Rene Wellek, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, Warszawa, 1979, s. 11-28.
Teoria, krytyka i historia literatury.
TEORIA LITERATURY -jest nauka o podstawowych pojęciach, kategoriach, kryteriach literatury, podczas, gdy nauka o konkretnych dziełach jest albo „krytyką literacką”, albo „historią literatury”, wszystkie te działy przenikają się i tworzą jedność, więc trudno wyobrazić sobie je funkcjonujące w odosobnieniu,
Wielu próbowało rozdzielać owe trzy działy, uważając je za odrębne i niezależne od siebie, Wellek broni jednak swojego pierwotnego stanowiska,
Wernr Milch w swoim eseju próbuje ratować funkcje krytyka, przy pomocy argumentu o krytyce literackiej jako specyficznej formie sztuki i gatunku literackim,
Dla niego wyróżniającą cecha krytyki jest to, że musi się ona w jakiś sposób odnieść do nas, zaś historia literatury ujmuje literaturę na tle epoki o oceniamy ją jedynie w odniesieniu do tej epoki, co do krytyki to, jedynym kryterium jest nasze odczucie, doświadczenie,
Wellek o krytyce: nie sądzi on, aby krytyka była sztuką, a krytyk artystą,, celem jej jest tylko poznanie intelektualne, jest ona wiedza pojęciowa lub do niej zmierza, jej celem ostatecznym jest usystematyzowanie wiedzy o literaturze i teorii literatury,
Zgodnie z opinią Nowej Krytyki - krytyka jako działalność naukowa i obiektywna, nie interesuje się intencja poety, ani też realnym wpływem na czytelnika, albowiem liczy się tylko tekst sam w sobie, nie rozumienie wiersza jest ważne, z przyjemność jak płynie z jego lektury, dlatego powinno się izolować utwór od osoby autora, aby jego biografia i sytuacja społeczna nie miały wpływu na odczyt utworu - wiersz „mówi” sam,
Wellek przypomina jednak, że nie znajomość interpretacji historycznej, powoduje wypaczenie odczytu,
Każdy historyk literatury musi sam za siebie podjąć trud, gdyż relatywizm historyczny posiada dwa różne aspekty, dotyczy zarówno historyka, który uprawia rozumienie, jak i zjawiska, które ma być przedmiotem tego rozumienia,
Historyk nie traci swej zdolności oceniani, tylko uczy się co ma oceniać, uczy się on dobywać pojęcia i terminy z konkretnego materiału,
Badanie literatury różni się od badania historycznego tym, że nie czerpie z dokumentów, a z pomników literatury, badacz historii musi opierać się na relacjach naocznych światków, badacz literatury ma do czynienia z obiektem badania,
Badacz literatury chcąc dowiedzieć się czegoś o teatrze elżbietańskim, musi opierać się na dokumentach, jednak w innych przypadkach może dokonać bezpośredniego badania, musi je rozumieć, zinterpretować, ocenić - musi być krytykiem literatury, aby stać się jej historykiem,
Relatywizm historyczny - relatywizm stwierdza, że nie istnieją zdania niosące absolutną treść, których ocena byłaby identyczna i niezależna od jej kontekstu, prawdziwość dowolnego sądu zależy od przyjętych założeń, poglądów czy podstaw kulturowych, zwolennicy relatywizmu dystansują się do kanonu literackiego, unikając problemu całkowicie złej poezji, lubią się oni obracać w kręgach „niemal” wielkiej sztuki, bo tam jest najwięcej krytyków, gotowych do dyskusji,
Im bardziej złożone jest takie działo literackie, tym bardziej zróżnicowana jest sfera jego wartości, co utrudnia jego interpretację,
Ocena dzieła wyrasta z jego rozumienia, a poprawna ocena z poprawnego rozumienia,
Wniosek jest jeden historia i teoria nie mogą się wzajemnie zastąpić, ani wyeliminować, ale mogą funkcjonować wzajemnie się uzupełniając.