Merton - „Teorie socjologiczne średniego zasięgu”
Teoria socjologiczna - odnosi się do logicznie powiązanych wzajemnie zbiorów twierdzeń, z których można wyprowadzić prawidłowości empiryczne.
Teorie średniego zasięgu- znajdują się pomiędzy niezbyt doniosłymi, lecz koniecznymi hipotezami roboczymi powstającymi w nadmiarze w toku codziennej pracy badawczej i najogólniejszymi konsekwentnymi próbami rozwinięcia jednolitej teorii, dzięki której można byłoby wyjaśnić prawidłowości widoczne w zachowaniach, organizacji oraz zmianie społecznej.
T.Ś.Z. stosowana głównie do nadawania kierunku badaniom empirycznym
posługuje się pojęciami abstrakcyjnymi, ale dającymi się włączyć do twierdzeń sprawdzalnych empirycznie;
zajmują się pewnymi ograniczonymi aspektami zjawisk społecznych;
odznaczają się prostotą
nie są pochodnymi jednej wszechobejmującej teorii systemu społecznego
Potem następuje długa wstawka na temat teorii grup odniesienia i względnego upośledzenia i teoria zestawów ról. [ Zainteresowanych odsyłam do lektury oryginału]
Całościowe systemu teorii socjologicznej.
Autor stwierdza, że zabawne a zarazem niemożliwe jest stworzenie obecnie ogólnej teorii socjologicznej, która byłaby wystarczająco szeroka i owocna.
Zwraca uwagę na powiązanie wczesnej socjologii z filozofia , w której próbowano wówczas tworzyć całościowe systemy i w tym upatruje przyczyn że Comte czy Spencer starali się budować takowe całościowe systemy w socjologii. Później próby zapewnienia intelektualnej prawomocności socjologii powodowały budowanie ogólnych ram dla myśli socjologicznej , zamiast rozwijania teorii specjalnych przeznaczonych do badań nad specyficznymi problemami. Dlatego pionierzy usiłowali sformułować swój własny system, stąd też tendencja do powstawania różnych szkół i w efekcie wewnętrzne zróżnicowanie socjologii.
Aby uprawomocnić swą dyscyplinę przyjmowano prototyp system nauk przyrodniczych:
założenie, że systemy myśli mogą się rozwijać zanim powstanie skumulowana wielka liczba stwierdzeń elementarnych
błędne założenie historycznej jednoczesności- wszystkie wytwory kultury istniejące w danym momencie historycznym są jednakowo dojrzałe. Nie jest możliwe porównywanie osiągnięć socjologii z fizyką. Osiągnięcia jednej nie mogą być miara drugiej.
Błędne interpretowanie stanu teorii w naukach fizycznych. Jeżeli taka nauka jak fizyka jeszcze nie zdołała wypracować wszechobejmującego systemu teoretycznego, to socjologia , dobrze zrobiłaby poskramiając swoje aspiracje w tym kierunku.
Utylitarne naciski na stworzenie systemów całościowych
Przekonanie o tym ze niezbędny jest system całościowy w socjologii wynika nie tylko z błędnego porównania z naukami fizycznymi. Jest tez reakcją na niepewna sytuacje socjologii w społeczeństwie. Przeświadczenie to wynika z założenia że nauka musi sprostać wszelkim stawianym jej wymaganiom.
A przecież nauki społeczne stale się rozwijają i nie ma takiego systemu, który mógłby zagwarantować ze w każdym momencie możliwe będzie rozwiązanie wszystkich napotkanych problemów. Socjolog
Całościowe systemy teoretyczne i teorie średniego zasięgu.
♦Marshall- apeluje o tworzenie „kamieni milowych średnio odległych”. Celem socjologii jest rozwiniecie teorii specjalnych mających zastosowanie w ograniczonych pojęciowo obszarach, a nie szukanie całkowitej struktury.
♦Natomiast wg Mertona teoria socjologiczna by się rozwijać musi zarówno :
tworzyć teorie specjalne, z których można wyprowadzać hipotezy empirycznie weryfikowalne
stopniowo budować ogólniejsze schematy pojęciowe, konsolidujące grupy teorii specjalnych.
♦Obecnie duża część teorii socjologicznej, polega na „ogólnym ustosunkowywaniu się do danych sugerujących typy zmiennych, które teorie socjologiczne muszą jakoś brać pod uwagę, a nie na jasno sformułowanych weryfikowalnych stwierdzeniach dot. zależności między określonymi zmiennymi” (cokolwiek to ma oznaczać )
♦Wg Mertona T.Ś.Z. stwarzają największe nadzieje pod warunkiem ze badania nad nimi są wzbogacone poszukiwaniem sposobów łączenia ich w bardziej ogólne zbiory pojęć i twierdzeń.
Odrzucenie teorii średniego zasięgu
Krytycy twierdzili, że t.ś.z. wymagają małych ambicji intelektualnych np. Robert Bierstedt. Kwestionuje on teorie średniego zasięgu. Jednocześnie jednak za wzór uznaje dzieło Webera (Etyka protestancka), które wg Mertona jest doskonałym przykładem teoretyzowania na średnią skalę.
Powodu odrzucenia tśz: 1) są odległe od aspiracji naszych przodków intelektualnych, a tym samym ich idea jest nam obca
2) wykluczają makrosocjologiczne dociekania
Podsumowanie
(czyli wujaszek Merton udowadnia ze to o czym pisał przez 30 stron można ująć na 2 )
Główne cechy teorii średniego zasięgu:
składają się z określonych zbiorów założeń, z których da się wyprowadzić hipotezy dające się empirycznie zweryfikować;
nie są odrębne, ale konsolidowane w szersza sieć teoretyczna;
budowane na takim poziomie abstrakcji aby mogły się zmierzyć z różnymi sferami życia i struktury społecznej;
przełamują rozróżnienie między problemami mikro i makrospołecznymi;
całościowe systemy teoretyczne w socjologii stanowią ogólne orientacje teoretyczne, a nie zwarte systemy, które mogłyby być podstawą poszukiwań „jednolitej teorii”;
wiele teorii średniego zasięgu jest zgodnych z wieloma różnymi systemami myśli socjologicznej
są kontynuacjami klasycznych sformułowań teoretycznych
wymagają określenia stopnia niewiedzy- jawnie ustala się czego trzeba się nauczyć, by stworzyć podstawy wzbogacenia wiedzy.
1