędkość

- magia wprowadza porządek i ustala kolejność czynności przy budowie

- magia to podstawowy środek zapewnienia współdziałania społeczności oraz organizacji pracy zespołowej

- zwiększa zaufanie ludzi co do skuteczności ich pracy, wywiera więc wpływ psychologiczny: utrzymując w ludzich wiarę w sukces ich pracy pełniąc przy tym rolę naturalnego przewodnika

Socjologia własności czółna

Własność - to złożony stosunek jaki zachodzi między przedmiotem a społecznością, w której tkwi.

(U Trobriandczyków jest więc: pan czółna, pan ogrodu, pan magii).

a) kilku ludzi może sobie rościć prawo co do własności jednego przedmiotu

b) ludzie posiadający prawo użytkowania jakiegoś przedmiotu, mogą określać siebie jako toli, czyli pana tego przedmiotu

- ale pan czółna = toli-waga, może być tylko jeden

- z powodzeniem czółna w żegludze identyfikuje się magiczne moce pana danego czółna

- prawo własności czółna jest zawsze przywilejem wodza czy naczelnika

Funkcje społeczne pana czółna, czyli toliwagi:

1. ma on przywilej występowania jako mówca w imieniu swojej społeczności we wszystkich sprawach dotyczących żeglugi czy budowy czółna; może zwoływać naradę, gdzie rozstrzyga o terminie wyprawy

2. ekonomiczne zyski i korzyści płynące z posiadania czółna nie są tylko jego przywilejem, ale on dostaje ogromną część zysków, najwięcej kosztowności Kula. Może również wynajmować czółno, za co pobiera opłaty

3. on wybiera towarzyszy, którzy będą płynęli w jego czółnie, ale trudno mu odrzucić ludzi o wysokiej randze społecznej i z umiejętnościami żeglarskimi, bo oni mają prawo do wyprawy

4. on odprawia obrządki magiczne związane z szczęśliwą żeglugą i wymianą Kula

Społeczny podział funkcji wśród członków załogi

- pewna liczba mężczyzn ma wyznaczone określone zadania, których musi się ściśle trzymać

- jest funkcja sternika, funkcja kapitana - którą zawsze obejmuje toliwaga, lub przekazuje sam to zadanie najlepszemu żeglarzowi z załogi

Uvalaku - to wielkie, obrzędowe rejsy, w czasie których całą flotę prowadzi wielkie czółno głównego wodza okręgu

Rozdział 5

Przed każdą wyprawa Kula wszystkie czółna są poddawane przeglądowi, i zniszczone muszą być zastąpione nowymi.

- budowa czółna to pierwsze ogniwo w łańcuchu czynności Kula

- budowa przebiega w dwóch głównych fazach, różniących się charakterem pracy i magią:

I. Faza:

a) wybiera się odpowiednie drzewo. Przed ścinaniem go, toliwaga i budowniczy muszą odprawić odpowiednie rytuały (złożyć w pniu pożywienie i wypowiedzieć zaklęcie), aby wypędzić z drzewa Tokwaya, chochlika leśnego.

b) następnie drzewo zostaje ścięte i przetransportowane do wioski na Baku, centralny plac (tubylcy co kilka metrów kładą na ziemi kawałki drzewa, służące jako poślizgi dla transportowanej kłody. Aby kłoda była lżejsza kładzie się na nią liść bananowy i odprawia zaklęcie.

c) wydrąża się kłodę - tak powstaje kadłub łodzi. Przygotowuje się różnych rozmiarów deski i drążki, rzeźbi się też ozdobnie dziób Praktycznie przed każdą kolejną czynnością odprawia się jakieś zaklęcie.

d) etap ten pochłania dużo czasu (od 2 do 6 miesięcy).

II Faza:

a) to już intensywna praca.

b) etap ten trwa krótko (tydzień czy dwa).

c) łączy się tu w całość deski boczne, deski dziobu i rufy. Następnie składa się i wiąże pływaka z kadłubem oraz uszczelnia się i maluje czółno. Robi się też tutaj żagiel.

d) obrzęd magiczny w tej fazie: to magia Kula i szereg egzorcyzmów przeciwko złym wpływom, dokonywanych na samym czółnie.

Takie czółno jest gotowe do spuszczenia na wodę. A wodowanie to wielka uroczystość.

Rozdział 6

Wodowanie:

- to nie tylko zwykła formalność, ale cała ta ceremonia odpowiada psychicznym potrzebom społeczności, gdyż nowe czółno jest przedmiotem głębokiego zainteresowania w całym okręgu

- w czasie tej uroczystości gromadzą się tłumy, aby w ten sposób wyrazić swe uczucie dla nowego „statku”.

- tubylcy zresztą zawsze wystawiają swoje wytwory na pokaz: w rybołówstwie, ogrodnictwie, budowie czółna…

Przebieg:

- zaraz po pomalowaniu i ozdobieniu czółna wyznacza się datę ceremonialnego spuszczenia na wodę i próbnego rejsu

- ta wiadomość jest przekazywana wodzom sąsiednich wiosek, którzy na tą uroczystość powinni przypłynąć swoimi czółnami i wziąć udział w „regatach”

- przed wodowaniem odprawiana magia Kula: zdejmuje się liścia palmy kokosowej zabezpieczające łódź przed słońcem, a toliwaga wypowiadając zaklęcie maluje na czerwono dziób i rufę czółna

- następnie czółno spuszcza się na wodę: mieszkańcy wioski spychają je po ułożonych kawałkach drzewa

- wieczorem odbywa się ceremonialny podział żywności: jako zapłata za budowanie czółna. Uroczystość tą przygotowują kobiety. Wszyscy zakładają świąteczne stroje: kobiety nowe spódniczki z trawy , a mężczyźni nową opaskę z łodygi liścia palmy

- wódz i jego rodzina idą w jakieś osłonięte miejsce, do szałasów i dokonują zabiegów kosmetycznych: malują twarze na czerwono, biało i czarno

- następnie nowe czółno odbywa razem z innymi łodziami próbny rejs, biorąc udział w zawodach (coś jak regaty). I oczywiście nowa łódka musi wygrać, więc inne celowo pozostają w tyle.

Zwyczajem należącym do zespołu Kula jest też: pokazywanie nowego czółna przyjaciołom i krewnym. Jest to uroczysty zwyczaj, który odbywa się w czasie próbnego rejsu. Przebieg:

- czółno najpierw dobija do wybrzeży swojej wioski

- wówczas jeden z członków załogi dmie w konchę, by mieszkańcy wioski wiedzieli o przybyciu

- na brzeg wychodzi tylko toliwaga, zabierając ze sobą jedno wiosło

- pan czółna udaje się do domu naczelnika wioski i dostaje od niego dar w czasie zabiegu magicznego.

Pracy przy budowie czółna + praca zbiorowa:

- aby pracować wydajnie tubylcy muszą mieć jakiś motyw do pracy (nałożony obowiązek, czy po prostu ambicja; nigdy jednak nie będzie to perspektywa zysku).

- każdy człowiek z racji swej pozycji społecznej ma pewne zadania, które musi wykonywać z uwagi na tradycję

- porządek przy pracy utrzymuje się właśnie tam dzięki sile, jaką stanowi przywiązanie do zwyczaju, reguł, tradycji czyli praw

- zwyczaje, formuły magiczne, cała ceremonia, która towarzyszy budowaniu czółna - zwiększa jeszcze wagę i znaczenie społecznego schematu obowiązków

- budowa czółna to efekt pracy zorganizowanej i zbiorowej, która odgrywa dużą rolę w szybkim wykonywaniu zadania: ponieważ zakłada wzajemną pomoc, wymianę usług i solidarność

- prace zbiorową stosują prawie wszędzie: w budowie domów, spichlerzy, przy transporcie, przy połowie ryb. Najważniejszą rolę odgrywa wspólna praca w ogrodach. Leży ona u podstaw obowiązków.

- po wykonaniu pracy zbiorowej zawsze jest podział żywności

- jest 5 różnych form takiej pracy, a każda ma swoją nazwę

Inne formy handlu, wymiany, płatności niż Kula:

1. dary w czystej postaci - dajemy jakiś przedmiot, czy wyświadczamy usługę nie oczekując niczego w zamian np. prezenty dla najbliższych

2. zwyczajowe płatności - są to np.: coroczne świadczenia, jakie otrzymuje każdy mąż od braci żony. Nakłada to obowiązek pracy dla swoich rodzin. Oczekuje się odwzajemnienia za te płatności.

3. zapłata za wyświadczone usługi - wysokość zapłaty jest jakby z góry ustalona np.: za usługi specjalistów, usługi czarodzieja

4. dary odwzajemnione w formach ekonomicznie zróżnicowanych - to te dary, które muszą być odwzajemnione także ściśle co do wartości (najlepiej tym samym darem się odwzajemnić).

5. wymiana dóbr materialnych na przywileje i tytuły np. na znajomość magii

6. ceremonialna wymiana z odroczoną zapłatą - to płatności dokonywane w sposób ceremonialny, które mogą być odpłacone w późniejszym terminie

7. handel zwykły - jest tu obopólna korzyść, każda ze stron otrzymuje to, co chciała

Osiem podstawowych typów więzi społecznej w trobriandzkim życiu plemiennym:

1. pokrewieństwo matrylinearne

2. więź małżeńska - (ważne tu stosunki ojciec - dzieci)

3. powinowactwo - mąż otrzymuje dary od rodziny żony

4. więzy klanowe - (widać je w czasie podziałów żywności)

5. więzy osobistej przyjaźni - dzięki nim dokonują się wymiany kula

6. więzy wynikające z zamieszkiwania w obrębie tej samej społeczności wioskowej

7. stosunki między wodzami, a zwykłymi plemieńcami - daniny i usługi podwładnych oraz drobne podarunki od wodza

8. stosunki między dwoma jakimikolwiek plemieńcami - charakteryzują się płatnościami, prezentami, handlem.

Rozdział 14 - Kula na Dobu

Jeśli przybysze zjawią się w wiosce normalnym czasie zostaną przywitani bardzo uroczyście, jedynym wyjątkiem jest stan kiedy na wyspie trwa żałoba(gwara - tabu związane z żałobą).

Naszyjniki niesie się w sposób ceremonialny. Często przed „właściwą” wymiana Kula następuje wymiana podarków(drobne przedmioty, czasami jedzenie).

Transakcja Kula zawsze musi zawsze odbywać się w sposób: dar = przeciwpar. Nie jest to w żadnym przypadku handel, wymiana ekwiwalentu, nie ma też mowy o targowaniu się. Wymianę otwiera wstępny dar - vaga, zamyka zaś dar końcowy(odwzajemniający) - yotile. Wszystko odbywa się publicznie, w tle gra muzyka. - !Rozbudowana obrzędowość!

Zdarza się, że jedna ze stron jest niezadowolona z wymiany - zawsze wychwalają wartość tego co przekazali a nigdy nie mówią o wartości tego co otrzymali. Często nawet symulują różne uczucia, np. gniew, ażeby uzykać lepsze warunki wymiany. Wymiany są rozciągnięte w czasie, często cała wymiana zajmuje aż rok.

Dar kaributu - też musi być zawsze odwzajemniony, nie jest związany z Kula, odwzajemniany jest w formie ekwiwalentu

Dar pokala - są to dary w formie jedzenia

Dary basi - są to dary pośrednie

Często wraz z mwali i soulava przekazywane są inne dary(dogu(kieł), bosu(lyżka), beku, ostrza toporów) itd.).

Bardzo potępiane jest skąpstwo, w tym przypadku rozumiane jako zbyt długie przetrzymywanie przedmiotów wymiany i powolna ich wymiana.

Podczas wspaniałych podróży dało się też zaobserwować wymiane handlową z targowaniem się - gimwali. Członkowie miejscowej społeczności kula działają jako pośrednicy we wszelkich kontraktach handlowych między przybyszami.

Przybysze wchodzą w trojakie stosunki z krajowcami Dobu:

1) Ma partnera w danej miejscowości, z którym wymienia dary na zasadzie wzajemności(przebiega równolegle do transakcji Kula)

2) Prowadzi z krajowcem gimwali

3) Ma obcego, z którym prowadzi wymianę trójkątną za pośrednictwem miejscowej ludności

Rozdział 15 - W drodze do domu. Łowienie i obróbka muszli Kaloma.

Z muszli spondylus wyrabia się małe perforowane krążki - kaloma. Służą one do naszyjników Kula, służą do wyrabiania wszelkich wartościowych rzeczy.

Urząd czarownika kaloma jest dziedziczny. Przed połowem z rafy koralowej muszelek czarownik odprawia swoje „modły”. Następnego dnia rano wyrusza się po muszle. Stosuje się też pod koniec czarną magie w celu zlikwidowaniu skutków innej, nieprzychylnej magii. Następuje obróbka muszli, w której biorą udział prawie wszyscy mieszkańcy wioski - co ważne pokazuje się tu rola jaką każdy mieszkaniec odgrywa.

Robienie naszyjnika na zamówienie to bardzo korzystna transakcja - człowiek, który robi naszyjnik(z muszli) dostaje za to 2 razy więcej niż na jakimkolwiek innym zamówieniu. Zapłata to jednak po prostu zapełnienie spichlerza yam(jedzenie)

Plemiona lubią chwalić się czasem przedmiotami, które zdobywają podczas wypraw. Jako przykład podać można mieszkańców Lewara. Dokonują tanarere - jest to pokaz i porównanie przedmiotów wartościowych, które zdobyli podczas wyprawy.

Rozdział 17 - Magia a Kula J

Magia ma role kluczową, rządzi ludzkim życiem i losem, jest bronia i tarczą przeciwko różnym niebezpieczeństwom - człowiek jest tylko marionetką wobec czarnej magii. Ludzie boją się tokway'a, latających wiedźm i czarowników przypominających z wyglądu ludzi.

Wszystkie ważne wydarzenia w życiu mają jako czynnik towarzyszący magię. W każdej dziedzinie życia towarzyszą im zaklęcia i czasami przekleństwa oraz rytuały.

Ważne

Magia rządzi silami przyrody(deszcz), co powoduje odpowiedni wzrost plonów. Ogólnie stosuje się magie:

· Ogrodowa

· Wojny

· Połowów

· Magie ochronna

· Czarna magie

· Magie kaloma

· Magie kula

Itd. - magia może dotyczyć każdej dziedziny życia!

Magia nigdy nie została wynaleziona, magia po prostu była, była od zawsze. Obrzędy, które wykonuje czarownik również współistnieją razem z nim - formuła magiczna i jej przedmiot pojawiły się jednocześnie.

Różnego rodzaju magię (np. magię miłości) tłumaczy się w pewien sposób(często przez mity) ale nie mówi się o wynalezieniu, ewentualnie tłumaczy się pewnymi zdarzeniami, które „kiedyś” miały miejsce.

Magia jest wyrazem przewagi człowieka nad przyrodą, magia jest na wskroś ludzka, służy człowiekowi.

Magia jest elementem ciągłości tradycji, łączy w pewien sposób z przodkami.

3 części magii:

· Zaklęcie - jest to najważniejsza część składowa magii. Zna je wtajemniczony krąg ludzi. Znajomość zaklęcia można sprzedać, nauczyć bądź przekazać w jakiś inny sposób. Nauka odbywa się stopniowo, zapłata za przekazanie zaklęcia również. Zaklęcia mogą być wypowiadane w sposób bezpośredni bez obrzędów towarzyszących bądź z obrzędami towarzyszącymi(obrzęd przeniesienia, nasycenia, z towarzyszącymi ofiarami i inwokacjami)

Żeby wykonywać pewne rodzaje magii trzeba posiadać odpowiedni status społeczny a co za tym idzie odpowiednią ilość „pieniędzy” Czasami trzeba przestrzegać odpowiednich tabu - często jest to nawet wstrzemięźliwość seksualna.

Zapamiętać: Czarownik należy do lokalnego klany a jego przodek był kimś mityczny.

Magia systemowa - składają się na nią kolejno po sobie zaklęcia i obrzędy, żaden fragment nie może zostać oderwany od całości i wykonany oddzielnie. Praktycznie każda czynność wiąże się z magia systemową - jest to dla przykładu budowanie czółna czy wyprawy kula.

W każdej magii systemowej jest kilka rodzajów „systemów magii”. System magii zawiera rodowód mitologiczny, co jest związane z lokalnym charakterem magii. System magii stworzony jest przez pewną liczbę zaklęć czy też formuł magicznych, tworzących jedną serię, której poszczególne fragmenty uporządkowane są w odpowiedniej kolejności.

Każdej formie magii towarzyszy symptom lub znak magiczny - kariyala. Podczas wypowiadania formuły magicznej w przyrodzie występują jakieś gwałtowne zaburzenia. Niekiedy podczas wykonywania czarów dają znać o sobie duchy. Czasami też kiedy magia jest źle wykonywana to „duchy staja się złe”. Zazwyczaj jednak duchy działają jako pomocnicy i doradcy - pełnią oni role strażników tradycji.

Aspekt ekonomiczny - czarownik otrzymuje zapłatę za swoje działania

---