Heinrich Rickert - Człowiek i kultura

–

antropologię interesuje człowiek kultury, nie człowiek natury

–

Pojęcie „natura” wywodzi się z terminu nasci. Wyraz ten określa to, co wzrosło, co powstało samo z siebie, bez naszego
udziału, to, co pozostawiliśmy jego własnemu rozwojowi.

–

Kultura natomiast stanowi ogół tego, co „pielęgnujemy”. Źródłem jest tu termin colere. Płody kultury to te, które człowiek
pielęgnuje, którym w przeciwieństwie do płodów natury nie pozwala na swobodny rozwój.

–

kultura stanowi pojęcie z zakresu wartości (Wertbegriff), wyjaśnianie zaś sensu życia dotyczy problemów wartości
(Wertprobleme).

–

antropologii filozoficznej powiązane są bezwzględnie z pojęciem kultury.

–

w sferze pojęć odróżniać należy opozycję między naturą a kulturą od tego, co nazywamy opozycją między bytem cielesnym
a duchowym.

–

kulturę wiążemy ściślej z bytem duchowym niż z cielesnym. Istota pozbawiona duszy niczego nie „pielęgnuje”, a zatem jej
związek z kulturą nie jest tak ścisły jak istoty duchowej. Pojęcie kultury daje się zastosować zarówno w odniesieniu do bytu
cielesnego, jak i duchowego.

–

Sens życia ludzkiego upatruje się głównie w kulturze naukowej.

Stefan Czarnowski – Kultura

–

Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych
pokoleń.

–

O kulturze mówić możemy dopiero wówczas, gdy odkrycie czy wynalazek zostaje zachowany, gdy jest przekazywany z
pokolenia na pokolenie, gdy staje się dorobkiem trwałym zbiorowości ludzkiej, nie przyzwyczajeniem poszczególnej
jednostki czy jej mniemaniem osobistym.

–

kultura — jej stan w danej chwili, w danej zbiorowości — warunkuje wejście w jej skład nowego odkrycia

–

Jednostka współpracująca z innymi, przeszłymi i współczesnymi przyczynia się do budowy gmachu kultury. Społeczeństwo
to nie tylko zbiór jednostek. To także to wszystko, co jest za tymi jednostkami i co jest pomiędzy nimi: ta ogromna masa
dóbr materialnych, praktykowanych sposobów opanowania i wyzyskania przyrody, narzędzi, technik, teorii. To także
obyczaje, formy obcowania, praktyki religijne, pojęcie o tym, co dobre a co złe, co piękne a co brzydkie — co ludzi łączy i
dzieli.

–

Kultura jest środowiskiem, w którym ludzie są, zatopieni i każdy między nimi stosunek określony jest przez kulturę danej
zbiorowości.

–

August Comte rozróżniał trzy ,,stany” rozwojowe: teologiczny, metafizyczny i pozytywny.

–

porządek myślenia człowieka jest określony rozwojem zbiorowości, której jest członkiem.

–

O kulturze jednostki pozwolimy sobie mówić jako o fakcie różnicowania psychiki indywidualnej w wyniku skrzyżowania się
wielu różnych wpływów kulturowych przy jej wytworzeniu oraz nagromadzenia się w niej i zespolenia z nią znacznej ilości
zróżnicowanych elementów kultury. Człowiekiem wielkiej kultury nie jest, mimo pozorów, ten, który się przeciwstawia
kulturze, ale ten, który ją wchłonął w najwyższych, najbardziej zróżnicowanych jej formach.

–

faktem kulturowym jest istnienie języka literackiego, którego prawideł gramatycznych i fonetyki nikt nie zachowuje w pełni
w mowie potocznej, który jest jednak obiektywnymwzorem dla wszystkich porozumiewających się z sobą członków danego
narodu.

–

Kulturą jest totemizm — system religijno- społeczny wspólny wielu ludziom rozsianym na znacznej przestrzeni, mówiącym
językami różnymi i należącym do różnych ras. Podobnie jest ze sprzętem, z narzędziami, ze zdobnictwem. [ związki między
znaczeniami, np. Fakt, że pewna grupka australijskich krajowców uważa kangura za istotę związaną z nią węzłem
mitycznego pokrewieństwa, inna zaś grupa podobna trzyma to samo o jaszczurce, nie czyni z kangura ani z jaszczurki
elementu kultury. Elementem takim jest nie wierzenie dotyczące poszczególnego gatunku zwierzęcego, odmiennego w
każdej grupie, ale wyobrażenie, że między gatunkami zwierzęcymi a grupami ludzkimi istnieją ścisłe związki, że los
zwierząt wpływa na losy grupy, że tych t o t e m ó w (wyraz amerykański oznaczający gatunki z grupami ludzkimi
zespolone) nie można spożywać, krzywdzić, że należą im się obrzędy. ]

–

Element dorobku społecznego zaliczony być przeto może do kultury wówczas dopiero, gdy zdolny się stanie być dobrem
wspólnym szeregu grup ludzkich.

–

Kultura jest w swej istocie zjawiskiem międzygrupowym. Nie ma swoistej kultury poszczególnej rodziny, poszczególnego
klanu totemicznego, poszczególnego warsztatu czy fabryki. Jest kultura, w której mają udział rodziny, klany, robotnicy
pracujący w zakładach rozmaitych. Jest kultura zawodu lekarskiego, prawniczego, kupieckiego. Jest kultura mieszczańska i
włościańska, burżuazyjna i robotnicza, wspólna dla wielu krajów, wielu miast, wielu wiosek, wytworzona w różnych
ogniskach i ustalona w drodze wymiany i wyrównania.

–

kultura jest zjawiskiem geograficznym, w tym rozumieniu rozszerza się na pewnych obszarach, łącząc w wyższego rzędu
wspólnotę zamieszkałe tam grupy.

–

możemy kulturę określić. Jest nią: całokształt z obiekty wizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi
grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie.

Bronisław Malinowski - Czym jest kultura?

–

Tradycja kulturowa jest przenoszona z pokolenia na pokolenie. System wychowawczy musi istnieć w każdej kulturze.
Porządek i prawo musza, być zachowywane, skoro współdziałanie jest istotą wszelkiego działania w obrębie kultury.

–

każda kultura zakłada dla zaspokojenia organicznych, czyli podstawowych potrzeb człowieka czy gatunku istnienie pewnego
minimum warunków. Ludzkie potrzeby nutrytywne, reprodukcyjne i higieniczne muszą być zaspokojone. Są one
zaspokajane przez kształtowanie nowego, wtórnego, sztucznego środowiska. To środowisko jest właśnie samą kulturą.

–

Każda kultura swoją kompletność i samowystarczalność zawdzięcza temu, że zaspokaja cały szereg podstawowych potrzeb,
instrumentalnych i integratywnych.

–

żadna pojedyncza kultura nie zawiera wszystkich wyszczególnionych kaprysów i osobliwości wszystkich innych kultur.

–

Istotnym faktem kulturowym, jest organizacja ludzi w stałe grupy. Grupy takie są powiązane jakąś umową, jakimś
tradycyjnym prawem lub zwyczajem.

–

Działania wszelkich instytucji są ukierunkowane przez pewne prawa i wartości. Personel pracujący w którejś z
wymienionych instytucji należy traktować jako zorganizowaną grupę, a to znaczy, że musimy stwierdzić hierarchię, podział
funkcji i stan prawny każdego jej członka oraz jego stosunek do pozostałych uczestników. Prawa czy normy są zawsze
formułowane, aby określić zachowanie idealne. Organizacja każdego takiego systemu działań wymaga również uznania
pewnych podstawowych wartości i praw. Jest to zawsze organizacja ludzi dla wypełnienia danego celu, zaakceptowana przez
nich i uznana przez ogół. Zasada naczelna jest to idea instytucji uznana przez członków grupy i określona przez
społeczeństwo. Funkcja jest to rola danej instytucji w ramach ogólnego schematu kultury. Najlepszy opis konkretnej
rzeczywistości kulturowej powinien polegać na wyliczeniu i analizie wszystkich instytucji istniejących w danym
społeczeństwie.

–

Przechodząc od naszej kultury do innej, mniej znanej i bardziej egzotycznej. Opis każdej takiej jednostki nabierze znaczenia
i stanie się zrozumiały tylko wtedy, gdy będziemy rozpatrywać organizację społeczeństwa w powiązaniu z materialnym
środowiskiem; jeżeli zgromadzimy kodeks praw obowiązujących w każdej grupie i pokażemy, jak został on przez
krajowców wyprowadzony z pewnych ogólnych zasad, mających zawsze legendarne, historyczne czy mitologiczne podłoże
starych i pierwotnych objawień. Struktura instytucjonalna jest charakterystyczna dla wszystkich kultur i dla każdego
zjawiska kulturowego, dobrze będzie uzupełnić te rozważania pewnym ważnym uogólnieniem.

–

wszelkie efektywne działanie ludzkie prowadzi do zorganizowanego zachowania.

–

każda kultura musi wytworzyć jakieś zorganizowane celowe kombinacje ludzi w stałych grupach działania. Ogólne zasady,
które wiążą ludzi razem i łączą ich w stałe grupy:
* Fakt reprodukcji - czyli pokrewieństwo między mężem i żoną, rodzicami i dziećmi, prowadzi do tworzenia małych,
jednakże ważnych grup.
* Zasada bliskości - istotą życia społecznego jest współdziałanie. Ludzie mogą wymieniać swoje usługi, pracować wspólnie,
uzupełniać swoje umiejętności tylko wtedy, gdy przebywają na tym samym obszarze. A z drugiej strony ludzie, którzy są
sąsiadami, muszą osiągać porozumienie i zgodę.
* Zasada wyróżniania i integracji jest związana z fizjologią i anatomią człowieka (naturalna) - ludzie różnią się płcią,
wiekiem oraz, co ma mniejsze znaczenie, pewnymi wrodzonymi szczególnymi cechami fizycznymi, brakami czy
ułomnościami.
* Zasada asocjacji - czyli dobrowolnego łączenia się w grupy, spowodowanego indywidualną inicjatywą. Na zasadzie
asocjacji opiera się przynależność do tajnych stowarzyszeń, klubów, zespołów rozrywkowych i bractw artystycznych.
* Zasada integracji - powstaje wraz z ewolucją ludzkości, są umiejętności zawodowe, wykształcenie i upodobania.
* Zasady rasowe – (etniczna stratyfikacja) dyskryminacja rasowa
* Zasada władzy - Władza oznacza przywilej i obowiązek podejmowania decyzji, orzekania w sporach i nieporozumieniach
oraz siłę do realizacji swych postanowień. Władza jest istotą organizacji społecznej. Dlatego nie może jej brakować w żadnej
organizacji instytucjonalnej. Zasada ta zaczyna odgrywać istotną rolę wraz z rozwojem organizacji militarnych i ich
wykorzystaniem dla obrony lub agresji.

–

jednostka geograficzna jest kulturalnie jednorodna. W granicach jednego plemienia występują ślady tej samej kultury.
Wszyscy członkowie plemienia mówią tym samym językiem, a więc akceptują te same tradycje mitologiczne i obyczajowe,
wartości ekonomiczne i zasady moralne, podobieństwo techniki i narzędzi, upodobań i dóbr konsumpcyjnych.

–

Prawdopodobnie lepiej jest określić naród, prymitywny czy cywilizowany, jako całość złożoną z instytucji autonomicznych
oraz z instytucji nawzajem od siebie zależnych. Naród oznacza jedność kultury

Philip Bagby - Pojęcie kultury

–

Kultura mówi nam tyle co tradycja, albo społeczne dziedzictwo,to, co „zdobyte przez człowieka jako członka społeczeństwa.
Inni autorzy mówią po prostu o zachowaniu charakterystycznym raczej dla jakiejś grupy ludzi niż dla jednostki albo
wprowadzają bliżej nieokreślone wyrażenia zbliżone do naszych „sposobów życia” czy „wszystkich aspektów życia
społecznego”.

–

„kultura” to tyle, co „regularności w zachowaniu wewnętrznym i zewnętrznym członków społeczeństwa, wyjąwszy te
regularności, których geneza jest na pewno dziedziczna”.

–

regularności kulturowe nie muszą powtarzać się w życiu poszczególnej jednostki: istotne jest czy powtarzają się w
zachowaniu różnych członków tej samej społeczności.

–

Kultura jest więc pewną szczególną klasą regularności zachowań. Obejmuje zachowania wewnętrzne i zewnętrzne, wyłącza
aspekty zachowania odziedziczone biologicznie. Regularności kulturowe mogą, lecz nie muszą występować w zachowaniu
jednostkowym; natomiast ich obecność lub nieobecność w zachowaniu większości członków danego społeczeństwa musi
tworzyć pewien wzór, jeśli mamy je nazwać „kulturą”; idealnie, wzór ten powinien objąć wszystkich członków.

–

„rys kultury” - Kilka rysów kultury występujących często w połączeniu ze sobą zwie się „zespołem kulturowym”,
Identyczne lub podobne rysy kultury można oczywiście znajdować w więcej niż jednym społeczeństwie.

–

kultura jest pojemniejsza niż struktura społeczna;

Claude Lévi-Strauss - Miejsce antropologii wśród nauk społecznych
a) Przypadek antropologii fizycznej

–

antropologia fizyczna - zajmuje się ona problemami takimi, jak ewolucja człowieka począwszy od form zwierzęcych czy
jego obecny podział na grupy rasowe, różniące się cechami anatomicznymi lub fizjologicznymi. Korzysta z wiadomości i
metod zapożyczonych od nauk przyrodniczych, utrzymuje szczególnie ścisłe stosunki z naukami społecznymi.

b) Entografia, etnologia, antropologia

–

etnologia - Odpowiada ona pierwszym fazom pracy badawczej: obserwacji i opisowi, pracy w terenie (fieldwork).
Właściwym typem bada nia etnograficznego jest monografia. obejmuje również metody i techniki odnoszące się do pracy w
terenie, do klasyfikowania, opisu i analizy poszczególnych zjawisk kulturowych (niezależnie od tego, czy chodzi o
uzbrojenie, narzędzia, wierzenia czy instytucje). Porównuje się z etnografią, współdziałają w badaniach. Synteza ta może się
realizować w trzech kierunkach: geograficznym, jeśli chce się scalić wiadomości dotyczące sąsiadujących ze sobą grup;
historycznym, jeśli pragnie się odtworzyć przeszłość jednej lub wielu populacji; wreszcie systematycznym, jeśli wyodrębnia
się,

–

„antropologia społeczna i kulturowa” - są one związane z drugim i ostatnim piętrem syntezy, budowanym na podstawie
wniosków etnografii i etnologii. Antropologia zmierza do całościowego poznania człowieka, biorąc swój temat w pełnym
zakresie historycznym i geograficznym.

c) Antropologia społeczna i antropologia kulturowa

- antropologia społeczna - sprowadza się do badania organizacji społecznej, przedmiotem jego badań są stosunk i społeczne
i struktura społeczna. zrodziła się z odkrycia, że wszystkie aspekty życia społecznego — ekonomiczny, techniczny,
polityczny, prawny, estetyczny, religijny — stanowią całość znaczącą i że niepodobna zrozumieć jakiegoś jednego z nich bez
umieszczenia go pośród pozostałych.
- antropologia kulturowa - Zastąpienie perspektywy statycznej, ukazującej całość grupy społecznej jako swoisty system
czy konstelację, przez zainteresowanie dynamiką, pytanie o to, jak kultura przechodzi z pokolenia na pokolenie,
doprowadziło do identycznej konkluzji, tej mianowicie, że system stosunków łączących między sobą wszystkie aspekty
życia społecznego odgrywa większą rolę w przekazywaniu kultury niż każdy z tych stosunków z osobna.

d) Antropologia i folklorystyka

- Niezależnie jednak od tego, czy tłumaczy się go archaiczną naturą badanych faktów (bardzo odległych zatem w czasie, jeśli
nie w przestrzeni), czy też zbiorowym i nieuświadamianym charakterem pewnych form aktywności społecznej i umysłowej
we wszelkich społeczeństwach z naszym włącznie — badania folklorystyczne należą niewątpliwie do antropologii bądź
przez swój przedmiot, bądź przez swą metodę

e) Antropologia i nauki społeczne

- Podczas gdy socjologia usiłuje uprawiać naukę społeczną obserwatora, antropologia dąży ze swej strony do wypracowania
nauki społecznej obserwowanego; zmierza ona bądź do osiągnięcia w swym opisie egzotycznych i odległych społeczeństw
punktu widzenia samego tubylca, bądź do poszerzenia swego przedmiotu w taki sposób, by obejmował on również
społeczeństwo obserwatora, ale w tym przypadku usiłuje znaleźć system odniesienia oparty na doświadczeniu
etnograficznym i niezależny zarówno od obserwatora, jak od jego przedmiotu.