Współczesne teorie socjologiczne dr M. Frykowski

1. Funkcjonalizm

2. Nurt bioekologiczny

3. Teoria konfliktu

4. Teoria wymiany

5. Interakcjonizm

6. Teoria strukturalistyczna

7. Teoria krytyczna

„Teorie to opowieści o tym jak i dlaczego powstają wydarzenia”

Turner

Czy teorie socjologiczne są i mogą być teoriami naukowymi? - Pytanie sporne

Rodzaje wiedzy:

Czy wiedza ma być wartościująca?	Czy wiedza ma być empiryczna?
		Tak	Tak	Nie
				Ideologie, czyli przekonania, które stwierdzają, jaki powinien być świat	Religie, czyli wierzenia, które stwierdzają nakazy sił ponad naturalnych
		Nie	Nauka, czyli przekonanie, że cała wiedza ma odzwierciedlać rzeczywiste funkcjonowanie świata empirycznego	Logika, czyli różne systemy rozumowania, które posługują się regułami kalkulacji

Funkcjonalizm wywodzi się od Herberta Spencera (XIX w)

Analogie między organizmem i społeczeństwem wg Spencera

1. Zarówno w społeczeństwie jak i w organizmie przyrost wielkości oznacza zarówno wzrost złożoności jak i zróżnicowania.

2. Postępującemu zróżnicowaniu w strukturze towarzyszy zróżnicowanie funkcji. Każda struktura powstająca w wyniku zróżnicowania służy odrębnym funkcjom, które podtrzymują życie całości organizmu.

3. I w organizmie i w całościach ponadorganicznych zróżnicowanie struktury i funkcje wymagają integracji zachodzącej przez wzajemne zależności.

4. Każda zorganizowana struktura zarówno w organizmach jak i w całości ponadorganicznych jest do pewnego stopnia sama w sobie całością systemową (tzn. narządy składające się z komórek a społeczeństwo z grup jednostek)

5. Zarówno w organizmach jak i w społeczeństwie można przerwać życie całości, lecz części będą przez jakiś czas żyć nadal.

System to układ scalonych wzajemnie jednostek (powiązanych ze sobą) za pomocą informacji wewnętrznych i zewnętrznych. Zawsze więcej jest powiązań wewnętrznych niż zewnętrznych.

Aby system mógł trwać muszą być spełnione następujące warunki:

• Adaptacja do otoczenia

• Uniwersalne potrzeby, które muszą być zaspokojone

• Zapewnienie odpowiednich zasobów

• Wytwarza pewne treści

• Realizuje działania, wytwarza pewne normy zasady działania

• Potrzeby w każdym społeczeństwie są podobne

• Procesy są podobne

• Jednostka przystosowuje się do systemu, aby czuła się potrzebna

Wymogi poziomów systemów

Poziom kulturowy (symboliczny) Poziom struktury (instrumentalny)

Wymogi systemu symboli dostarczających Wymóg produkcji i dystrybucji dóbr

informacji niezbędnej do przystosowania się konsumpcyjnych

środowiska.

Wymóg społecznej kontroli i regulacji

Wymogi systemu symboli dostarczających zachowań.

poczucia kontroli nad ludzkim losem i

zdarzeniami przypadkowymi. Wymóg kształcenia ludzi w kwestiach

tradycji i umiejętności.

Wymogi systemu symboli dostarczających

członkom społeczeństwa poczucia Wymóg organizacji i egzekwowania

wspólnotowego rytmu w życiu codziennym stosunków władzy.

i codziennych czynnościach.

Tezy teorii funkcjonalnej wg Mertona.

1. W miejsce tezy o jedności funkcjonalnej należy położyć nacisk na rozmaite typy formy, poziomy i sfery integracji społecznej oraz na różnorodne konsekwencje tego zróżnicowania dla określonych segmentów systemów społecznych.

Teza o funkcjonalnej jedności systemów społecznych.

2. A. Elementy mogą być nie tylko pozytywnie funkcjonalne dla systemu lub innego elementu tego systemu, lecz mogą być także dysfunkcjonalne albo dla poszczególnych elementów albo dla całości systemowej.

B. niektóre konsekwencje niezależnie od tego czy są funkcjonalne czy dysfunkcjonalne są zamierzone i rozpoznane. Są jawne, podczas gdy inne konsekwencje są niezamierzone i nierozpoznawalne, czyli ukryte.

Teza o funkcjonalnej uniwersalności elementów systemu.

3. A. Czy systemy społeczne mają wymogi funkcjonalne lub potrzeby, które muszą zostać spełnione? Tak, ale analiza różnorodnych funkcji wymaga kalkulacji bilansu konsekwencji wszystkich elementów wzajemnie wobec siebie oraz w stosunku do szerszych systemów.

B. Czy istnieją pewne kluczowe struktury niezbędne w wypełnianiu tych funkcji? Dane empiryczne wskazują, że teza, iż jedynie pewne konkretne struktury mogą spełniać wymogi systemu jest oczywiście fałszywa. Zbudowanie świata empirycznego dobitnie wskazuje, że mogą istnieć struktury alternatywne, które spełniają zasadniczo te same wymogi zarówno w systemach do siebie podobnych, jak i odmiennych.

Teza o niezbędności funkcjonalnej elementów dla systemów społecznych

Cechy teorii średniego zasięgu

1. teorie te składają się z określonych zbiorów założeń, z których można logicznie wyprowadzić konkretne hipotezy potwierdzane następnie badaniami empirycznymi.

2. teorie te nie są odrębne, ale są konsolidowane w szerszą sieć teoretyczną.

3. teorie te zbudowane są na tyle wystarczającym poziomie abstrakcji, aby mogły się zmierzyć z różnymi sferami życia i struktury społecznej.

4. ten typ teorii przełamuje rozróżnienie pomiędzy problemami mikro i makrospołecznymi.

5. całościowe systemy teorii stanowią ogólne orientacje teoretyczne a nie rygorystycznie zwarte. Systemy, które w fizyce stanowią podstawę poszukiwań jednolitej teorii.

6. w rezultacie wiele teorii średniego zasięgu jest zgodnych z wieloma różnymi systemami myśli socjologicznej.

7. teorie te są na ogół bezpośrednimi kontynuacjami klasycznych sformułowań teoretycznych.

8. nastawienie się na tworzenie teorii średniego zasięgu wymaga określenia stopnia niewiedzy.

Talcott Parsons - najwybitniejszy teoretyk „swojego czasu”. Ograniczenie liczby pojęć, którymi opisujemy rzeczywistość. Woluntarystyczna teoria działania (kontynuacja od Webera)

Podstawowe elementy działania woluntarystycznego wg Paronsa.

• aktor rozumiany jako indywidualna osoba

• aktorzy są traktowani jako osobnicy dążący do celu

• aktorzy dysponują alternatywnymi środkami do osiągnięcia celów

• powodowani są wartościami, normami i innymi ideami

• stoją wobec rozmaitości warunków sytuacyjnych

• działanie jest dziełem aktorów podejmujących subiektywne decyzje dotyczące środków prowadzących do osiągnięcia celów.

Elementy działania woluntarystycznego - schemat.

Normy wartości i inne idee.

Środki ₁

Środki ₂

Podmiot

Cele

Środki ₃

Środki _n

Warunki sytuacyjne

Trzy typy motywów:

1. Kognitywne (potrzeba informacji)

2. katektyczne (potrzeba więzi emocjonalnych)

3. ewaluacyjne (potrzeba dokonania oceny)

Trzy typy wartości:

1. kognitywne - ewoulacja pod katem standardów obiektywnych

2. oceniające - ewoulacja pod kątem standardów estetycznych

3. moralne - ewoulacja pod kątem bezwzględnej słuszności

Sposoby orientacji trzech typów działania

1. Instrumentalne działanie skoncentrowane na skuteczne osiągnięcie jasno określonych celów.

2. Ekspresywne działanie skierowane na uzyskanie zaspokojenia emocjonalnego

3. Moralne działanie zorientowane na standardy słuszności i niesłuszności.

Zinstytucjonalizowane wzory interakcji:

1. zaangażowanie obiektywne - afektywna neutralność

2. całościowość - aspektywność

3. uniwersalizm - partykularyzm

4. osiąganie - przypisanie

5. orientacja na własną osobę - orientacja na kolektyw

Koncepcja integracji systemów działania

System kulturowy

a) idee jako zasób

b) idee jako przymus

internalizacja wartości za System społeczny

pośrednictwem socjalizacji

a) mechanizm

socjalizacji

b) mechanizm

kontroli społecznej

System osobowości

Rodzaje problemów (imperatywów) wiążących się z przetwarzaniem systemów działania.

• adaptacja (adaptation)

• osiąganie celów (goal attainment)

• integracja (integration)

• kultywowanie wzorów (latent patterm maintenance)

Funkcjonale imperatywy systemów społecznych

Adaptacja (A) Osiąganie celów (G)

A	G	G	G
L	I
L		I
L			I

Kultywowanie wzorów (L) Integracja (I)

4

---